|
| |
folio 218
1740
Dit jaer mag met reden gesyd worden, dat besonder fatael voor ons convent is om de menigvuldigen en merkwaerdigen rampen en tegenspoeden, die ons van in het selve hebben beginnen over te komen. Want vooreerst soo is het in dit jaer een seer harde winter geweest, beginnende het te vriesen op H. Driekoningenavond, welke vorst omtrent vier maenden heeft aengehouden, waerdoor het convent in een groote verlegentheyd is geraeckt aengaende het onderhoud van haer beesten. Want bemerkende, dat sy wynig voeder hadde en dat de strenge koude bleef lange tyd aenhouden, mosten seer spaersaem weese in het vee te voeren en het voeder soo veel mogelyck wat uyt te recken om maer tot de mey te komen, in hoop dat de koude dan wat minder en het saisoen wat sagter soude worden om de beesten dan na de weyden te kunnen senden. Maar elaes als de mey was aengekomen, wierd de verlegentheyd nog grooter want het voeder toen op was. En het guere weer nogal bleef aanhouden, in welke omstandigheyd men genoodsaeckt was onse soo twee als driejarigen stieren na buyten te stueren, schoon de wyeien nog heel scrael waeren, alwaer sy sig wel eenige dagen behielpen met het geen op de weyden gevonden wierd. Maer korte tyd daar na weeder op nieuw een groot onweer van hagel, sneeuw en wind opstaende was het de beesten onmogelyk haer selve langer te redden en vermits het ook ondoenlyk was de selve weer 't huys te halen, omdat men niet te voeren had. Soo heeft het convent geresolveert eenig strooy te kopen om daer meede de beesten in de weyden te voeren, geevende voor ieder vim synde 104 bossen 8 gulden; daervan te samen betaelt 150 gld. Dit strooy wierd tweemael daeghs na de weyden gebraght en daer meede de stiers, welkers getal vry groot was, synde 31 te samen, maer wynig dagen onderhouden. En geen strooy meer te bekomen synde wierd de bekommernis nog grooter, waerom de procuratesse geen andere uytkomt siende tweemael 's daeghs te weeten de morgen en de agtermiddag, de kneghten heeft uytgesonden om de
dunsten takken van de willigenboomen af te houden en daer meede de stiers te onderhouden. Ondertuschen waren de melckbeesten nog op stal gebleeven in hoope dat het weer sig haest tot beeterschap soude schicken. Maer hetselve nog al even guer blyvende en het voeder nu geheel geconsumeert was, was men genoodsaekt ook de melckbeesten na buyten te senden, hetwelk voor een dag 5 a 6 nog al reedelyck ging. Maer als dan weeder een nieuw onweer ontstaende, was het die beesten onmogelyck langer buyten te kunnen houden, waerom men genootsaeckt wierd die 't savonds 't huys te laten halen, hetwelk een droevige vertooning was voor al die het sagen. Alsoo de beesten 't huys komende van koude en ongemack stonden te brullen en te beeven. Ja, de koude was soo excessief dat men goed vond om de kalveren te behouden, die in de kelder te zetten, aen dewelke dit niet tegenstaende eventwel de ooren en staerten bevrooren, als meede de pooten aen de hoenders. Soodat ons geen middel meer over was om de beesten te behouden als ons betrouwen op God te stellen en Hem om gunstiger weer te bidden, hetwelk egter nog al eenige
| |
| |
tyd aenliep, soodat men endtlyck genoodsaeckt was om gelyck de armenluyden gewoon syn queeken van buyten op het velt te doen halen, waertoe alle geringe menschen gebruyckt wierden, die maer de queeken konde aenbrengen. En voor ieder sack een stuyver gegeeven, hetwelk nog al reedeleyck gong, soo lang de queeken duerde. Maer na die tyd was het convent niet meer in staet de melckbeesten langer op stal te houden, maer genoodsaeckt die na de weyde te laten gaen, dog eventwel voorsiende, dat sy buyten niet konde geneeren met het geen daer te vinden was, most men deselve alle dagen des avonds weeder 't huys laten halen en met wat roggemeel gemengt met water onderhouden, tot er tyd dat de weyden in staet waren de beesten te kunnen voeden. Ondertuschen heeft het de Heer eventwel behaegt ons al onse beesten te laten behouden, uytgenoomen een tweejarige stier, daer het vermoeden van was dat door verhuysen van de waertsman was verongeluckt.
