Kunst en Leven. Jaargang 1

[p. 1]

Onze muzea

In 't muzeum van Brussel

Een milde en bescheiden schenker (die onbekend wenscht te blijven) heeft, ter nagedachtenis van mejuffer Euphrosine Beernaert, het muzeum te Brussel met een overschoon tafereel begiftigd.

't Is een schilderij van de Antwerpsche school der 17^e eeuw, voorstellende het Binnenzicht van de Jezuïetenkerk te Antwerpen. Men weet, dat Rubens, in 1620, door de oversten van de orde Jezu belast werd 39 tafereelen te schilderen, bestemd tot de versiering der altaren en der plafonds en van de galerijen der kerk, - een arbeid, dien hij in het tijdverloop van één jaar volbracht, met de medewerking van Van Dijck en van eenige zijner eigen leerlingen. Men weet ook, dat de bliksem den 18ⁿ Juli 1718 op het gebouw insloeg en eenen brand veroorzaakte, die al de schilderijen tot assche verteerde, uitgezonderd drie groote altaarstukken, die thans in het keizerlijk muzeum te Weenen bewaard worden: een St-Ignatius van Loyola, een St-Franciscus Xaverius en eene Hemelvaart van O.L. Vrouw.

Over het ensemble van dit belangrijk werk, alsook over het binnenzicht der kerk, zooals ze vóor den brand was, kunnen we ons een denkbeeld vormen dank zij vijf tafereelen, in de tweede helft der 17^e eeuw geschilderd: één van Sebastiaan Vrancx, in het keizerlijk muzeum te Weenen; drie van Antoon Gheringh, gedagteekend 1663 en 1665, in de muzea te Munchen, te Madrid en te Weenen, en eindelijk dàt, aan 't muzeum te Brussel ten geschenke gegeven.

[p. 2]

Het is een belangrijk doek, 1^m 19 hoog op 1^m 46 breed.

Men bewondert er de perspectief op van de drie beuken van het statig gebouw, opgevat in den geaffecteerden stijl, waarvoor de Jezuïeten een zwak hadden, de twee bovengalerijen met balkon en het hoofdaltaar met marmeren zuilen, die het schilderij St-Ignatius van Loyola omlijsten, door Rubens vervaardigd en thans te Weenen bewaard.

Zoowel in het opzicht van teekening en perspectief als van koloriet en uitvoering is het werk van buitengewone hoedanigheid; het is geschilderd in eene schoone harmonie van heldere tonen; een gouden licht valt op de marmeren vloersteenen en wordt door deze weerkaatst naar de vergulde caissonzoldering van den middenbeuk en de zijbeuken en naar de galerijen, met de schilderijen van Rubens versierd.

Tusschen de wit marmeren zuilen aan de communiebank, bij de biechtstoelen, gaat en komt een heel wereldje geloovigen, lieden van aanzien met mooi gewaad, slepende kleeren, hoeden met pluimen, die elkander neigend groeten, de kerk houdend voor eene soort van mondain salon; en alles heeft den schijn, dat het er zeer galant toegaat.

Het stuk zijn we verschuldigd, meenen wij, aan de samenwerking van twee kunstenaars der Antwerpsche school, die beiden weinig bekend en wier werken uiterst zeldzaam zijn. Het lijdt geen twijfel of de eerste, die 't bouwkundig gedeelte schilderde, is Willem von Ehrenberg; wij denken, dat Jerome Janssens de schilder is van de figuren

Willem Schubert von Ehrenberg kwam uit Duitschland naar Antwerpen, waar hij zich, in 1663, in het St-Lucasgilde liet opnemen. Hij was 26 jaar oud, want hij was in 1637 geboren, - in welke stad weet men niet. Van zijn bescheiden leven weet men maar iets: 't is dat hij, in 1665, de dochter huwde van een onbeduidend schilder, Jan Leys genaamd. Elf jaar later stierf hij, nauwelijks 39 jaar oud.

