Het Kouter. Jaargang 3

[p. 38]

Indrukken bij de opvoering van ‘Amos’
bijbels spel door J.C.A. Fetter en J.C. Noorden
Door J. Verkade - Van Wulfften Palthe

Wanneer men dit stuk, dat zoo goed de sfeer van 't O.T. weergeeft, dat zoo mooi van taal is en zoo belangrijk voor dézen tijd, hoe ver 't ook van ons af schijnt te liggen, heeft gezien, dan zal men het dubbel jammer achten dat het beroepstooneel het niet opvoert. Dramatisch, ja tragisch is het en er bestaat zeker een publiek voor, al is het niet 't gewone schouwburgpubliek. Daarvan is men overtuigd, wanneer men ziet, hoe een volle zaal getrokken wordt met een opvoering, deels slechts door geschoolde amateurs. Maar aan de andere kant heeft een dergelijk leekespel voor, dat er vaak impulsiever en warmer gevoeld en uitgebeeld wordt.

't Gegeven is het volgende: Amos, die evenals andere profeten geen mysticus is, maar een man voor wien 't geloof zich richt op de idee: recht en gerechtigheid, verzet zich tegen den hoogepriester Amaziah, op wiens altaar wel veel geofferd wordt, maar die niet ijvert voor het recht. Amos vraagt extatisch ‘waarom golft niet het recht als water en de gerechtigheid als een immer-vliedende beek?’

‘God haat offers zo lang 't recht niet geldt’ en ‘De offers, die aan God gevallig zijn, zijn een verslagen geest, 't verbrijzeld hart’.

In die dagen (± 750 v. Chr.) ondergaat Israël, veel meer dan Juda (Amos' land) den invloed van nauwere aanraking door en verbond met de Phoeniciërs, met dat gevolg dat er werkloosheid komt in Israël, omdat men liever Phoenicische waren koopt dan 't handwerk in eigen land. Kooplieden omgeven zich met weelde en verachten de goede oude zeden. Amos' toorn keert zich niet alleen tegen hen: Jahweh heeft tot Israël gesproken:

[p. 39]

 

Ik heb u liefgehad en weldaden bewezen

 

Maar gij hebt mijne goedheid niet erkend

 

Gij zijt verstokt gebleven en verhard

 

Ik voer u weg in ballingschap. Wee Israël, gij hebt uw Heer verlaten.

En dit:

‘Het recht des volks doet gij in gal verkeren
Gerechtigheid bestaat niet meer op aarde;
Wie durft vermanen in Samaria's poorten,
Oprechte taal spreekt uit een eerlijk hart,
Hèm treft uw haat, van hem hebt ge een afschuw
Voor zilver hebt gij daad en oordeel veil
De arme in uw poorten wordt getrapt.
Gij neemt hem 't koren af en geeft hem 't kaf
En uit gehouwen steen bouwt gij paleizen
Van woekergeld! Gij zult daarin niet wonen!
En als gij weelderige wingerds plant
Van woekergeld, zult gij den wijn niet drinken.’

Maar ook vermaant hij het volk om niet alleen van persoonlijk nadeel te spreken, maar van het algemeen onrecht.

De intrige is verder, dat de dochter van Amaziah den profeet van voedsel voorziet, dat ze hem met haar moeders voedster op den berg bij den Jacobsteen dagelijks komt brengen getrokken door zijn geloofskracht, ook wel door zijn persoon, en dat haar stiefmoeder die in hartstocht ontvlamt voor hem, die juist haar en haar kring geeselt, het jonge meisje gebruikt om hem in haar omgeving vast te houden en te binden. Wanneer ze dat inziet en voelt, dat zij de mate van de zonde van 't Israelietische volk volgemaakt heeft, stort ze zich in wanhoop van de rots.

De stiefmoeder, diep getroffen in haar tegenstrijdige gevoelens: de liefde voor Amos, en zijn verachting voor haar en door den dood van het meisje, bekeert zich, want ze voelt daarin haar schuld en smeekt den God van Israël haar te helpen.

Ook de harde bittere Amos treurt er over, dat zijn woord, dat hij tegen weelde en ontucht slingerde, haar, de reine, onschuldige, trof en in zijn eindprofetie klinken de woorden

[p. 40]

vol genade en lichtende toekomst, zoals die Amos in den mond gelegd worden, maar meer uit Micha en Jesaja stammen:

‘Blijder dagen komen!

Ik breng mijn koninkrijk op deze aarde!
- - - - - - - - - - -
Dan zal Hij verre volkren onderrichten
En met zijn woord bedwingen hun geweld.
Dan smeden zij tot sikkels hunne speren
Tot ijzers voor hun ploeg hun zwaarden om.
Geen volk zoekt eer in 't knechten van een andre!
Zij zullen niet den fellen krijg meer leeren!
En op die nieuwe, die herboren aarde
Klinkt slechts één enkel woord ‘Gerechtigheid’

De opvoering op 6 Jan. l.l. in den Haag was vol wijding en toewijding, de aankleeding was geheel in stijl en een genot voor 't oog, het gesprokene kwam over 't algemeen goed over 't voetlicht. Kritiek is niet ons doel hier, maar wel het wijzen op de mogelijkheid om met een belangrijk stuk met toewijding gespeeld een publiek van goed gehalte te boeien en te verrijken. En waar het in dit geval een spel betreft, waarin diepe eischen van de religie ook en juist voor onzen tijd stem krijgen, is het zeer verheugend te noemen, dat dit mogelijk werd. De opvoering wordt herhaald; zij vinde de belangstelling, die zij verdient.