| |
folio 219
Daerenboven heeft het convent door deese strenge en lang aenhoudende koude grote schade geleeden en gebreck gehad aen haer koorngewas, so dat met haer eygen gewas lang ze niet kunnende toekomen om de gemeente daer van te onder houden, dit jaer genoodsaeckt is geweest te koopen 100 mudden rogge, belopende 540 gulden en 20 mudde tarwe, 120 gulden. Daer het convent sig meede heeft geneert en in 't vervolg half garste en half roggen brooden gebacken om de gemeente te onderhouden. Syn Koninglycke Majesteyt in Pruyssen heeft wel naderhand door syn gecommitteerdens in Cleefsland laten opneemen, hoeveel morgens koorn was doot gevroren, als meede hoeveel land onbesaeyt was blyven leggen, gelyck het convent dit ook heeft moeten opgeeven, waerdoor sy sig vleyden, eenige vermindering van schattinge te sullen krygen. Maer hebben buyten alle verwagtinge, dit jaer nog meer als in vorige jaren moeten betalen.
| |
folio 220
In dit voorjaer is weeder een nieuwe verkiesing van d' Eerw. mater geweest. Maer alsoo het ongenoegen over den heer van den Broeck ten opsigte van syn onbequaemigheyd om de gemeente te kunne bedienen hoe langer hoe grooter wierd, hebben de religieusen d' heer van Erpen, deeken tot Emmerick, versogt om in deese verkiesing voor te sitten en de stemmen opteneemen, by dewelke geassisteert heeft d' Eerw. heer Becker, canonicus tot Emmerick, die als doen hier was om d' heer van den Broeck te assisteeren. En na deese verkiesing is met eenparig van stemmen weeder verkooren Sr Maria de Haen.
En omtrent deese tyd wierd ook voorgeslagen om tot de verkiesing van een andere pater over te gaen. Maer alsoo sulks sonder toestemming van d' heer nuntius niet konde geschieden, heeft de gemeente deese saeck en haer verlegentheyd aen syn Exell. omstandig voorgedraegen met een ootmoedig versoeck, dat hier in mogt voorsien werden en sy in een andere rector mogten verkiesen. Waerop d' heer nuntius heeft geantwoord, dat sulks niet konde geschieden sonder dat d' heer van den Broeck vrywillig afstand hadde gedaen. Dog in dien d' heer van den Broeck sulks deede, konde sy wel een andere verkiesen. Hierop hebben de religieusen den heer van den Broeck daer toe soeken te bewilligen, gelyck hy dan ook na veel voorstellinge geconsenteert heeft, dog alleen mondelings, dat sy tot een andere verkiesing konde overgaen. Als wanneer er drie heeren aen de gemeente syn voorgedragen, als te weeten den Eerw. heer Reynierse, d' Eerw. heer Boustart, en de voormaels meer genoemde Eerw. heer Potse, op welke laeste als dan met meerderheyd van stemmen de keus is gevallen, waer op aenstonts aen dien heer is geschreven en de gedaene verkiesing aen hem bekent gemaekt, met versoeck om het rectorschap te willen aenneemen. Maer terwyel wy nog geen schriftelycke afstand van d' heer van den Broeck hadde, waren wy verleegen of d' heer Potse op soo losse voet wel soude besluyten om tot ons te komen. Dog syn Eerw. kon dit nog ligter doen, om dat hy nog maer cappelaen was en soo nog geen vaste statie hadde. Waerom syn Eerw. ook gunstig antwoorden, betuygende, dat indien syn geestelycke overigheyd hem daer toe quam te schicken, hy bereyd was om te komen bystaen. Met beding nogtans, dat gelyck hy het
| |
| |
vorige jaer tot onse hulp hier het Paeschfeest was overgebleeven, nu ook alsoo het selve feest, want het was in de Vasten, soude moeten afwagten om als dan syn pastoor die wat gebreckelyck was nog by te staen, waerna hy dan ten eerste soude overkomen.
