Kroniek van het Sint-Elisabethsconvent te Huissen (1667-1752 en 1782-1801)

(Gelders Archief 0566-33) H.K.H.-Documentatiecentrum VIIa6

folio 162

1725

In 't voorjaer isser yets besonder in ons convent voorgevallen, daer misschien noyt exempel hier van geweest is. Zedert 16 julius 1719, dat sr Liduwina geprofessiet is, isser niemant tot koorsuster aengenomen als tot het jaer 1725, wanneer juffr. Joanna Vos, die eenige jaeren alhier in 't school gewoont hadde, den 18 februarius, zijnde den eerste sondagh in de vasten is int slot getreeden om tussen Paeschen en Pinxteren de kap aen te trecken. Maer zijnde ruym drie weeken int slot geweest om beproeft te worden, isse den 14 maert niet al te wel geweest, echter den geheele dagh op de been, en na de middagh nogh wat in den boomgaert gewandelt en savons op den reventer collatie gedaen. Maer die avont na acht uuren wiert sij soo qualijk en soo schielijk met een overval en ziekte aengetast, datse voor de midde naght met de Heylige Sacramenten berecht wiert en terstont daer nae in den Heere overleeden tot droefheyt van ons alle, want het een bequaeme persoon was. En terwijlen sij voor haer sterven versoght, datse na haer doot als een religieuse en in dat habijt zoude begraeven worden, soo isse als een religieuse en int habijt en als een suster des convents begraeven in een kist en op het kerkhof der religieusen in 't slot.

Een weynige tijt daer nae isser ook in onse missie iets besonder door de doot voorgevallen. Cornelius Steenhoven, die verleden jaer den 15 october tegen alle de beveelen van Sijn Heyligheyt den paus, en tegen de wetten der Heylige kerke sijn selven tot Aartsbisschop van Utrecht hadde laeten inweyden door een bisschop alleen, is ras daer over van God gestraft geweest. Want Sijn Heyligheyt Benedictus den darthiende, paus heeft door een gedruckte brevet of te brief aen alle katholyke woonende in het Vereenight Nederland en tot Romen den 21 februarius 1725 ondertekent, gesonden, waerdoor Cornelius Steenhoven, die genoemt wort den belhamer van de oproerige bende en de in veele kerkelijke bannen ingewickelt. En in welke brief den paus verklaert, dat de verkiesinge van deese Cornelis Steenhoven tot Aartsbisschop van Utrecht nietigh geweest is en van geender waarde. En des self inweydinge ongeoorloft is geweest en vervloekelijk, dat hem ontbreekt alle kerkelijke en geestelijke rechtsgebied ter bestieringe der zielen en gesuspendeert en opgeschort is van alle bedieninge van 't bisschoppelijk order. En daerom aen hem verboden wort op straffe van den groote kerkelijke ban of excommunicatie te stellen pastoors, missionarissen, bedienaers tot sorge der ziele of te bedienen de Heylige Sacramenten gelijk in den bij geleyde brief kan gelesen worden: N^o 13.

folio 163

Deese pauselijke gedrukte brief is door den apostolijke internuncius te Brussel door de post aen verscheyden in Holland overgesonden en kennis van gegeven den 22 maert, zijnde

[p. 62]

donderdagh voor Palmsondagh, wanneer die brief in Hollant bestelt wiert, daer Cornelis Steenhoven daer ook kennis van gehad heeft. En terwijlen hij beslooten hadde in de Goede Week en met Paeschen alle bisschoppelijke functien te doen, soo is het geschiet dat aght daegen daer nae, zijnde Witten Donderdagh, wanneer besigh was als bisschop de heylige olien te weyden, in sijne functie soo van God besoght wiert door eene schielijke overval en ziekte, dat uytscheyden moest, en alsoo den darde Paeschdagh, zijnde den 7 april, gestorven is. Maer sijne aenhangers zijn daer door niet bekeert nogh verbetert geworden, want eenige tijt daerna hebbense tegen alle de beveelen van Sijn Heyligheyt den paus van Romen wederom een andere in sijn plaets verkoren, met naeme Cornelius Joannes Barckman, jongh van jaeren en niet langh priester geweest, zijnde in Frankrijk tegen de wetten der Heylige Kerk aldaer priester geweydt. En hij heeft sijn selven int najaer in het laeste van september of begin van october tot Aartsbisschop van Utrecht in stilte laeten inweyden te Amsterdam door den voorige bischop van Babilonien alleen.

folio 164

Dit jaer den 17 junius is het water in de Wael te Nimegen, als mede alhier in den Rhijn bij nae roodt geweest, dat haest een dagh duurde. Sommige gissen al of er boven Ceulen een wolk door gebrooken was met een donder, waer door sulke overvloet van water gevallen was op een plaets daer rootaghtige aerde was, waer door het water in de Wael en Rhijn soo root zoude geworden zijn.

Dit jaer isser een drooge voorjaer geweest met een deel van de soomer, maer den 22 junius, zijnde twee daegen na Heyligh Sacramentdagh begon het te regenen en heeft eenige maenden geduurt, soo datter niet veele drooge daegen daer na in de soomer geweest zijn. En den 3 en 4 september was het water van den Rhijn door den langhduurige regen soo hoogh geworden, dat alle de weyden, die buyten dijcks waeren, onder water stingen tot boven aen den dijck, en alle de beesten en koeyen uyt de weyde moesten gehaelt worden.

folio 165

Dat groote schade en ongelegentheyt veroorsaekte en veele elende onder de beesten, niet wetende waer dat se daer mede blijven zouden of waer van te voederen. En door de mennigvuldige regen en weynige droge daegen is het koorn niet al te droogh ingehaelt, noghtans den ooghst des koorn hier ontrent is overvloediger geweest als in verschijde voorige jaeren.

Dit jaer heeft het convent moeten opgeven het getal en de naemen der scholieren en pensionairen of kostganghsters aen de regeringe te Kleef en voor elk moet betaelt worden vier gulden int jaar, dat noyt te vooren is geschiet geweest, maer die vier gulden voor elck te betaelen is eerst ingegaen met het begin van 't toekomende jaer.

In 't najaer is aen 't bouwhuys vernieuwt de onderstal, daer de stiers swinters staen onder de poort van 't bouwhuys.

In dese soomer zijn verscheyde religieuse Cathuysers uyt Vrankryk en uyt haere kloosters gevlught en stil wegh gegaen om niet genootsaekt te zijn aen te neemen en te gehoorsaemen de pauselijke constitutie, die begint Unigenitus, waer in veele stellinge als ketters etc worden veroordeelt, daer tegen apelleerende. En zijn na Holland gevlught, waervan eenige te saemen zijn gaen woonen int dorp Vleuten, een groot uur buyten Utrecht op een adelijke huys met naeme Ten Ham, dat se gehuurt hebben. En een ander deel der Cathuysers zijn gaen woonen te Jutfaes, ook een uur van Utrecht, op het adelijcke huys Vronesteyn, dat se gehuurt hebben. Maer int jaer 1727 zijn die twee deelen te saemen gaen woonen op het groot adelijk huys Schoonhouwen, drie uuren van Utrecht, dat voor haer gekoght is. En een partije andere religieusen uyt Vrankrijk, gereformeerde Bernadinen vant klooster Orval en andere religieusen hebben int jaer 1727 gekoght het adelijk huys Rhynwijk gelegen onder het dorp Seyst, twee uuren van Utrecht.