Twee dingen hebben mij in dit boek bijzonder getroffen. Ten eerste het beeld van den terrorist uit diepste principe. Men moge de ideologie van deze menschen bestrijden zooveel men wil, men is tot geen oordeel in staat of gerechtigd als men deze uitbeelding niet heeft geschouwd. Deze vrouwen en mannen zetten hun leven in, als het hoogste geluk dat hun weggelegd is, om hun volk te bevrijden van misdadige overweldiging en zij zijn dan ook terstond bereid en verlangend met eigen leven daarvoor te boeten. De mensch die als terrorist-moordenaar gemarteld werd en verbannen in de gruwelijke Katorga, blijkt ook daar gedreven door de motieven van een boven partijen uitgaande sociale rechtvaardigheid. En zie dan ten tweede daarnevens de georganiseerde partij, die in veler oog althans dit op de sociaal-revolutionairen voorheeft, dat ze terrorisme onvoorwaardelijk veroordeelt! Het tweede dat dit boek u pijnlijk en klaar leert is juist het verraad van de diepste waarde van de sociale revolte door het bolsjewisme, omdat het niet de menscheziel en de gerechtigheid, maar een ijzeren organisatie en geweldsmacht in het centrum plaatst. De brief vol brandende verwijten van de eens in de groote eerste tijd naast Lenin verheerlijkte Spirodonowa, thans uit haar gevangenis aan de bolsjewistische machthebbers gericht, is niet alleen een document humain van groote klaarheid maar tevens een tijdsdocument van beteekenis. Aan het levend beeld van deze vrouw kan men veel oppervlakkig oordeelen leeren herzien.
P. Minderaa
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd