Kroniek van het Sint-Elisabethsconvent te Huissen (1667-1752 en 1782-1801)

(Gelders Archief 0566-33) H.K.H.-Documentatiecentrum VIIa6

folio 280

1795

t Voorige jaar met veel benauwtheijd doorgebragt sijnde, soot sijn de France den 10 jannuary na veel cermuselinge teege de kijserlijke troepen over de Maas, die door den sterke vrost voor haar een voedweg was geworden, overgekoome, sijnde saterdagavond. Als kijserlijke tuijs quaamen, waarde als woedende honden en moesten sondags heel vroeg vertrekken om te vlugten voor de France.

Op die avond en nagt is veel benauwtheijd uijtgestaan, soo van de burgers als in t convent. In t bouhhuijs waare 't kijserlijke, die t convent dreijgden, die nagt t heele convent te sulle omhaalen, ten waar sij wijn genoeg te drinken kreegen. De wijn is haar gegeven, soo veel sij eij sten want er geen order was en sij vrij pleundere hadde die nagt. Dat de suster in een

[p. 102]

folio 281

groote benauwtheijd brogt. Dien eijgen saterdagavond, als de susters van t coor in den dormter waaren, de mater nog in de trans sijnde hoort dat er soo hart geschelt wort. Soo segt de poortsuster: ‘'t Is een quaaje kerel, die wil hier in weesen’. Hij klopte op de duur met sulke gewelt. dat men vreesde hij de duur aan stukke soude geslaagen hebben. Waare pater rector was juijst niet in huijs. De meijd was in groot anxst, lamenteerde soo, dat die in t slot gelaaten wierd. De kerel geen gehoor krijgende om ingelaaten te worden, springt over de muur naast de schel op t klijn plaatsje van w patershuijs en slaat daar met furie de glaase aan stukke. t Geen een groote altratie veroorsaakte, want de mater vreesde t heele clooster soude geplundert worden. Die kerel dan in wp huijs sijnde steekt de kaars aan en loopt t huijs door. W paters orlogie, dat juijst op tafel leij, pakt hij meede als ook eenige dingen die in de keuken voor de hand leijden en gaat soo weer weg. Ondertussen komt w pater tuijs. Die met een knegt en de meijd t heel huijs door ginge sien, maar nimand vonde. Soo dat die nagt vol anxt is door gebrogt. En smorgens om 5 uuren, sijnde sondag den 11 jannuarij, sijn sij vertrokken en den selve dag voor middag waaren de France in de stat door de magistraat ingehaalt. Daar men die dag geen overlast in t convent van hadde, als datse bij wd pater braaf wijn hadde gedronken en wilde ook 10 ducaate van t convent hebbe. De procuraters gaf hun soo veel sestalve en sij waare tevreeden.

folio 282

2 a 5 Daagen daarna quaam t hier soo ongemeen vol, dat de heele school voor hun gebruijk moest gegeven worden, soodat die geruijmt wiert en al dat men kost na binne wierd gedraagen. De pensionaire, die toens maar 9 in getal waaren, hadden haar verblijf op t nieuwe gebouw in de kamer booven t warmhuijs en de schoolsusters op t kamertje daarnaast. De pensionaire quaamen smiddags en savons op den refter eeten, als de susteren gedaan hadden.

De schoolwooning is voor t hospitaal gebruijkt, daar de gequeste en zieken in gebrogt wierden. En daar dikwils meer als 100 gesonden bij. Men moest die al van cost en drank, bedde en lakens en dekens versien. Buijten de aartsteeden, waaren er 3 a 4 cagels soo onder als boove geset daar t convent t stooksel in moest besorgen. Daarbij was t soo een extra koude en lange winter als bij mensegeheuge niet is geweest. En de susteren waaren in groote benauwtheijd, dat de France in t slot soude koome, want sij paseerde door de tuijnen en quaamen aan de deuren en vensters, daar men altoos wagt moest sette, dat er nimant in quaam, want moesten gedulden dat de France in ons bakhuijs op de bleek daagelijks quaame brood bakken. En moesten meester van de binnepoort weese. Dat veel anxst voor de susters was, omdat t bouhuijs ook soo vol France was.

folio 283

Op ons Lieve Vrouw Ligtmisdag, als de stille dienst uijt was, want wij mogten geen orgel nog klokke nog schel roeren, in die tijt quaam de burgemeester met een Franse heer in wd patershuijs en versogt om een magesijn in t convent te maaken. Dat viel de overste swaar op t hert. De mater voor koomende segt teege wd pater: ‘Laaten wij de kerk ruijmen. Die niet grood genoeg sijnde t coor daarbij, opdat t slot vrij blijft’. Men ging de kerk besien en t wierd door de heer goedgekeurt. En terstont is al wat los kon uijt de kerk gedraage. Maar niemand heeft gebruijk daar van gemaakt. t Was maar om t slot te doen, maar de goede Godt heeft ons daarvoor bewaart.

