| |
| |
| |
Glossarium der verouderde Woorden.
De eerste cyfer wijst het deel, de tweede de bladzyde aen.
| |
A.
Able, bekwaem, in 't fransch habíle. I. 44. |
Achterplicht, achterplecht, boeg. II. 238. |
Achterwaerde, achterwacht, achtergarde. I. 26. |
Aeldingers, erfgenamen. I. 42. |
Aerdtsche-bisschop, aertsbisschop, II. 103. |
Apulle, flesch, in 't latijn ampulla. |
Artetike, in 't lat. artrithis, jicht, flerecijn. I. 178. |
Asshaut, storm, in 't fr. assaut. I. 106. |
Aweit, wacht, in 't fr. guet. II. 2. |
| |
B.
Bachten, achter. I. 125. |
Baelgien, balie, repagulum. I. 241. |
Baldekine, prachtige stof die van Bagdad kwam. I. 6. |
Bandersyde, van de ander zyde. I. 99. |
Banradse, banderots, banrots, banderheer. I. 79. |
Barbecaenselen, afschutsels. I. 213. |
Barteren, ruilen, I. 17. |
Barrende, brandende, I. 66. |
Basten, barsten, koorden. I. 28. |
Bat, bet, meer. |
Becuypen, onverwachts aenvallen. I. 100. |
Bedieden, verleden tijd van bedyden, bedygen, dyen. I. 211. |
Bedinghe, bidding, gebed. I. 57. |
Bedrabt, beslijkt. I. 52. |
Bedyende, betygende, betichtende. II. 112. |
Begrepen, v.t. van begrypen, betichten, I. 66. |
Belhenden of belenden, ontsnappen, ontkomen. I. 33. |
Berieden, v.t. van beraden. I. 240. |
Besibbet, vermaegschapt, sibschap, affinitas. I. 134. |
Bieten, beeten, nederkomen. I. 43. |
Bygordel, tasch, buidel. I. 39. |
Blaemte, schande, vlek. I. 98. |
Blyen, werptuig, balista. II. 11. |
Boerdeerde, v.t. van boerderen, boerden, jokken. II. 39. |
Bonen, Boenen, Bologne. I. 97. |
Bont, veelkleurig. II. 218. |
Borre, born, water. I. 61. |
Bortoen, Breton. I. 44. |
Bout, stout, onverschrokken. I. 91. |
Broken, v.t. van 't verbum breken. Te broken was, d.i. gebroken was. I. 15. |
Bruchstoc, de stad Brugge. I. 10. |
Busch, bosch. I. 27. |
| |
C.
Cabbelen, eigenlijk spuwen, hier in den zin van kyven. I. 132. |
Caboel, geruchte, rumoer. I. 186 |
| |
| |
Callioette, keliote, kaliote, vectigal, in 't fr. cueillette. II. 15. |
Caluwe, kaluw, kale, kael. I. 16. |
Canegye, kapittel van kanoniken. I. 13. |
Caproen, kappe, in 't fr. chaperon. I. 221. |
Carnacion, jaerschrift, chronogramme. II. 5. |
Carnieren, in 't fr. carrière. I. 162. |
Carijn, wagenen, karren. I. 196. |
Cartiellen, kanteelen. II. 28. |
Catheylic goet, catheyl, have, biens meubles. II. 51. |
Claremarsch, Clairmarais. I. 143. |
Clesselare, Knesselare. I. 236. |
Cloefde, kliefde, cloeven, klieven. |
Cnapeline kinderen, kinderen van 't mannelijk geslacht. I. 8. |
Colueveren, by Kil. Koluvre, colubrina bombarda, sclopus. II. 134. |
Collacie - soldere, bovenzael ten stadhuize, waer de drie Leden der stad Gent vergaderden. II. 113. |
Conincstavel, hopman, die 15 mannen onder zich had. II. 127. |
Cornaerdt, Koornmerkt. I. 235. |
Corweiden, kraweiden, corvées. II. 125. |
Crappaudeelen, schiettuigen. II. 160. |
Creeschen, v.t. van cryschen, schreeuwen, tieren, II. 89. |
Croeden, vuilen, van krot, slijk, modder, vuilnis, in 't fr. crotte. II. 39. |
Cruut, specery, aromata. I. 192. |
Cryceren, crier, uitroepen. I. 242. |
| |
D.
Dagghen, ponjaerden. I. 230. |
Danen, van waer, I 9. |
Der, de heer. I. 244. |
Dickent, dikwils. I. 142. |
Dicst, superlat. van dic, veeltijds. I. 137. |
Dinghen, vonnissen, judicare. II. 66. |
Doen, dan, I. 170. |
Donderbussen, by Kil. Bombarda. II. 134. |
Doren, deuren. I. 21. |
Dorren, durven. II. 88. |
Dludt, het geluid. I. 6. |
Dretsoer, dressoer, by Kil., tritsoor, repositorium, in 't fr. dressoir. II. 240. |
Dricht, drift. Het land in drift brengen, d.i. vruchtbaer maken. I. 13. |
Drutsmannen, trutsmannen, truceman, tolk, taelman. I. 82. |
Drytende, spottende, by Kil. dryten, pedere. |
Ducht, vrees. II. 231. |
Duerriedt, doorreed. I. 101. |
Dwale, handdoek, serviette. I. 116. |
Dwagen, dwaen, wasschen. I. 73. |
| |
E.
Edinghen, Enghien. II. 172. |
Eenkoernkins, eekhoorentjes, inkhoorentjens. II. 228. |
Eenparlyke, gedurig. I. 146. |
Engienen, krijgstuig. I. 141. |
Esbatementen, kluchtspelen vertoonen. II. 233. |
Evene, haver. II. 103. |
Exuwe, issue. II. 68. |
| |
F.
Faselmente, vaisselle. II. 249 |
Felines, Flines. I. 169. |
Fiertre, reliquiekas, in 't latijn feretrum. II. 62. |
Fleume, rivier, vloed, in 't latijn flamen. I. 83. |
| |
| |
Foreeste, woud, bosch, in 't fr. forêt; in het oud. vl. vorst, vurst; in 't Duitsch forst. I. 1. |
Fortsier, yzeren geldkist. II. 131. |
Fu, belofte, in 't fr. vaeu. I. 112. |
| |
G.
Geboerten (by), by beurte. II. 98. |
Gewrought, van wroegen, betichten. I. 61. |
Ghecrijsch, geschreeuw, geroep, II. 146. |
Ghehabitueert, gekleed, in 't fr. habiller. II. 249. |
Ghelavie, zwaerd, in 't fr. glaive. I. 120. |
Gheleyen, galeyen. I. 90. |
Ghelu, geluw, geel. II. 4. |
Ghemickt, v.t. van micken, beoogen. I. 139. |
Ghereyde, v.t. van ghereyden, by Kil. ghereyen, greten, placere. I. 234. |
Gheslotelt, gebrandmerkt. II. 119. |
Gesnudt, gesneeuwd. I. 52. |
Ghevleghen, vlaghen, vladen, vlaen, villen. I. 61. |
Ghisele, gyzelaers. I. 29. |
Ghyze, wyze, in 't fr. guise. II. 221. |
Gorgelen, gorgelpypen, buizen. II. 225. |
Gravenede, gravinne. I. 122. |
Grootheere, grootvader. I. 173. |
Guelle, kolk. I. 77. |
| |
H.
Haessacke of aessack, knapzak, reissack. I. 55. |
Haetschen, bijl, in 't fr. hache. II. 23. |
Haghepoorters, buitenpoorters II 49. |
Halster, by Kil. somodius. II. 164. |
Hamel, schaep, ram. I. 39. |
Hangheman, beul. II. 124. |
Hantkerste, Antichrist. I. 36. |
Hapkin, happe, bijl. I. 44. |
Harde, adv. zeer. II. 220. |
Haumes, houwmes. II. 228. |
Heelt, helft. I. 170. |
Hende, einde. I. 3. |
Heyken, huyken, mantels. I. 222. |
Hieren, eeren. I. 103. |
Hiesschen, v.t. van heeschen, eischen. I. 39. |
Hilleken, hil, heuvel, berg. I. 78. |
Hoede, bescherming. I. 118. |
Hoepelkins, hoepkin, hoopken. I. 243. |
Hoir marle, l. hoir male, mannelijk hoir. I. 139. |
Hoofdsweer, hoofdpijn. I. 57. |
Horscamp, Orscamp, nu Oostcamp. II. 50. |
Horsselen, horzel, paerdevlieg. I. 62. |
Hovet, hoeft, hoofd. II. 23. |
Hueneghe, honich, honing. I. 62. |
| |
J.
