Kroniek van het Sint-Elisabethsconvent te Huissen (1667-1752 en 1782-1801)

(Gelders Archief 0566-33) H.K.H.-Documentatiecentrum VIIa6

folio 155

1724

In dit jaer zijn der in ons convent veele zieken geweest. Ten eerste onse Eerw. pater wiert verlede jaer half october met een langdurige en extraordinarisse ziekte besoght bestaende in verscheyde honderden bladeren of blijnen. Kleyne en grooten, op de armen, handen, voeten en beenen, die vol scherpe voght waeren en alle daegh tweemael moesten doorgesneden worden. Dat geduurt tot Hemelvaert dagh toe van dit jaer, den 25 mey, toe, wanneer sijn Eerw. nogh zeer swak zijnde sijne kerkgangh eerst heeft konnen doen. Sijn Eerw. heer broeder was tot dienst der religieusen tot het feest der Heylige Drie Koningen, wan-

[p. 59]

neer den 10 januarius vertrock. Van dien tijt af, tot Paeschen toe heeft den Hooghwaerdighste heer vicarius apostolicus, die te Arnhem woonde, meest alle week hier gekomen om de bieght der religieusen te hooren en sijn secretaris priester hier zijnde dede de kerkelijke functies. Somwijlen quam ook de Hr. pastoor van Arnhem hier mede bieght hooren.

folio 156

De Eerw. mater die een dagh of twee voor dit Nieuwejaer ziek wiert, is ook wel bijnae drie maenden ziek geweest, tot Paeschen toe ontrent. In de somer is haer Eerw. wederom op de been en bij de gemeynte geweest. Verscheyde religieusen wierden ook ziek, als mede verscheyde scholieren in ons school. Die bleven langh ziek en konde niet wel bekomen, want wat beter zijnde storte die wederom in haere ziekte.

Ons convent heeft wel 50 jaeren een groote weyde, waerop men de melk-koeyen weyde, dight bij de stad leggende in huur of paght gehad en daer voor vier hondert gulden, somwijlen meerder van paght aen den heer drost des koninks betaelt. Maer int begin van dit jaer de huurjaeren uytzijnde heeft die weyde afgestaen. En heeft in februarius een weyde dight bij de stad gehuurt, Molewaert genaemt, groot ontrent ses mergen, voor de somme van 120 gulden alle jaer. En dat voor de tijt van drie jaeren, op dat onse paerden op die weyde zoude gaen. De melkkoeyen, welkers getal wat minder was, ginghen op de andere weyden des convents, als in de Oplaegh, te Malburgh in de Ossekamp en ook aen de Karbrugge.

Dit jaer isser een verschil geweest in het houden en vieren van den Paeschdagh tussen de protestanten in Duytsland en de katholyken, die volgens order der Heylige Kerke vierde den Paesch-dagh den 16 april. De protestanten oordeelde, dat den Paesch-dagh acht daegen te vooren moest geviert worden, te weeten als bij ons Palmsondagh was. En omdat eenighe katholyken vorsten begeerden dat de protestanten onder hun gebied den Paesch-dagh met de katholyken moesten vieren, soo heeft den Koningh van Pruyssen daer tegen represaillie willen gebruyken. En liet op onsen tweede sondagh van de Vasten afkondigen, dat alle sijne onderdaenen, en ook de katholyken op haere Palmsondagh zoude vieren den Paeschdagh, dat wat ongelegeheyt in de parochiekerk was. Maer op deese manier wiert het hier te Huyssen volbraght.

folio 157

Op Palmsondagh wiert de godsdienst van de Palmsondagh gedaen, maer daer wiert met alle de klocken geluyt en ook gebeyert als op Paes-dagh, van gelijken ook s'maendagh na Palmsondagh wiert met alle de klocken geluyt en gebeyert, smorgens geprediekt, de huysen geslooten, dat niemant dorst werken. Die Goede Week deede men in de kerk de ceremonien volgens het gebruyk van de Katholyke Kerk, behalven dat op Goede Vrijdagh smorgens de Passie niet geprediekt wiert van de paters predick-heeren van Kalkar als gebruykelijk is. Den 16 April vierde wij onse Paeschdagh, maer in de Parochie kerk was den volgende Paeschmaendagh alleen een lesende misse zonder predikatie. Echter vierde de katholyke die als heyligendagh en waeren haere huysen geslooten. Maer in onse kloosterkerk was een singende hooghmisse. En Paeschdijnsdagh waeren de huysen open en de katholycken werkte. Van gelijken het feest van Hemelvaert wiert tweemael geviert, eens op sijn protestants. De huysen van allen waeren geslooten en wiert in de parochiekerk geprediekt. En acht daegen daer na ook op sijn katholyks geviert en wiert in de parochiekerk niet geprediekt. Van gelijke het Hooghtijt van Pinxteren wiert tweemael geviert gelijk als hier boven het Paesch feest en daer mede was het gedaen. Want het feest van 't Alder Heylighste Sacrament wiert van de katholyke geviert, gelijk op alle plaetse van katholyke landen en wiert hier mede de gewoonlijke processie gedaen. Onder het gebied van de heere Staeten van Hollant en de ses andere provincien wierde Paeschen, Hemelvaert, Pinxteren geviert op den selve dagh als de katholyken het over al vierde en niet op den dagh der protestanten van Duytsland.

folio 158

Lange jaaren hebbe de katholyke geestelijken van Kleefsland een proces tegen de landstanden gehad klaegende, dat haere quota der geestelijke in den uytslagh der jaerlijkse

[p. 60]

schattinge al te groot was. Dat proces is eyndelijk door appel te Berlijn gebraght, vanwaer een gunstige sententie wort verwaght. Tot uytvoeringe van dat proces heeft in dese somer ons convent betaelt bij provisie op rekeningene te Kleef aen den Heer Lengel, resident van den Palts - 31 - 12 - 0.