Wij hielden ons kerk en coor toens op de spinkaamer en communiceerde daar ook. t Tabernakel met ons Heer stont op de kas over de deur in maters stoofje, want dorve t op de kamer niet te laaten, omdat er somtijts 2 a 3 France in t slot quaamen uijt order van de generaal om t clooster en kooren solders te sien. Al de haver, die daar was, moest haar gegeven worden en moesten selft de haver koopen en extra duur betaalen want hadden niet om te saajen. t Waar al te lang ales te melden, dat in die tijt is omgegaan. Veel anxst en benauwtheeden dag en nagt. En de schaade, die t convent geleeden heeft in t een en ander. sedert begin van october 1794 tot in maart 1795, is geschadt soo men best kon op 9624 guide Holands en is ook ingelevert. Of daar wat sal vergoed worden, dat sal de tijt leeren.

[p. 103]

folio 284

In april gaf de Eerwaarde heer pastor Roes, pastor tot Arnhem, als nog magt hebbende van sijn Exelentie de Eerw nuntius consent om de 2 novisies laate profesie doen, doordien men hoopte t meeste gevaar voor ons convent over was. De mater, die om de omstant van de tijt aan haar bediening heeft moeten blijven, deede sterke pooginge om nu ook ontslaagen te worden en dater een ander mater soude verkoosen worden. Maar de susters hebbe soo veel bewerkt door Eerwd heer pastor Roes bij den Eerwaarde sijn Exelentie de nuntius, dat Sijn Exelentieus de Eerwaarde nuntius heeft toegestaan en heeft gorordineert dat de mater nog 6 jaaren in haar bediening als mater moet blijven, soodat er geen nieuwe verkiesing noodig was. Edog omdat de heele gemeente de uijtspraak, van sijn Exelensie bekent moest gemaakt worden, soo heeft de outste suster, nadat de mater in julij 1795 sondags capitel hadde gedaan, en de mater weg gaande van de kamer de gemeente de facultijt voor geleesen, die waarde pater gedeeltelijk in t Holands hadde overgeset.

folio 285

In dit jaar sijn er seer veel quaade ziektens geweest en van t voorjaar af seer veel mense gestorven. En alles ongemeen duur en schaars, dat geen mens sulks geheugede. Nogtans heeft - Godt sij gelooft - een goede oost geweest. En veel hofvrugten en veel moescruijden sijn der gewassen. Egter was t cooren nog seer hoog in prijs. De rog koste 16 gul t molder, de wijt 18 gul, de garst 9 gul, de boekwijd 8 gul en de haver 9 gulde.

In t najaar waaren de graane nog veel hooger in prijs. En door dien t convent 13 beesten heeft moeten leeveren, moeste de slagtbeeste koopen en seer duur betaalen. En hebbe ook 43 schaapen van t convent moete missen voor de France, dat t convent in groote verlegentheijd brogt om de costganeresse en sustere den nodruft te besorge. Edog met dat al konne wij God niet genoeg looven en danken dat hij ons soo bewaart heeft en dat de religjeuse bij malkander in t convent hebbe moge blijven.

In october quaam de heer pastor van Arnhem met een juffrouw van Nijkerk aan t convent met een aangenaame tijding en was deese: als dat sij lieden verstaan hadden door een brief van Sr Josepha Sprenger, die t convent in t jaar 1793 schandig hadde verlaaten, versogt om weeder int convent als een verlooren soon in genade ontfangen te worden. t Geen van de overste en susteren met veel genoegen is toegestemt, hoewel men vreesde of sulks wel uijt een goede meening en waare bekeering voortquaam, omdat sij aan de wd pater of mater daar niet over eens een brief schreef. Soo is geschied, dat sij seer onverwagt de 18 december 1795 des midags om 12 aan t convent is gekoomen, vergeselschapt met die juffr van Nijkerk, niet sonder groote aandoenig van de overste en sustere en teffens met vreugt, dat t verdoolt schaap op de regte weg weer quaam.

folio 286

Sij is dan eerst bij wd pater in huijs gegaan en aan sijn Eerwd haar schult bekent en haar berouw getoont. Terwijl was de mater voor om haar in t slot te neemen, want hoe wel t eetenstijt was heeft in t wp huij s niet gebleeve om te eeten. De mater haar inneemende met groote aandoening van weers kanten heeft haar direckt gebrogt op t camertje boove de klok genaamt clopjens kamer. De susters, die haar onder weegs ontmoeten en bij quaame met veel traanen omhelst. Den eijgen dag sond wd pater een expresse na den Eerwd heer amplisimis tot Embrik, maar zijn Eerwaarde kon daar niets van ordineeren, maar moest door sijn Eerw Exelentie de nuntius geordineert worden, wat voor boete de penitent moest doen. Dus is Sr Josepha op die kamer afgesondert van de gemeente gebleeven. Sij kon door t huijs gaan, daar sij weese moest. In de hal ging sij smorgens haar getijden leesen en hoorde daar ook de mis. Op de kamer worde haar eeten en drinke gebrogt.