Jacke, krijgs kolder, lorica. II. 66. |
Jeghenoden, landstreken, van 't Duitsche Gegend. I. 13. |
Journeye, overkleed. II. 170. |
| |
| |
K.
Keele, roodverwig, in 't fr. gueules. I. 85. |
Keerel, kierle, overkleed. I. 54. Strijpten keerle, kerel van gestreept laken. II. 119. |
| |
| |
Keesdomme, by Kil. kebsdom, kevisdom, keefsdom, adulterium. |
Kelict, kelk. II. 179. |
Kelnare, kelder. II. 48. |
Kemenyen, schouwen, kaven, in 't fr. cheminées. I. 229. |
Kersme, chrisma. II. 30. |
Kerspenen, kerspe, krep, in 't fr. crêpe. II. 250. |
Kerst, Christ. I. 1. |
Ketsen, loopen. II. 132. |
Keurse, roklijf. II. 217. |
Keytivichede, kattyvigheid, ellende. I. 158. |
Keytivighe, ellendige, in 't fr. chétif. I. 213. |
Kueyte, soort van bier. II. 80. |
Kume, cume, in 't duitsch kaum, nauwelijks. I. 49. |
| |
L.
Lachter, laster. II. 13. |
Leden, v.t. van lyden, trekken, varen. I. 102. |
Lemmere, moeyelijkheden, belemmering. I. 22. |
Levede v.t. van leven, leefde. I. 17. |
Lichter, doodkist. II. 157. |
Lieden, v.t. van lyden, belyden, I. 96. |
Liedere, lier, ladder. I. 185. |
Lindewormen, draken. II. 228. |
Littieken, lidteeken, wondteeken. I. 88. |
Lodder, geilaerd. I. 221. |
Loddige, hoere, meretrix. I. 135. |
Loeden, v.t. van laden, laedden. I. 145. |
Loedin, looden. I. 108. |
Loeven, loef, scalmus; hier in den zin van poort. I. 56. |
Lollaerd, Alexianus monachus. I. 221. |
Loyen, wetten, in 't fr. loi. I. 120. |
Luchter syde, linker zyde. I. 6. |
Ludeke, Ludik, Luik, in 't duitsch Lüttich. II. 7. |
Luderen, luyer, luer, windeldoek. I. 56. |
Luysschene, woonen, nestelen. I. 46. |
Lyden, trekken, gaen. I. 144. |
Lyzen, lijs, bank. I. 77. |
| |
M.
Madernen nappen zijn houten nappen, doch het blijkt niet van welk hout, ik zou echter gelooven eik of zoo genaemd hard hout.
By Du Cange vindt men Madera Quaevis materia lignea. Vox hispanica. Een charter van 1216, heeft aldaer: Dono et concedo totum portagium et de lignis omnibus et de omni Madera, etc. Men leest ook op het woord Maderinus, Madreus en Mazer in het Glossarium van Carpentier: Marchans payeront pour chascune begne de hannaps de Madre 11 solz. - Dictus Reginaldus confessus fuit unum cyphum Madreum clavo quodam argenteo munitum furatum fuisse. (Document van 1355); en in een stuk van 1375: Un hanap de Madre vermeil, lequel fut prisié donze sols Parisis. - In een ander stuk van 1383: Raoulin Guillet vit quatre hanaps de caillier on de petit madre, desquels l'en servoit en la dite taverne.
Carpentier schijnt te gelooven dat grand madŕe porcelein, en petit
|
| |
| |
madre fayence was, doch dit gevoelen houdt geen stuk.
Ik zou eer denken dat madre niet anders is dan hard hout vooral eiken hout. Men noemt nu nog in het fransch Madrier een eiken blokhout (zie Dict. de l'Académie). De makers van madernen nappen noemde men Maderinarii of Madelinarei, in het fr. Maderiniers. I. 223.