Dit najaer heeft ons convent groote onkosten moeten doen aen de kerk wegens den tooren en 't dack. Den tooren was aen de eene kant overhangende, omdat de balcken en stijlen op de solder des kerks, waer op den tooren rust, eenige van die begonnen te rotten door den regen, soo datter eenige nieuwe balcken, stijlen of posten onder den tooren op de solder moesten geset worden en een vier-en-deel van het leyen-dack des kerks is opgenoomen, en met andere leyen vernieuwt (te vooren eenige stucken van eyke plancken die bij na verrot waeren, en andere nieuwe stucken van eyke plancken in de plaets geleydt) te weten aen de kant van de Eerw. paters hof, beginnende van den tooren af tot het koor van de kerk toe, het dack den trap daerin begreepen. De onkosten die daer op geloopen zijn, bedraegen: 310 - 14 - 0.

folio 159

Aen meester Jacob ten Oever, leydecker volgens accoort aen gelt	60 - 0 - 0
28 riest leyen	77 - 0 - 0
Voor hout	56 - 0 - 0
Voor nagels	54 - 6 - 0
Mr. Michiel en sijn soon aen arbeydts loon	43 - 0 - 0
Mr. Jan de Smit	19 - 0 - 0
Voor 't maeken en vergulden van de haen	1 - 8 - 0
	_____
	310-14-0

Zedert twintigh jaaren hebben eenige weynige werelsche priesters in de provincie van Holland en Utrecht zeer oneerbiedigh en ongehoorsaen sigh gedraegen tegen de paus van Romen, na dat den Aartsbisschop van Sebaste door den paus was gesuspendeert om niet meer het ampt van vicarius apostolicus des paus te mogen bedienen, met haer selven te stellen tegen de geene die den paus tot vicarius apostolicus stelde. Of tegen die, dewelke van den Heylige Roomsche Stoel gestelt waeren om de Vereenighde Nederlanden in 't geestelijk de katholyken te bestieren, niet tegenstaende Sijne Heyligheit den Paus verscheyden reysen op swaere kerkelijke straffen en excommunicatie hun verboot met de regeeringe der katholyken, zenden van priesters etc te bemoeden, daer se niet na en vraeghden. Jae, voorgevende datse een waere Aartsbisschoppelijke capittel met haer negen priesters waeren, gelijk het ten tijde voor de invoeringe der nieuwe soo genaemde gereformeerde religie, een opreghte en ware capittel, de Domheeren te Utrecht, zijn geweest. Niet tegenstaende alle de beveelen der pausen hebben se in eenige plaetsen onwettige pastoors gestelt. Daernae gebrek van priesters hebbende lieten se door onbekende bisschoppen in vreemde landen verscheyde van haere theologanten priesters weyden, de welke door order van Romen gesuspendeert zijn geweest. Eyndelijk is haere wederspannigheyt soo ver gekomen, dat se een heer Cornelius Steenhoven, eerst wettige pastoor te Amersfoort lange jaaren geweest, daer na onwettigh pastoor te Leyden, hem den 15 october van dit jaar 1724 tot Aartsbisschop van Utrecht op een ongehoorde manier te Amsterdam hebben laeten inweyden door een Franse heer, met naeme Dominicus Maria Varlet, die Bisschop van Babilonien was, en in die landen vicarius apostolicus, maer van de Heylige Apostolische Stoel van het bisschops-ampts-oeffeninge al voor twee jaaren gesuspendeert was. En dat tegens de wetten en regels der Heylige kerke, zijnde die bisschop van twee Hollantse priesters geassisteert. In de plaets, dat een bisschop inweyende een andere bisschop, moet van twee andere bisschoppen geassisteerd zijn, ten waer expresse dispensatie van den paus hadde.

[p. 61]

folio 160

Den 4 december deeses jaar isser tegen den avont een schrickelijke wint en tempeest geweest, waerdoor hier en op veele plaetsen en steeden groote schade geschiet is. Ons Convent heeft mede al merkelijke schade gehadt aen de glaesen, aen 't dack van paters-huys, school en andere gebouwen. Een schaaps-schuur buyten de stad is geheel om ver gesmeeten door de wint.

folio 161

De Eerw. mater sr Helena Francisca Staats is veel ziekelijk en weekelijk in de somer geweest, al ist dat se bij de gemeynte waer. Maer na ses daegen ziek te zijn geweest is haer Eerw. den 8 december voor de middagh ontrent 10 uuren, voorzien zijnde met alle de Heylige Sacramenten, zeer godvrughtig overleden tot groote droefheyt des convents. Hebbende twee maenden minder als drie jaaren loffelijk het ampt van mater en overste bedient en te vooren veele jaaren het ampt van procuraterse. Zijnde 53 jaeren oudt en 36 jaeren geprofessiet.

Den 17 december is de verkiesinge van een andere mater geschiet. Daer bij zijnde als getuyge den Eerw. Hr. Wesener, pastoor te Arnhem. En door meerderheyt van stemmen is tot mater verkooren Sr Jacoba Stichter, een van de oudste susters of religieusen zullende binnen de twee jaeren jubilaris zijn.