Het Kouter. Jaargang 3

[p. 401]

Het geschenk van Kerstmis
Door S.H. Spanjaard

Er ligt iets merkwaardigs in, dat St. Nicolaasfeest en Oud- en Nieuwjaar samen vallen met Advent en Kersttijd. In deze donkere dagen verdringen de menschen zich om de hel-verlichte etalages van de winkels, waarin allerlei kostelijks en begeerlijks is uitgestald. Men denkt echter niet aan zichzelf, maar men wil anderen verrassen. Zoo komt iets van warme hartelijkheid tusschen de menschen onderling; men bedenkt elkaar op royale en milde wijze en men schept een lichte, feestelijke sfeer, waardoor veel duisternis wordt uitgebannen, althans vergeten. Want donker zijn de dagen, maar ook donker is de wereldtoestand. Er is veel gedruktheid, veel somberheid en veel wanhoop. De lichtpunten in het wereldgebeuren zijn schaarsch en geen optimisme, noch struisvogelpolitiek kan daar iets in veranderen. Maar St. Nicolaas wordt gevierd, Kerstplannen worden gesmeed, en Oud- en Nieuwjaar moeten op passende wijze worden doorgebracht. De geschenken komen en gaan, de gezelligheidsroes moèt vergetelheid brengen en de plannen mogen niet worden uitgesteld. Hoe zou het leven te dragen zijn, als niet de koestering van het feestelijk samenzijn veel sombere koude verdreef? Kinderen moeten blijven juichen, het haardvuur moet hoog-op branden en het geroezemoes van de stemmen zal veel zorgen kunnen verdrijven. Het is opmerkelijk, dat zoo veel menschen heel gemakkelijk na de spannende weken, die achter ons liggen, zich met overgave in de feestroes dezer dagen storten. Begrijpelijk ook. Toch zijn er bezwaren, als dit het eenige zou zijn, wat de menschen in de Decembermaand kunnen beleven.

Wij zouden niet gaarne een domper zetten op al het mooie, dat deze wintermaand biedt. Maar wij mogen er wel met eenigen nadruk op wijzen, dat de woorden Advent en Kerstmis nog een andere wereld dan die der gezelligheid en warme

[p. 402]

huiselijkheid ontsluiten. Een wereld, waarin God ontmoet wordt. Een wereld, die verlossing brengt, en een vertroosting geeft, die tot het kostbaarste en zaligste behoort, wat een mensch geschonken kan worden. Ook hier is het geschenk de bemiddeling, de openbaring van een genegenheid. Maar nu gaat het niet langer om de verhouding tusschen menschen onderling, maar om de ontmoeting tusschen God en mensch. Oneindig dieper en inniger dan ooit in de goede gaven van de Decembermaand tot uiting kan komen, is het de Gave van Kerstmis, die ons doet voelen welk een geschenk van eeuwige waarde ons van Godswege ten deel is gevallen. Voorwaarde voor het kunnen verstaan en aanvaarden van dat geschenk, is, dat de mensch van God iets verlangt. Dat er een begeerte is naar gemeenschap met Hem, naar het Heil, dat Hij alleen geven kan.

In het derde hoofdstuk van Koningen wordt ons verteld van Salomo's droom. God verschijnt hem en zegt: ‘Doe een verzoek, wat zal ik U geven?’ Geen rijkdom of eer, geen aardsche goederen vraagt de koning. Hij smeekt om een opmerkzaam hart, om wijsheid. In dit verzoek van den koning ligt nog iets menschelijks, al zouden veel menschen zelfs aan deze formuleering niet toekomen. Maar het is of in de profetieën dit woord van God op andere, hoogere wijze wordt beantwoord. Het is of God zegt: ‘Wat zal ik U geven?’ en dan stijgt een machtig verlangen op uit die oude geschriften, een verlangen, dat als voorzegging is neergeschreven: dat het licht zal worden ten tijde dat het avond is, dat een Vredesvorst zal komen in deze wereld. Wat ons geschonken moet worden? O God, dat Uw dag zal aanbreken, en dat er verlossing en uitleiding zal zijn, grootscher en geweldiger, dan toen uw volk uit Egypteland werd gevoerd naar het land van belofte.

Als dat dan komt, de vervulling van dit verlangen, grooter en nog weer anders dan de oude profetie het kon uitdrukken, waarlijk datgene, dat geen oog heeft gezien en geen oor heeft gehoord en in 's menschenhart niet is opgekomen, ja, dan zijn er geen woorden haast om de lof te zingen van den Almachtige, die in de komst van Jezus Christus het grootste geschenk geeft, dat aan de wereld gegeven kan worden: de openbaring Zijner liefde. Daarom hoort in Advent thuis het Magnificat van

[p. 403]

Maria: Mijn ziel maakt groot den Heer en het Benedictus van Zacharjas, des Doopers vader: Geloofd zij de Heer. Daarom wordt dit alles uitgedrukt in den extatischen jubel der herders, het Gloria in excelsis Deo: Eere zij God in den hooge.

Hoe komt het toch, dat deze jubel zoo weinig òns deel is? Waarom verstaan wij menschen het kostbare, eeuwige en wonderbaarlijke van het geschenk Gods zoo slecht, dat van lofzegging en dankzegging geen sprake is? Waarom - en dit is een trieste constateering - lijkt het er op, dat het geschenk is verworpen?

Zou het niet dit zijn: dat de wereld zoo duister is, dat het lichtende geschenk niet aanvaard kan worden en dat de harten der menschen zóó gesloten zijn voor God en zóó vervuld van andere dingen, dat de boodschap van Kerstmis niet kan worden verstaan? Er komt nog iets anders bij. Dat andere ligt in den aard van Gods gave. Wat is het nu eigenlijk, wat met de komst van Jezus Christus op de aarde aan de menschheid gegeven wordt?

Het eerste is dit: dat menschen, die in duisternis en doodschaduw gezeten zijn gestierd worden naar den weg des vredes. In Jezus Christus is er vergiffenis van schuld, mogelijkheid tot nieuw leven, wedergeboorte. Daarvan spreken ons de gelijkenissen en verhalen van de drie oudste Evangeliën, het duidelijkst in den Verloren Zoon, die als opperste genade de terugkeer tot den Vader beleven mag. Maar ook Paulus weet er van als hij Gods liefde bezingt. En spreekt niet Johannes van een Vrede, die ons wordt nagelaten en die grooter is en anders dan de vrede, die de wereld geeft? Dat alles is echt: geschenk, genadegave, heil. Maar - en hier beginnen al de moeilijkheden - dit heil veronderstelt een verslagen geest. En dàt te belijden, dàt te erkennen kost menigeen bovenmatige moeite en zelfoverwinning. Wie dit echter kan, zal iets mogen speuren van een geborgenheid en rust in God door Jezus Christus, waarvoor hij juist in moeilijke tijden alleen maar innig dankbaar kan zijn.

Maar het tweede is dit: mèt de komst van Jezus Christus is de prediking van het Godsrijk verbonden. Ook dit een geschenk, zeker. Hoe groot en onverdragelijk zou de uitzichtloosheid niet zijn, als wij dit Rijk niet meer mochten verwachten? Maar nu

[p. 404]

komt de spanning: wie Rijk Gods zegt, laat in zeker opzicht de wereld los, staat daar heel kritisch tegenover. Hij wordt weer naar die wereld toegedreven, maar staat daarin nu als een ander mensch. Wie dit woord gehoord heeft kent geen rust meer. Het dualisme viert triomfen; klanken als: de wereld die in den Booze ligt en de duisternis, die het licht niet kan opnemen worden nu gehoord. Een offensief tegen de machten van alle tijden wordt ingeluid. De Bergrede roept op tot strijd tegen den Mammon. Paulus roept op tot waakzaamheid. Johannes spreekt waarschuwend van de kinderen der duisternis, en wil, dat wij, in deze wereld levend, niet vàn deze wereld zijn. Waarlijk, wie Koninkrijk Gods zegt, weet dat het een geschenk is, maar ook een heel zwaar woord, dat onrust en spanning geeft, en ons losmaakt van de wereld. Een woord van oordeel en van bestraffing. Wie van ons is niet geneigd te zeggen: dit soort geschenk wensch ik niet te aanvaarden, het is mij te gevaarlijk, want het haalt mij uit mijn rust?

Er is nog een derde kant aan het geschenk Gods: God wil dat wij Zijn medearbeiders zijn, Zijn dienaren, onnutte slaaf en kind in eenen!

Is - zoo vragen wij - dit niet mèèr bijkans onvervulbare eisch dan liefdevolle ontferming? Want nu komen wij in strijd met onszelf, nu gaan wij beseffen dat er een smalle weg is, waarop een kruis moet gedragen worden, van de roede eens drijvers, die ons voortjaagt op ons pad. Gods medearbeiders, in volkomen gehoorzaamheid echter aan zijn wil. Dat wil zeggen in de taal van de oude Evangeliën: den naaste liefhebben als zichzelf. Paulus zegt ons, dat wij ons als Gods uitverkoren heiligen en geliefden (het geschenk!) bekleeden moeten met ontferming, goedertierendheid, ootmoed, zachtmoedigheid en geduld (o, zware eisch!). Johannes noemt een nieuw gebod: dat wij elkander liefhebben. Wie wil dit alles vervullen? Wie wil inderdaad zijn leven verliezen, om een ander leven te vinden? Wie tracht niet ijlings door het geschenk te weigeren de daarmee verbonden opdracht te ontloopen?

Dat is Kerstmis. Christus' komst in de wereld. Volkomen genade èn absolute eisch. Als het ons is of God in dezen Adventstijd tot ons zegt: ‘Doe een verzoek, wat zal ik u

[p. 405]

geven?’ mocht het dan zoo zijn, dat wij gedachtig aan het Evangelie kunnen antwoorden met de beden van het ‘Onze Vader’. Dat wij zeggen: ‘Onze Vader’, o God, dat ge dat wilt zijn en wij ùw kinderen.

‘Uw Koninkrijk kome’. Onze hoop, maar ook een spanning, waarin wij leven durven.

‘Uw wil geschiede’, ook in mijn leven, dat het leven van een dienstknecht, een waarachtig Christen moge zijn, tot welken strijd het mij ook brengt.

Als wij dit kunnen zeggen, straks, als de Kerstklokken luiden, dan zullen wij Kerstmis mogen vieren, jubelend over wat God ons daarin geschonken heeft.