| |
folio 221
Wy hebben dan soo lang ook gedult gehad, en syn Eerw. geheel die tyd met verlangen tegemoed gesien, dewelke ook tot onse troost dan hier op de 7de dag van mey is aengekomen, en met volle genoegen als onse rector ontvangen. Maer toen bleev de verlegentheyd nog aengaende de heer van den Broeck, die om syn quade beenen nog hier most blyven tot groote onvryigheyd van ons nieuwe rector. Want alhoewel hy selve syn kamer bleev houden, soo was het klopje gestadig over huys. Welke verlegentheyd nog des te grooter was om dat syn Eerw. nog geen schriftelycke afstand had gedaen, ja selfs aen d' heer nuntius had voorgegeeven, dat van syn selve niet konde bestaen. En daerom behoorde van het convent van syn leeven eenig onderstand te genieten, gelyk d' heer nuntius sulks selve ook al aen de religieusen had voorgestelt. Dog alsoo sy van syn Eerw. staet beeter onderrigt waren, hebben geoordeelt daer toe geen verpligting te hebben. Waerom sy ook hebben aengehouden en endtlyck syn Eerw. bewogen een schriftelyck afstand te doen met bygaende handteekening, dat in alles van het convent voldaen was en niets meer daer van te pretendeeren.
| |
folio 222
En siet als door een besondere schicking van God: soo haest als de heer van den Broeck schriftelycke afstand had gedaen, begonnen syn beenen, die van te vooren onherstelbaer scheenen, van dag tot dag te beeteren. Soodat hy na nog eenige weeken, nog altyd op syn kamer blyvende, hier geweest te syn in staet wierd om te kunnen vertrecken. Als wanneer hy met syn klopje en meubelen, na genoome afscheyd, van van hier na Nymegen is gereyst en naderhand tot Antwerpen is gaen woonen. Soodat als doen onse nieuwe rector het vrye besit en gebruyck van syn huis konde genieten en wy van alle bekommmemissen endtleyck ontslagen waren.
Nog een nieuwe swarigheyd is dat dit jaer het convent ontmoet aengaende de Halderse Waert, dewelke verkogt synde, soo men niet beeter wist, als met goed octroy. Soo komt d' heer amptman, Grave van Randweyck, na deselve twee jaren in het besit gehad te hebben, pretentie maeken op de uytweg van die weyde en het convent over de vryheyd van die uytweg van die wyede aenspreeken. Daer het convent meende, dat alles te goeder trouw was overgetransporteert, maer hier in misleyd geweest synde hebben niet minder die saeck kunnen afmaeken als voor 405 Gld, die haer het selve gekost heeft.
In dit Jaer is overleeden Syn Majesteyt, den tweede Koning in Pruysen, over wiens afsterven in alle de kerken deese lande een lyckpredicatie heeft moeten geschieden over deese woorden van Paulus, door wylen Syn Majesteyt selfs daertoe uytgekooren: ‘Ik heb een goede stryd gestreeden, ik heb de loopbaen voleyndt, ik heb het geloof behouden etc.’ Welke predicatie, alsoo onse Eerw. pater van huys was, hier in onse kerk gedaen is door den Eerw. heer van de Weyer, missionarius tot Arnhem, synde de preeckstoel en de voet van den altaer met swart laken bedeckt. En syn Eerw. alleen in 't swart gekleet sonder choorkleed of stool. En de predicatie geschieden des namiddags omtrent twee uren.
| |
folio 223
Omtrent deese tyd heeft onse Eerw. pater de kamer naest de eetsael, alwaer te vooren de bibliotheek was, tot syn slaepkamer verkooren. En is in de selve van binnen veel verandering gemaeckt tot syn Eerw. gereyf en gemack. En als doen syn syn in die kamer also ook in de eetsael nieuwe schuyfraemen gemaeckt.
