Kunst en Leven. Jaargang 1

[p. 55]

6. Vlaamse en Hollandse meesters in de ‘National Gallery’ te Dublin

Ierland is hoofdzakelik beroemd wegens zijn jarenlange strijd met Engeland. Gewoonlik stelt men zich bij die naam een land voor vol nevelen en rokende puinen. In werkelikheid gaat het daar niet slechter toe dan in om 't even welk ander gewest van Europa. De hoofdstad vooral is rijk aan genoegens en zienswaardigheden. De belangrijkste daaronder zijn de unieversieteitsverzamelingen en de National Gallery.

Naast rijke schatten van Engelse en Ietaliaanse meesterwerken bevat deze laatste ook waardevolle schilderijen van Nederlandse kunstenaars. De verzameling wordt op voortreffelike wijze bestuurd door Sir Walter Armstrong, die mij op de meest voorkomende wijze behulpzaam was bij 't bestuderen van de kolleksie en die ook de goedheid had, enige van de schilderijen opzettelik voor dit tijdschrift te laten fotograferen.

Aan de spits van de meesters staan Rembrandt en Rubens, ten minste zo ver als de Nederlanders in aanmerking komen.

_**_*

Van de eerste bezit de Gallery:

1. Kop van een oud Man met witte baard en rood hoofddeksel.

[p. 56]

Keij
Nat. Gall., Dublin
Edelman

[p. 57]

Men gelooft, dat het een studie kan geweest zijn voor een Tobias, zijn zoon zegenend.

2. Schaapherders bij Nacht. Een vrouw met een kind, een oud man en verscheiden andere lui zijn rond een vuur gelegerd. In 't midden ziet men een man met een lantaarn een koe volgen. Heel op de achtergrond is een burg op een rots. De maan is door een wolk bedekt, maar het koude grijze licht verlicht de hemel en vormt een aangrijpend kontrast met het gele, scherpe licht van het op de grond aangemaakte vuur. Over 't geheel heerst in dit schilderij een merkwaardige duisterheid, die echter bij nader toezien niet ondoordringbaar is, maar - als het oog er zich aan gewend heeft, alle voorwerpen herkennen laat als in de natuur. Het stuk is getekend: Rembrandt 1647.

3. Portret van een Jongeling. Halve fieguur, drievierde gezicht; zwart gewaad, met versierde mouwen en witte, wijde kraag met kant. Op het hoofd een grote, slappe vilthoed. Dicht bruin-rood haar valt in rijke lokken langs beide zijden van het aangezicht. Het doek werd in 1890 aangeworven van de heer Antoon Dansaert, aan de famielie van wie het behoorde. Het stelt Louis van der Linden voor.

_**_*

Van Peter Pauwel Rubens bezit de Gallery twee vleugels van een drieluik: St Franciscus ontvangt de littekenen (van de wonden van Christus) en St Dominikus. Franciscus is te voeten uit voorgesteld. Aan zijn voet rust een lam. Het is een zeer opmerkenswaarde Rubens. De behandeling van de voeten is biezonder zorgvuldig. St Dominikus is eveneens te voeten uit geschilderd. Aan zijn voet ligt een hond. In de hand houdt hij een boek. Niettegenstaande de gezonde, frisse vleestonen stemmen de schilderijen toch tot verheven godsdienstige gevoelens.

Andere Rubensen zijn

1. St. Peter vindt een geldstuk in een vis. Het schilderij gelijkt

[p. 58]

Frans Hals
Nat. Gall., Dublin
Vissersknaap

[p. 59]

aan dat voor het vissersgilde in de O.L.V. kerk te Mechelen, waarin hetzelfde tema wordt behandeld.

2. De Boodschap. Een zeer robuste aartsengel knielt vóór een heilige Maagd van rijpe leeftijd. Vier putti werpen uit de wolken bloemen.

3. Een kopij van het Oordeel van Paris uit de Londense National Gallery.

_**_*

Frans Hals vond ik éénmaal vertegenwoordigd in een vlot en fris geschilderde vissersknaap, die oolik lachend zijn waar vent. Het stuk draagt het monogram en is van nabij verwant met het schilderijtje uit het Antwerps Muzeum.

_**_*

Van de vroege Vlaamse school interesseerde mij vooral een St. Lukas, de heilige Maagd schilderend. De heilige Maagd en het kind ontbreken, maar in al het overige gelijkt het doek aan het schilderij uit de school van van der Weyden in de Oude Pienakotheek te Munchen. Naar beweerd wordt, zou het Dublinse stuk een kopij zijn, die Dirk Bouts of een van zijn scholieren maakte.

Een ander opmerkenswaard doek is een Hugo van der Goes: Christus neemt Afscheid van zijn Moeder. De uitdrukking is edel, ofschoon eenvoudig menselik. De ene hand kromt de Godmens als wou hij vol smart de nagels in de palm klemmen; de andere heft hij zegenend omhoog. Op de hoogte van zijn mond zijn op de muur de volgende woorden aangebracht:

Vade, mea dulcissima mater, iam
vado im̅olari pro salute hominu̅.

Uit dezelfde tijd is geen ander belangrijk werk voorhanden.

[p. 60]

Rembrandt
Nat. Gall., Dublin
Schaapherders bij Nacht (1647)

[p. 61]

Uit de 17^e eeuw is noch verder te noemen Govert Flinck, die door twee nummers, vertegenwoordigd is: De Voorspraak van Bethseba voor Salomo bij Koning David, getekend, en de Kop van een Rabbijn. Het laatste is veel beter van uitvoering dan 't vorige, hoewel voor beide mannenkoppen blijkbaar hetzelfde model gediend heeft.

_**_*

Ook een Rabbijn heeft Gerbrant van den Eeckhout geschilderd. De uitdrukking van de kop is, trots de bijna al te brede kin, toch zacht, iets waartoe het weelderig, in dichte lokken neerhangend haar het zijne bijdraagt. De kleur van de met parelen bezette rode muts is wonderlik en het chiaroscuro herinnert, in zijn voortreffelikheid, sterk aan Rembrandt.

Een ander werk van de zelfde, Christus onderwijst in de Tempel, is buitengewoon levendig in de karakteriezering der biezonderheden.

_**_*

Van Antoon van Dijck bezit de Gallery een Portret van Frederik van Marselaer: halve fieguur, bijna en face; bruin en blauw gewaad met grote neervallende kraag. Men beweert, dat alleen het aangezicht door van Dijck werd geschilderd. Verder een studie voor een St. Sebastiaan, waarschijnlik dezelfde als in de Pienakothek te Munchen. Hem wordt noch toegeschreven het portret van een dame in een uitgesneden, groen zijden kleed met parelenketting. Het donkerbruin haar valt over de schouders. De rechterhand houdt lichtjes de linkermouw vast.

_**_*

Een der belangwekkendste doeken is zeker een Interieur met Soldaten van Willem Cornelisz Duyster. Op de voorgrond een Hollands offiecier met rode mantel, geel wambuis en wit

[p. 62]

Govert Flinck
Nat. Gall., Dublin
Kop van een Rabbijn

[p. 63]

hemd. De houding alleen spreekt van roemrijke daden en overwinningen. Het is getekend WD 1632.

Vier andere genrestukken zijn mij bijgebleven.

De teruggevonden Dochter, ook La Reconnaissance de la Bohémienne genoemd, door O. Schalcken, is waard vermeld te worden. Op de voorgrond zit een meisje in grove, boerse kleeding, met blote borst, waarop een Zigeunerin plots datgene aanwijst, dat als erkenning dienen moet. Een man, misschien de broeder, barst in een jubelkreet uit, terwijl een rijk geklede dame bezig is, de smartelik beweende te omarmen. Kleur en samenstelling zijn beide even goed.

_**_*

Pieter de Hoogh heeft hier Drie Spelers: waarschijnlik een waardin, die aan twee van haar gasten de tijd helpt verdrijven. Biezonder schoon van uitdrukking en houding is de jongste van de twee krijgslieden.

Jan Steen voert ons in een dorpsschool, juist als een van de scholieren gestraft is geworden. De kleine zondaar heeft zijn werk bemorst. Prachtig worden de ernst van de onderwijzer, het leedvermaak van een lelik meisje en de tegenstand van de gestrafte weergegeven.

Op een ander doek is een vrouw bezig haar naald te vessemen, terwijl een te stoppen kous op haar schoot ligt. Zij steunt met haar naakte voet op een vuurpan. Een nevens haar zittend man schijnt wel het eigen portret van Jan Steen te zijn.

Hoe prachtig van kleur is een genrestuk van Abraham de Pape! Een man en een vrouw zitten aan tafel. De laatste is in 't zwart gekleed, met witte muts en kraag. Zij eet met een lepel uit een pot. De man is ook in 't zwart, met een voorschoot. Hij snijdt zich een stuk gebraden vlees af. Een interessante oude schoorsteen op de achtergrond. De vrouw heeft een schoen verloren en de kous is zichtbaar en vertoont een met verbazende virtuozieteit geschilderd gat. Het doek, De

[p. 64]

G. van den Eeckhout
Nat. Gall. Dublin,
Portret

[p. 65]

Maaltijd betieteld, geeft een behaaglike indruk van burgerswelzijn.

_**_*

Onder de portretten mogen noch aangestipt worden: van Bartholomeus van der Helst een man, halve fieguur op levensgrootte, van gemiddelde leeftijd, met snor en in 't gezicht gekamd haar. Het aangezicht is volledig naar de toeschouwer gekeerd. De linkerhand rust op de heup, de rechter houdt de hoed vast (1645); dan een levenslustige oude dame, van de bemiddelde stand, borststuk, met zwart zijden kleed, huif en grote witte halskraag, buitengewoon karakteristiek.

Van Keij is er een borstbeeld van een edelman in zwart gewaad met linnen kraag.

Verder een zeer aantrekkelik portret van een jong edelman met lange haarlokken, witte kanten kraag, een zachte, bijna vrouwelike uitdrukking in 't gelaat. Het doek werd vroeger aan C.J. Van Ceulen toegeschreven, maar is waarschijnlik van Verspronck.

Een wonderlik landschap moet noch vermeld worden, namelik van Wouter Knyf. Een smalle weg, langs beide zijden door water begrensd, leidt tot een windmolen en tot het huis van de molenaar. De lucht is grijs als na regenweer.

Slechts terloops vermeld ik de vruchtenstukken en stillevens van van Huysum en Jan Davidsz de Heem en een interieur van Nikolaas de Giselaer.

Aan Bernhard van Orley wordt het portret toegeschreven van een dame, als Magdalena voorgesteld. Zij draagt een roodfluwelen jurk en als hoofdversiersel een sluier. Ze leest in een misboek. Een gans gelijkaardig schilderij bevindt zich in de National Gallery te Londen.

Noch vallen aan te stippen een Ostade, Boeren in een Kroeg, en een Terborch, Portret van de Heer Hendricksen van Zwolle.

Ten slotte wou ik noch graag de praktiese indeling en de

[p. 66]

B. van der Helst
Nat. Gall., Dublin
Vrouweportret

[p. 67]

Verspronck
Nat. Gall. Dublin
Jong Edelman

[p. 68]

schone schikking van de zalen, waardoor Sir Armstrong zich zeer verdienstelik heeft gemaakt, met een enkel woord waarderen, en hem van harte dank zeggen voor zijn vriendelike hulp.

Joh. Szelinsky,
te München.