Het Kouter. Jaargang 2

[p. 201]

[Het Kouter, nummer 6 1937]

Gemeenschap in Christus
Door J.F. van Royen

‘Waar twee of drie vergaderd zijn in Mijnen Naam, daar ben Ik in het midden van hen.’
(Matth. 18:20)

De afgeloopen maand heeft in het teeken gestaan van de massale verzamelingen van menschen.

De Oxford-bewegingen, diverse politieke partijen beijverden zich een zoo groot mogelijk aantal lieden op de been te brengen.

Nu de roes van vervoering en opzweeping wat bedaard is, moet het oogenblik van bezinning komen: Wat is nu eigenlijk het resultaat van alle reclame, organisatie en getuigenis met papier en woord? In de taal van het Christendom: wat zijn de blijvende werkingen van den Heiligen Geest, die zich met Pinksteren over de menschheid heeft uitgestort?

Zij die weten het geestelijk leven niet louter quantitatief te kunnen vastleggen, zullen weigeren den god der massa: het getal te vereeren en te dienen. Zij beseffen dat het veelal juist de vereenzaming, het gevoel van verlorenheid is, dat den enkeling heendrijft naar massale bewogenheid en het zoeken van berging voor lichaam en ziel bij een zoo groot mogelijk aantal lotgenooten. Wij spreken dan spoedig van ‘kudde-geest’, hetgeen rijkelijk minachtend klinkt, of nog sterker deprecieerend van ‘de opstand der horden’.

Toch weten wij dat in den Bijbel dikwijls het beeld van de door een herder geleide kudde gebruikt wordt als teeken der waarachtige religieuze gemeenschap. Dacht de Jood hier in hoofdzaak aan de collectiviteit van het Volk Gods, waarin de enkeling ondergaat, de Evangelische gelijkenis van den goeden Herder teekent ons hoe het gaat om den enkeling. De zoekende en reddende liefde van den Herder richt zich echter niet louter op het individu - als zoodanig, doch heeft ten doel den enkeling weer in te voeren in de verbroken gemeenschap: de kudde, geleid door den Herder.

[p. 202]

Moderner gezegd: het gaat om den mensch, doch niet om den mensch, die zich zelf als laatste doel der Schepping stelt, ook niet om de gemeenschap als hoogste Goed; de zin des levens ligt in de inschakeling van den enkeling in het geheel, als wederzijds verbonden in God.

‘Erkennt der Mensch nichts anderes an als sich selber, so hört er auf, sich selber wahrzunehmen, weil, um sich selber wahrzunehmen, es erforderlich ist, auch das Nicht-Ich-Selber anzuerkennen, weil, um bis zu Ende Individualist zu sein, man nicht nur die andere menschliche Persönlichkeit und Individualität anerkennen muss, sondern auch die göttliche Persönlichkeit anerkennen.’

Hetgeen Berdjajew (‘Der Sinn der Geschichte’, blz. 214) hier schrijft over het goddeloos individualisme, kan men ook overbrengen op ieder streven een bepaalde groep, klasse, ras of volk als hoogste Goed te stellen, immers ook dan ontbreekt de erkenning van de persoonlijkheid van den ander in zijn anders-zijn, evenals de onderwerping aan, ‘de goddelijke Persoonlijkheid.’ Berdjajew bedoelt met dit laatste ‘het mysterie van het godmensch-schap’ (Gottmenschentum), geopenbaard door Jezus Christus, in wien zich de weg van God naar de menschen en de wereld vereenigt met den weg van de wereld en den mensch naar God. In het Johannes-Evangelie spreekt Christus: ‘Ik ben van den Vader uitgegaan en in de wereld gekomen; ik verlaat de wereld wederom en ga tot den Vader.’ (Joh. 16:28). Christus openbaart dat de bestemming van den mensch in deze wereld ligt in zijn geestelijke vrijheid.

Hier kan niet verder worden ingegaan op deze hoogst vruchtbare gedachten van Berdjajew voor een humanistisch-Christelijke levenshouding en de theologische doordenking daarvan¹⁾.

Mensch en gemeenschap kunnen alleen gered worden van hun zelfbeslotenheid, zoo zij zich verbonden weten met de Godmenschelijke levenskracht, die in Jezus Christus in de wereld is geopenbaard.

1) Ik verwijs naar zijn boeken, behalve het bovengenoemde, o.a. ‘De bestemming van den mensch in onzen tijd (Arnhem 1936), ‘Von der Würde des Christentums und der Unwürde der Christen (Luzern 1936). Men zie ook het artikel van Dr. G.M. de Gelder in ‘Het Kouter’ van Febr. 1936.

[p. 203]

Moderne menschen zijn veelal vereenzaamd; gemeenschapsvorming ontaardt licht in louter quantitatieve macht-massa beweging.

Juist uit een diepe onbevredigdheid hierdoor is er een sterk verlangen naar geestelijk houvast voor den enkeling; is er een roep om menschelijke verbondenheid, in een wereld van ontbinding en strijd.

Welnu het eenig levensbeginsel, waarin alle lijnen samenvloeien, is uitgedrukt in dit woord: ‘waar twee of drie vergaderd zijn in Mijnen Naam, daar ben Ik in het midden van hen.’

Het komt dus niet aan op het getal (let op het ontbreken van een aantal nullen achter de 2 en 3!), slechts op de qualiteit onder gezindheid. Jezus Christus openbaart een bepaald levensbeginsel, dat een nieuwe gezindheid wekt en daardoor tot een kracht uitgroeit, die mensch aan mensch, en den mensch aan God bindt.

Ge denkt aan één van Rembrandt's bekende schilderijen van de Emmaüs-gangers: de grauwheid van wanhoop en verlatenheid wordt doorbroken; kleine zoekende en twistende menschen worden uitgetild boven zich zelf. De Gestalte van den Meester is in hun midden, hij breekt de ban van hun angst, Hij neemt hun leven op in de omcirkeling van het eeuwig Licht. En het wonder gaat zich voltrekken: uitgedoofde harten worden brandend, trage voeten gesterkt in hun gang, door droefheid verblinde oogen worden ‘als ziende den Onzienlijke’.

‘Waar twee of drie vergaderd zijn in Mijnen Naam......

Dit beteekent niet dat alle verschillen tusschen ons menschen als bij tooverslag zouden moeten verdwijnen. Mateloos is de veelsoortige rijkdom van Gods schepselen. In de verscheidenheid van menschen openbaart Christus wat hen tesamenbindt. Het leven in Hem krijgt de gestalte van een driehoek; of liever eener pyramide. Ik en de ander(en) zijn nooit alleen, inzichzelf besloten zelfstandigheden, zij staan in wederzijdsche relatie, horizontaal en verticaal. De top onzer levenspyramide ligt niet in het platte vlak, doch is gericht naar boven.

Het gesprek dat wij voeren met onszelf, met een ander, met God wordt anders, wordt alleen goed zoo wij ons betrokken weten tot de gemeenschap in Christus; opdat wij zijn in Hem, gelijk Hij is in ons.

[p. 204]

‘Waar twee of drie vergaderd zijn in Mijnen Naam, daar ben Ik in het midden van hen.’

Dit woord schenkt de nimmer eindigende opdracht voor mensch en gemeenschap Hem te volgen die is ‘de Weg, de Waarheid en het Leven.’

Tegelijk wordt hier ontsloten de diepe bron van troostrijke kracht: niemand is eenzaam en verloren, zoo hij zich geborgen weet in Christus, in Wien Gods Liefde ons nabij is.

Dit te mogen ervaren is de onbegrijpelijke genade van het geloof.