Dit jaer heeft nog niet kunnen eyndigen sonder nog grooter en swaerder droefheeden en ongevallen meede te brengen, alsoo wy alhier op kersnagt van een groote overstrooming van water syn overvallen. Soo onverwagt, dat de religieusen genoodsaekt wierden in plaets van sig na haer rust te begeeven, met alle haest haer provisie uyt de kelders te halen en het selve soolang in de trans of panden te plaetsen, opdat die door het water niet bedorven soude worden. Waermeede tot omtrent middernagt beesig geweest hebbende, syn alsdan als na gewoonte na het choor
| |
| |
gegaen om het blyde hoogtydt van de geboorte des Saligmakers te vieren, alles ondertuschen aen de Heer beveelende en latende soo lang de knegten te wagt houden. Na geeyndigde godsdienst is de procuraterse omtrent 10 uren des morgens na het bouwhuys gegaen om te sien hoe het daer gestelt was. Maer elaes vond het in een deerleycke toestand. Want alsoo des nagst den Waeldyck was doorgebrooken, stond het water tot voor de poort van het bouwhuys. Soo dat men rondsom niet anders als in een volle zee quam te sien en het convent soo wel als de geheele stad als een andere arcke van Noe in de wateren scheen te dryven, hetwelke geen klyne consternatie veroorsaeckte. Dewelke nog vermeerdert wierd, doordien de inwoonders van de stad om het water dat hun quelden te loosen van de religieusen vergden haer deuckers te openen, waerdoor de geheele hof en het convent ondergeloopen soude hebben, hetwelke dierhalve met regt gewygert is geworden. Alsoo sy wel verpligt waren het gemeene water te moeten ontvangen, maer niet soo buytengewoone overstrooming.
| |
folio 224
Op Kersdag tegen den avond scheen het water enigsins te vallen, waerna de religieusen sig toen gerust tot slapen begaven. Maer omtrent 12 uuren middernagt quam weder een oproep, waer door de susters geweckt wierden en men seyde dat de stadsmuer was doorgebrooken en het patershuys in gevaer stond. Waerop wy aenstonds resolveerden om onse Eerw. pater te gaen opwecken.
Maer eer dit geschieden, quam al de tyding, dat het doorgebrooken gat weeder gestopt en welbesorgt was, hetwelke ons een groote verligting en gerustigheyd veroorsackte. Want indien het water was doorgedrongen, soude syn meeste drift en scheut op ons bouwhuys hebben gemaekt en ligtelyck met vee en al wat daer in was weggespoelt. Ondertuschen is eventwel op de volgende dag, omtrent de middag, het water nog tot in de koestal doorgedrongen, soodat aen het laegste eynde reeds vyf beesten in het water stonden. Maer door de naerstigen arbeyd van de bouwknegten is het weeder gestuyt en syn verder door Gods goedheyd op het droog gebleeven. Nogtans is het convent niet geheel buyten schade gebleeven, want het koorn aen de Carrebrug en op Camervoort meer als tien weeken lang omtrent een manshoogte heeft onder gestaen, waerop gevolgt is een harde vorst. En deese ophoudende hebben de schollen ys het tweejarig houtgewas ten eenemael bedorven, soodat men genoodsaeckt is geweest het selve tot grote schade afte houwen, daer het anders tot vyf of ses jaren had kunnen behooren te staen.
De schaden en ellenden die deese overstrooming van water veroorsackt heeft, is genoegsaem onbeschryfelyck als waerdoor niet alleen veel beesten maer ook verschyden menschen syn verdronken, veele huysen weggespoelt. En die buyten haer huysen en leeven nog behielden mosten sig met vee en al na boven op de solders retireeren, Ja sommigen op de daken en boomen haer leeven salveeren, waerdoor de nood en behoeftigheyd van die armen menschen ten uyterse jammerlyck was. Om hier in te voorsien hebben de heeren van Arnhem en Nymegen eenige schuyten uytgesonden om die in nood en gevaer waren nog te salveren en andere eenig onderhoud te besorgen.
| |
folio 225
En terweyl onse meede suster Maria Josepha van Hovel seer verleegen en bekommert was over haer vrinden die in de Betuwe woonden, heeft van hier af een aack met twee wercksusters en eenige knegts regt toe regtaen na het huys tot Andelst gestuert met eenig voorraed om te sien, hoe het daer gestelt was. Alwaer de vrinden altemael na boven hadde moeten vlugten alsoo het water tot omtrent 6 voeten hoog in het huys had geweest. Dog hadde andersins haer voorraed nog in tyds geborgen, waerop onse susters en knegten wederom midden door de Betuwe heen na huys syn gevaren. Ondertuschen was de stad Huyssen opgevult van vlugtelingen en vee en heeft ook ons convent haer bermhertigheyd getoont so veel als mogelyck was met verschyden menschen en vee in haer bouwhuys te salveren. Dog de jammer en ellende was nog het grootste als wanneer het begon te vriesen soo dat het ys te veel was om door te varen en te swack om over te gaen, waer dan geen middel meer was om die gebreck leeden eenig onderstand meer te doen.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd