Het Kouter. Jaargang 2

[p. 83]

Een vast hart
Door W.S. Wiardi Beckman

In ons hart zijn geloof en twijfel dikwijls dooreen geweven. Wel is het geloof zelf ons ‘bewijs voor de dingen die wij niet zien’ en brengt ons daar, waar wij de vraag, of God is, niet meer stellen. Maar ook ìn ons geloof ligt twijfel, al is die van anderen aard dan de twijfel aan Gods bestaan. Deze twijfel komt voort uit de onzekerheid, of wat met ons gebeurt zijn zin kan vinden in God, of wij ons verband met hem zullen kunnen bewaren; uit de angst om weg te vallen uit Gods licht. Het is deze angst, die ons treft in de leerlingen van Jezus tijdens de laatste dagen van zijn leven. Wanneer Jezus voor het laatst met hen vereenigd is aan het Avondmaal, zegt hij tot hen: ‘Voorwaar, ik zeg u, een van u zal mij verraden’. En dan worden zij zeer bedroefd, en beginnen allen, hoofd voor hoofd, tot hem te zeggen: ‘Ben ik het, Heer’.

Dit is een van de aangrijpendste momenten uit de lijdensgeschiedenis van Jezus. Leonardo da Vinci heeft juist dit oogenblik afgebeeld in zijn Avondmaal, en de ontsteltenis van allen spreekt sterk uit zijn werk. Alleen, in rustige bewustheid van wat komen gaat, is Christus afgebeeld aan het midden van de tafel, en eenzaam is zijn plaats: van hem af buigen de leerlingen, in verbazing naar elkaar toegewend; zelfs Johannes, die het dichtst bij hem is, die het onafwendbare verstaat en onaangeroerd blijft door de algemeene schrik, is op dat oogenblik een eind van hem verwijderd.

Dit oogenblik is zoo aangrijpend, omdat het iets openbaart van de strijd om vastheid en het hopelooze falen van elken volgeling van Christus. Deze hier zijn hem gevolgd als een groep jonge, geloovige leerlingen, en in de eerste tijd is in hen geen twijfel. Zij zijn bereid hun Meester te volgen en gelooven in zijn overwinning. Tweemaal is er een oogenblik van zeer groote spanning, die zij deelen met de menigte die om Jezus is: zij verwachten dat het rijk van God nù komen gaat. De

[p. 84]

eerste maal, aan het meer van Galilea, als Jezus zich inscheept en zich wil terugtrekken naar een eenzame plaats. Velen zien hem vertrekken, en te voet snellen zij langs den oever van het meer en komen hem voor: ‘En van boord gegaan, zag hij een groote schare, en hij werd met ontferming over hen bewogen en begon hun vele dingen te leeren’. En dan deelt hij onder hen rond de brooden en visschen, als een voorspel van het Avondmaal, om met hen in broederlijke gemeenzaamheid zich voor te bereiden op de gemeenschap, die zij zullen vormen in het Godsrijk.

De tweede maal, bij het binnentrekken van Jeruzalem op Palmzondag. Weer is er een ontelbare menigte om hem heen, die hem jubelend begroet en inhaalt, overtuigd dat het rijk van God nu nabij is.

En middenin deze spanning spreekt Jezus tot de leerlingen van zijn lijden en de dood, die onvermijdelijk zijn. Telkens weer staat er, dat zij dit niet verstaan. Petrus wil hem daarom terughouden van den gang naar Jeruzalem en wordt scherp bestraft om zijn ‘menschelijke overwegingen’. En een volgende maal ‘verstonden zij hem niet, en waagden het ook niet hem te vragen naar zijn bedoeling’. De laatste maal, dat Jezus volgens het Marcus-evangelie, het lijden aankondigt, zijn die hem volgen ‘angstig en vol vrees’. Als zij dan de groote invloed van Jezus in Jeruzalem beleven, schuiven zij misschien de gedachte aan ondergang ver van zich weg; misschien ook dat deze al dien tijd door in hen knaagt als een niet-begrepen en niet-aanvaarde dreiging. Als de ondergang toch nabij komt, groeit in hun hart de twijfel. Vooral Judas beschouwen wij altijd als degene die zoozeer verwacht had dat Jezus het rijk van God met macht en glorie zou stichten, dat hij de schande en nederlaag niet verdraagt, maar in haat zich afwendt van den Meester en hem overlevert. Twijfel aan Jezus en aan den zin van zijn gang naar den dood brengt hem tot deze wanhoopsdaad.

Maar uit het verhaal van het Avondmaal wordt het ons duidelijk, dat er ook is: de twijfel van allen aan zichzelf. Zij hebben wel gemeend bereid te zijn tot volgen, maar dit hadden zij niet voorzien, en het gaat hun kracht tot bereidheid te boven. Op het oogenblik van hun laatste vertrouwde samenzijn, als Jezus het verraad voorspelt, is het voor hen

[p. 85]

onmogelijk zichzelf te ontloopen. Zij staan plotseling voor de erkenning, dat ieder van hen hem zou kunnen verraden. Zij kunnen de angst voor den ondergang geen van allen aan; dat is de bittere onsteltenis van hun hart.

Het is de ontsteltenis van ons allen, als die uiterste bereidheid van ons wordt gevraagd, en wij onszelf er niet voor klaar weten.

Ik herinner me een gesprek, dat een groep studenten jaren geleden had, in Selly Oak, met een van de professoren van Woodbrooke. Eén van ons had erover gesproken, dat de grootste angst in het leven is voor die dingen, waarin we geen weg zien, omdat de zin ervan ons een duister raadsel blijft, of omdat we niet weten wat van ons wordt gevraagd. En hij, die het gesprek leidde, antwoordde na een oogenblik: ‘Tegenover die angst kan een mensch zichzelf maar één vraag stellen, “Ben ik bereid, Gods wil te doen”. En zoolang je niet bereid bent, blijft de angst. Je zult God moeten vragen, om een vast, bereid hart.’

De lijdensgeschiedenis openbaart ons die uiterste angst van de leerlingen, die zoo verwant is met onze eigen angst, met onze onzekerheid, omdat ook wij onvast van hart zijn. Misschien zijn ook wij geraakt door de liefde, maar als het onvermijdelijke offer gevraagd wordt, dat elke liefde op zijn tijd en zijn wijze brengen moet, schrikt ons hart terug. In de lijdensweken moeten wij verstaan, dat ieder op zijn plaats bereid heeft te worden om het kruis, dat hij op zich moet nemen, te dragen. ‘Als je bereid bent, Gods wil te doen, dan wijkt de angst’. Zijn wij ooit bereid? Onvast en klein van kracht zijn wij allen, die Christus willen liefhebben. Maar trouw en barmhartig is God, die telkens weer ons hart raakt met een nieuw verlangen en met diepere liefde. In de lijdensweken kunnen wij óók verstaan de oneindige troost van Gods liefde, die ons onze onvastheid en verloochening schrijnend bewust doet worden, maar die ons niet loslaat. Die ons in het oordeel aangrijpt en vergeeft. Hij alleen kan ons hart, boven alle onzekerheid uit, doen branden in toegewijde liefde tot Hem.

Er is een woord in Paulus' brief aan de Hebreeuwen, dat wij allen mogen herhalen als een bede, gezegd in eerbiedig vertrouwen: ‘Het is een kostelijk ding, dat het hart vast wordt, hetwelk geschiedt door genade.’