Het Kouter. Jaargang 2

[p. 321]

Actueel
Door Prof. J.J.L. Duyvendak

Wat al jaren lang was te voorzien, schijnt nu werkelijkheid te zijn geworden. Het groote conflict tusschen Japan en China is tot bloedige uitbarsting gekomen, en het is te vreezen dat wij nog slechts staan aan het begin van zeer ernstige gebeurtenissen.

Het is duidelijk dat Japan het toelegt op totale vernietiging van China's weermacht. Vermoedelijk zou het er de voorkeur aan hebben gegeven zich voorloopig te beperken tot Noord-China en daar een plaatselijke regeling te treffen. Doch de cohaesie van China's deelen bleek grooter dan Japan vermoedde. Het in de laatste decenniën vooral onder den druk van Japan's constante agressie zoo gegroeide nationale sentiment kwam in verzet. Tot het uiterste heeft, naar het wel schijnt, de Nanking-regeering beproefd een groot conflict uit den weg te gaan. Welbewust van eigen militaire en economische zwakte, heeft Tsjiang Kai-sjek jarenlang stelselmatig geweigerd het oor te leenen aan de anti-Japansche groep die gewapend optreden verlangde. Men herinnert zich het incident van Si-anfoe, omstreeks Kerstmis van het vorige jaar. Dit was een openlijke revolte tegen Tsjiang's politiek van onderdrukking der communisten en toegeven aan Japan. De verzoening met de communisten die volgde beteekende een versterking der binnenlandsche eenheid en hield in zich de belofte van krachtiger verzet tegen Japan's optreden. Toch is men dezen zomer tot het uiterste gesard voordat men zich met de wapenen is gaan te weer stellen. Verder toegeven aan Japan zou niet alleen hebben beteekend het verlies van Noord-China, maar het zou China tot machteloosheid hebben gedoemd ook tegenover toekomstige Japansche eischen. Vermoedelijk zou zulk een politiek de Nanking-regeering ten val hebben gebracht en zou de met zoo veel moeite gewonnen nationale eenheid voor langen tijd te loor zijn gegaan.

Het gewapend verzet tegen Japan heeft onmiddellijk de nationale eenheid versterkt en aan de centrale regeering pro-

[p. 322]

vinciale troepen toegevoerd die afzijdig of vijandig tegenover haar stonden. Zeker zijn er altijd wel plaatselijke machthebbers te vinden die gaarne ten eigen voordeele locale accoordjes met de Japanners zouden maken, doch het kan niet worden ontkend dat de meerderheid van hen, die troepen onder hun commando hebben, van harte de regeering in haar verzet steunt.

Japan beweert te strijden tegen den invloed van het communisme in China. Zijn optreden heeft juist bewerkt dat de regeering den strijd daartegen heeft gestaakt en dat thans zonder twijfel de invloed daarvan wassende is. Het met Rusland gesloten verdrag van wederzijdsche non-agressie ziet er onschuldig genoeg uit. Doch afgezien van mogelijke geheime clausules en onderhandsche hulp in den vorm van leveringen van vliegtuigen en ander oorlogsmateriaal, bewijst het een totaal gewijzigde houding van Rusland ten opzichte van Tsjiang Kai-sjek. Sedert diens krasse optreden tegenover de ‘Rooden’ in 1927 waren hij en zijn Kwo-min-tang bij de Russen het zwarte schaap, waarover het rijke jargon van communistische invectieven placht te worden uitgestort. Nu is hij tot vriend verklaard en alleen de behoefte der Nanking-regeering aan de vriendschap van Engeland en Amerika belet haar zich in haar nood geheel tot Rusland te wenden.

Japan's actie is slechts de consequentie van zijn vroegere politiek. Op Korea volgde Mandsjoerije, daarna (1931) de contrôle van Oost-Hopei door demilitarisatie en verregaande bemoeienis in de rest van Hopei en Tsjahar door middel van plaatselijke autonome raden (1935). Nu, gebruik makend van de verlamming der westersche mogendheden door het Spaansche conflict, en zeker ook met een oog op de interne moeilijkheden waarvan de ‘processen’ in Rusland het symptoom zijn, besloot het zijn contrôle over een groot stuk van Noord-China definitief te maken. Economische behoeften en politieke expansiezucht zijn de twee stekels die Japan op zijn weg voortdrijven. De behoeften zijn vooral die aan grondstoffen als kolen, ijzer, olie en katoen, die eensdeels de industrie ten goede moeten komen, anderdeels de oorlogstoerusting ten bate der politieke expansie moeten mogelijk maken. De politieke expansie-zucht streeft naar strategische beveiliging der steeds verder uitgezette grenzen en beheersching der afzetgebieden van de Japansche industrie. De beide prikkels tegelijkertijd en te ongeduldig toegepast doen Japan over eigen beenen struikelen. Van hulpmiddel, die de politieke expansie zou moeten zijn, wordt

[p. 323]

zij door de ongebreidelde macht van het leger tot doel in zich zelf en verijdelt het Japan op economisch gebied die vruchten te plukken die wijzer beraad zou mogelijk maken. Zoo heeft het in Mandsjoerije schatten ten koste gelegd zonder daaruit evenredige baten te trekken. Ook als emigratiegebied is het niet in staat gebleken den druk der Japansche overbevolking noemenswaard te verlichten. Maar zooals een speler steeds hoogere bedragen inzet in de hoop met één groote coup al zijn verliezen te kunnen goedmaken, zijn voor Japan steeds verdergaande veroveringen noodig gebleken om uiteindelijk winst te kunnen gaan boeken uit deze reeks kostbare militaire avonturen.

Hoelang zal het dit kunnen volhouden? Onder de Japansche arbeidersbevolking is een groeiende onrust door den steeds zwaarder wordenden druk waaronder zij leeft. Tijdelijk is deze gestild door een roes van patriotisme die de Japansche propaganda zoo handig heeft weten op te wekken. Hoe ongeloofelijk het ook schijnt, heeft Japan voor binnenlandsch verbruik den indruk weten te vestigen, dat het door China smadelijk is bejegend en uitgedaagd en dat het in dezen de lijdende partij is. Het tragische schouwspel, dat wij in Europa ook maar al te zeer kennen, herhaalt zich, dat op zich zelf prijzenswaardige gevoelens van toewijding worden in dienst gesteld van een zeer slechte zaak. Met fanatisme strijden de Japansche soldaten. Zij betalen den tol van hun leven zonder te begrijpen waaraan zij worden opgeofferd. Voor de Japansche regeering, die verrast schijnt te zijn geweest door het sterke Chineesche verzet, is het een eisch van prestige om te zegevieren. Trok zij zich nu terug, dan zou het uit zijn met haar hegemonie in het Verre Oosten, en bedreigt haar binnenlandsche onrust die alleen kan worden bezworen door een volslagen overwinning met de daardoor geschapen mogelijkheden van nieuwe economische expansie.

Voor China werkt de tijd. Wel kan het vreeselijke luchtwapen tot ver in het binnenland dood en verderf zaaien, maar het zal Japan onnoemelijk veel inspanning kosten om alle belangrijke steden en centra werkelijk duurzaam te bezetten. De schade die nu reeds aan den Japanschen handel wordt berokkend is ontzaglijk groot en een lang conflict is voor Japan onvergelijkelijk veel nadeeliger dan voor China. Wint Japan, dan is het ook in de toekomst niet meer te houden en is in Oost-Azië niets meer veilig voor zijn veroveringszucht, - tenzij

[p. 324]

het economisch ineenstort. Slaagt China erin Japan te dwingen met een halve overwinning genoegen te nemen, dan zal het zijn reconstructie voortzetten, maar men kan er zeker van zijn dat de nu reeds zoo merkbare geest van fel nationalisme en militariseering - die dan immers hun nut zullen hebben bewezen - hand over hand zal toenemen. Dan zal het niet rusten aleer het den Japanschen ‘barbaar’ - en alle andere werkelijke of vermeende vreemde indringers incluis - van zijn erf zal hebben verdreven. Zulk een gemilitariseerd China is evenmin een opwekkend toekomstbeeld.