(Aenteek. van den heer J.F. Willems.) |
Maeltoten, belasting, in 't fr. maltôte. I. 66. |
Maget, maegd. II. 222. |
Makedi, maekte hy. I. 151. |
Malevizeye, Malvoisie. II. 39. |
Marren, merren, vertoeven, beiden, wachten. I. 9. |
Martchen, marken, grenzen. I. 219. |
Martiel, hamer, marteau. II. 2. |
Mate, arme, geringe. I. 8. |
Mer, mijnheer. I. 213. |
Merkerke, nu Mariakerke, dorp by Gent. II. 84. |
Mesdaghen, feestdagen I. 10. |
Messene, messing, mesthoop, messie. II. 143. |
Meuteryen, muiteryen, émentes. II. 120. |
Meysniden, huisbedienden. I. 49. |
Mieden, miede, miete, miente, gifte. II. 44. |
Mite, mijt, penning, maille. I. 235. |
Mordaet, moorddaed, moord. I. 63. |
Mortalizeren, amortisare, een goed in dooderhand stellen. I. 45. |
| |
N.
Nalincx, nauwelijks. I. 49. |
Negheen, geen. I. 36. |
Noepte, v.t. van noepen, nopen, aenzetten, aenjagen. I. 159. |
| |
O.
Ocquizoene, in 't fr. occasion. I. 31. |
Ors, paerd. I. 130. |
Ontspien, v.t. van ontspannen. |
Ontwe, in twee, in stukken. II. 132. |
Oliflamme, oriflamme. I. 246. |
Orsbare, rytuig, van ors, paerd en bare, draegstelling. I. 21. |
Oudervadere, grootvader. I. 37. |
Overwildts, overwille, geweld, afperssingen. I. 67. |
Oxiellen, oksels. I. 200. |
| |
P.
Paender, korf, mand. In 't fr. panier. I. 8. |
Partsiel, deel. I. 109. |
Payen, te vrede stellen. II. 122. |
Pellorin, staek waer aen de misdadigers worden vastgezet. in 't fr. pilori. I. 59. |
Petrin, peter, gevader. I. 2. |
Pietmaent, september. I. 178. |
Pijnders, zakdragers. II. 247. |
Pijnden, trachtten. I. 188. |
Pladenen nappen, I. 223; in De Klerk's Brabandsche yeesten, B. II. V. 64, blijkt dat een pladenen nap een houten drinkbeker is, waerschynelijk een palmenhouten: Zie de variante aldaer. |
Plentheit, planteit, overvloed. I. 163. |
Pleyte, plat schip. I. 236. |
Polleren, polders. I. 78. |
Pollhaex, pollaex, polhamer, heirhamer, van pol, hoofd, en aeks, bijl. II. 38. |
Praters, bestierders der ploegbare meerschen. I. 44. |
Preusscheyt, dapperheid, van 't fr. preux, dapper. I. 125. |
Prieel, lusthof, in 't fr. préau. II. 217. |
| |
| |
Prochicpape, pastor. II. 6. |
Provende, prebende, eigenlijk opbrengst. I. 16. |
Puentingen, pointingen, slach van belasting, peraequatio. I. 23. |
Putiers, puttier, ganeo. I. 221. |
| |
Q.
Quaetatrecht, Kwaedrecht, wijk der parochie Melle, naby Gent. II. 162. |
| |
R.
Raspaelgen, respiellen, raspaille. I. 221. |
Rasteren, arrester. I. 236. |
Rayen, raden, stralen, rayons. |
Reinet, regende 't. I. 209. |
Remanant, het overig, overschot. I. 104. |
Reume, verkoudheid, zinking, in 't latijn rheuma. I. 57. |
Reye, ruye, vaert, aquaeductus. II. 96. |
Reyne, regen. II. 45. |
Reynene, regenen. I. 146. |
Riebaudekins, ribaudekins, voetbogens. I. 215. II. 134. |
Rieden, v.t. van raden. II. 8. |
Riet, v.t. van raden, nu raedde. I. 19. |
Rijtgracht, gracht welke op een halve uer afstand der poorten de stad Gent omringt. II. 138. |
Rodtsschen, rotsen. II. 228. |
Roup, leus. I. 144. |
Rueden, rekels. I. 156. |
Ruut, ruw, in 't fr. rude. I. 7. |
Ruuthede, ruwheid. II. 47. |
| |
S.
Saen, alsoe saen, alzoo haest. I 148. |
Sallade, lichte helm. I. 156. |
Santeryen, psalterion, harpe. II. 109. |
Sartruezen, chartreuzen, kartuizers. II. 7. |
Sausselet, châtelet, nu het Pakhuis ter Koornmerkt te Gent. II. 113. |
Seilichskerst, Heilig Kerst, (Christ). II. 157. |
Samite, fluweel. II. 249. |
Seminkels, scherminkels. II. 228. |
Sessedeelen, Brugge was voormaels in zes wyken gedeeld, en elk wijk werd zes-deel of zesde deel genaemd. II. 54, 57, 59, 62. |
Scrinen, schryne, lade, koffer, in 't lat. scrinium. I. 146. |
Schalt, v.t. van 't verbum schelden. I. 79. |
Schamel, arm. II. 131. |
Schardelinghe, scherdelings, schrydelings. II. 28. |
Scharde, schrade, schreden. II. 239. |
Schepelkin, scheepken. II. 226. |
Scheppere, kleêrmaker. II. 46. |
Schildbortig, schildragend. I. 96. |
Schoffierene, onderbrengen. I. 14. |
Schoerne, scheuren. I. 184. |
Schoirse, Schorisse, Escornais. II. 1. |
Schorpen, snyden. II. 33. |
Schorswoensdach, de woensdag in de Goedeweek. II. 34. |
Scroeders, schiplossers. II. 244. |
Sleutere, sleutel bewaerder. II. 174. |
Slupplijs, in 't fr. surplis, linnen koorkleed eens priesters. I. 61. |
Smale steden, kleine steden. I. 23. |
Sparken, sprankels. II. 215. |
Spien, v.t. van spannen, spande. I. 69. |
Spoeware, sperwer. I. 21. |
Stille, heimelijk gemak. I. 186. |
Stoet, v.t. van staen, stond. II. 227. |
Stupelinghe, heimelijk, verraderlijk. I. 171. |
| |
| |
Sommenoble, Amiens. I. 8. |
Sommiers, lastpaerden. I. 196. |
Sop- of tsopkasteel, topkasteel. I. 92. |
Sopperen, van soppe, in 't fr. soupe. II. 67. |
Sorcors, sourcours, hulp, in 't fr. secours. I. 57. |
Soudye, soldy. I. 25. |
Specie, specery. I. 192. |
Spiere, spie. II. 144. |
Sprinchalen, springael, blye, balista. I. 247. |
Stakitsen, staketselen, palare. II. 55. |
Stal, v.t. van stelen, zich heimelijk uit Vlaenderen stelen, heimelijk uit Vlaenderen vertrekken. I. 210. |
Stappans, stappevants, seffens. I. 7. |
Steen, steenen huys, burcht, I. 15. |
Stede, plaets. I. 222. |
Stieghere, trap. II. 127. |
Stoeter, stooter, een stuk gelds. I. 211. |
Stortte, strote, keel. II. 89. |
Su, zy. I. 7. |
| |
T.
Tak, het dak. II. 245. |
Tardde, het derdde. I. 246. |
Tarenborch, Terenborch, Terrouanne. I. 143. |
Targien, schilden. II. 181. |
Tassche, tasch, buidel. I. 39. |
Tassemente, geweldige afperssing. I. 42. |
Terdde, het derde. I. 4. |
Tiech, v.t. van tygen, betichten. II. 87. |
Tincten, indopen, by Kil. tinten, leviter pungere. I. 53. |
Tochuus, het Hooghuis ter Vrydagmerkt te Gent. II. 119. |
Torden, v.t. van terden, treden. II. 131. |
Tornikielen, wapenrokken, cottes d'armes, in 't fr. tornicle. II. 47. |
Torp, het dorp. II. 142. |
Tortijtsen, tortsen. I. 247. |
Tortsse-gheschuts, torts-geschut, zengroer, sclopus. II. 66. |
Tsop, top. II. 236. |
Tuten, tuiten, hoofdhulzel. I. 95. |
Tylic, tydelijk, vroeg. II. 113. |
Tymmer, tymbre, timmer, timber, het bovenste van den helm. I. 156. |
| |
V.