Waar zijn de schilderijen heen, die hij gedurende 13 jaar

[p. 3]

vervaardigde? Men kent er maar enkele meer van, en daaronder:

1^o	In 't muzeum te Antwerpen, het tafereel dat hij in 1666 aan het schildersgilde aanbood, met figuren, er bijgevoegd door Van Minderhout;
2^o	In 't muzeum te Weenen, een Binnenzicht eener Kerk, onderteekend en gedagteekend 1664;
3^o	Bij graaf Leopold de Beauffort, het Binnenzicht van het Hotel van President Roose, met een klein portret van dezen, te voeten uit, door Gonzalès Coques geschilderd;
4^o	In 't muzeum te Munchen, de architectuur van eene Galerij van Schilderijen van verschillende tijdgenooten, met figuren van Jordaens en Ch. Emm. Biset (onderteekend en gedagteekend 1666);
5^o	In 't muzeum te 's-Gravenhage, de architectuur van eene dergelijke schilderij, met figuren van Gonzalès Coques;
6^o	In 't muzeum te Brussel, de architectuur van de schilderij Willem Tell, door Biset;
^o	Het Vertrek der Gehuwden, met figuren van Jerome Janssens, schilderij die deel uitmaakte van de verzameling Van Lerius, in 1885 te Antwerpen verkocht.
8^o	Het bouwkundig gedeelte van het lieve tafereel De warme Hand, van Janssens, in het muzeum van den Louvre, zou ook wel, denken wij, van von Ehrenberg kunnen zijn.

Het schilderij, aan het Brusselsch muzeum aangeboden, draagt eene schoone handteekening: W.S. von Ehrenberg fec. en als dagteekening 1667. Zij heeft achtereenvolgens deel uitgemaakt van de verzameling van den markgraaf de Rocheb..., in 1873 te Parijs verkocht; van die van den heer de Lescale, te Baarle-Hertog en van die van den heer Ch. Léon Cardon, te Brussel.

In den catalogus van de Parijzer verknoping stond er, dat de figuren, ten getale van dertig, die door hare lieflijke houding en haar koloriet met weerschijn het werk zooveel artistiek belang

[p. 4]

bijzetten, van Biset zijn. Het is, meenen wij, voldoende, het Binnenzicht van de Jezuïetenkerk te vergelijken met Willem Tell van 't muzeum te Brussel, het meesterstuk van Biset, om het radicaal verschil vast te stellen, dat in het karakter en de uitvoering van elk der beide meesters bestaat. Wij meenen veeleer, zooals we 't reeds zeiden, dat, de ‘stoffeering’ onzer schilderij van een tijdgenoot van von Ehrenberg komt, evenals hij lid van 't Antwerpsche St-Lucasgilde, nl. Jerome Janssens.

Jerome Janssens, bijgenaamd de Danser, werd in 1624 te Antwerpen geboren, waar hij leerling was van Christoffel van der Lamen. Evenals zijn meester maakte hij eene specialiteit van 't schilderen van ‘sociëteiten’: feesten, bals, concerten, galante samenkomsten, gesprekken. Daar hij op twintigjarigen ouderdom als lid van het St-Lucasgilde werd ingeschreven en stierf, als hij 69 jaar was, is het geoorloofd te veronderstellen, dat hij tijdens eene kunstloopbaan van eene halve eeuw een aanzienlijk getal schilderijen zal hebben vervaardigd. Er blijven er ons bijna geene van over; drie behooren tot bijzondere verzamelingen in Zweden, gedagteekend 1652 en 1656; ééne is er te Rijsel (1658), ééne te Duinkerke (1672), twee in bijzondere verzamelingen te Antwerpen, ééne te Brunswijk (1681), ééne in den Louvre, ééne bij den prins Karel van Arenberg, te Brussel. Het is aldus met Janssens evenzoo gesteld als met von Ehrenberg.

Deze zeldzaamheid van de werken der beide meesters verleent des te meer waarde aan het geschiedkundig tafereel, waarmede het nationaal muzeum werd verrijkt, waar Janssens niet was vertegenwoordigd en zijn confrater alleen door zijn aandeel in de schilderij van Biset.

A.J. Wauters.