Varuwe, verwe. II. 4. |
Varuwere, verwer. I. 43. |
Vassiele, vasselment, vaisselle. I. 125, 161. |
Veramelgiert, émaillé, met smalt overtogen. II. 119. |
Verdde, vrede. II. 122. |
Verduere, verdure, het groen. II. 230. |
Vergier, boomgaerd, in 't fr. verger. II. 217 |
Verleesten, verschaffen. I. 163. |
Vermende, vormende. II. 99. |
Vermuzielt, vermomd, verkleed. II. 44. |
Vernoyeert, vernoyen, verdrieten, vermoeyen. I. 80. |
Verstasserene, tasserene, afperssen. I. 38. |
Verstorbeert, verstoord. II. 65. |
Versworene, meineedige. I. 128. |
Versworenen maendagh, verloren maendag, de eerste maendag na drie Koningendag. II. 100. |
Vertraken, v.t. van 't verbum vertrekken, verhalen, vertellen. I. 82. |
Vervoyeerde, verdwaelde. I. 156. |
Verwaerne, bewaren, behoeden, I. 12. |
Verwaten, verlaten, gebannen, excommunicatus. I. 128. |
Vincorde, vinkoorde, maegdenpalm. II. 236. |
| |
| |
Vitschen, slag van boonen. II. 103. |
Vleudde, v.t. van 't verbum vleuwen, vleiden. I. 71. |
Vlouwen, vloden. v.t. van vlieden. I. 9. 192. |
Voerboeghe, voorburcht, voorstad. II. 129. |
Voghelaers, voetbogens, balista. II. 134. |
Vorders, voorouders. II. 66. |
Vorderplicht, voorplecht, voorsteven, steven. II. 238. |
Vorst, opperrichel van 't dak. II. 236. |
Voye, 't hoogste deel van een gebouw, kanteel, tinne. I. 64. |
Vrijthof, omsloten hof, kerkhof. II. 127. |
Vrouden, vreugden. II. 211. |
Vrylaet, by Kil. libertinus, frilassus in lege Sal. Franc. II. 61. |
Vullen gaen, in wollen kleederen gaen. I. 30. Mathaei Chron. ducum Brab., 1707, bl. 232, leest men: ‘Ende die goede vrouwe van Henenvliet hadde eene sware bedevaert ghelovet, wullen ende barvoets te gaen.’ |
| |
U.
Uutgheseit, gebannen. II. 121. |
Uutgoet, buitengoed. II. 196. |
| |
W.
Waelpoorte, de Brugschepoort te Gent. II. 84. |
Walschodt, sperma ceti. II. 9. |
Wambays, wambeys, pectoris tegmen, amictus. I. 153. |
Want, won, v.t. van winnen. I. 25. |
Wapeninge, gewapende volksvergadering. I. 196. |
Warften, drye warften, drie werf, drie mael. I. 109. |
Wedemaent, Juny. I. 184. |
Weder, adv. of. II. 124. |
Weer, weder, ram, hamel. I. 41. |
Wes, wat. I. 125. |
Widder, weder. I. 9. |
Wieu, v.t. van waeyen, nu woei. I. 191. |
Willighe, wilge. II. 162. |
Wimpel, vaendel. II. 168. |
Windboghe, by Kil. windasboghe, arcubalista, catapulta. II. 165. |
Wintelsteen, windeltrap. I. 56. |
Wijch, veldslag, strijd. I. 33. |
Woch, weg. I. 50. |
Woelde, v.t. van woelen, worgen. I. 87. |
Wyene, wydene, wyden. I. 64. |
Wyperde, v.t. van wyperen, spyten. I. 234. |
| |
Y.
Yee, ooit. I. 97. |
Yeren, eere. I. 14. |
Yerenwerc, aerenwerc, koperwerk. I. 245. |
| |
Z.
Zeecogghe, zeeschip. II. 238. |
Ziecondich, zeekundig. I. 91. |
Zwier, schoonvader. I. 9. |
|
|