Het Kouter. Jaargang 1

[p. 485]

Antwoord op het ingezonden stuk van H.D. de Vries Reilingh onder den titel idealiteit en realiteit
Door P.W. Pieters

Aan het verzoek van de Redactie om den Heer de Vries Reilingh van repliek te dienen, geven wij in zooverre gaarne gehoor, dat het ons de gelegenheid opent een enkele onjuistheid recht te zetten en de vele groote algemeenheden die inzender aanvoert binnen de perken te brengen waarboven zij - om der waarheid wille, niet uit mogen komen.

Wij constateeren, dat inzender begrijpt dat de waardeering van den dienst bij de huzaren anders en beter is dan bij de infanterie. Dit is in zooverre juist dat het door ons geschetste ideaal van opvoeding (ook in geestelijken zin) in en door het leger bij de huzaren véél gemakkelijker te verwezenlijken is, dan bij welk ander leger-onderdeel ook (diensttijd bij de huzaren 15 maanden, bij de meeste andere onderdeelen 5½ maand). Nu zou het mogelijk zijn, dat wij door onzen veeljarigen dienst bij de cavalerie de hier bedoelde materie tè rooskleurig, tè eenzijdig waren gaan zien. Wij hebben daarom inzenders schrijven voorgelegd aan een vertrouwden vriend, die ruim 18 jaar in kleine garnizoenen als luitenant diende bij de infanterie (tot 1 Aug. 1936) en dus zeker over meer dan voldoende ervaring beschikt. Zijn antwoord laten wij aan het slot van onze repliek volgen.

Wij zelve hebben ook groote en ernstige bezwaren tegen nagenoeg alles wat de Hr. d. V.R. aanvoert. Het grootste en algemeene bezwaar is het volgende: de kring zijner waarneming is steeds uiterst beperkt en tijdelijk geweest. Hij diende 5½ maand bij één regiment, en zeer vermoedelijk nog bij één compagnie ervan - maar zeker in één garnizoen en even zeker alléén bij de infanterie. Daar staat tegenover dat hij volgens eigen verklaring de vierdaagsche afstandsmarschen te Nijmegen

[p. 486]

meemaakte (geheel vrijwillig, waarvoor alle hulde). Dat de meeste menschen de dienst als bittere onvermijdelijkheid beleefden is zeker niet vol te houden. Ons is juist steeds door de best tot oordeelen bevoegden verzekerd dat op dìè marschen beter dan ergens anders nog de geest van ‘blij aanvaarden’ sprak. Wat wij zagen bij de terugkeer van de Haagsche militaire detachementen, niet alleen op straat, maar ook in de kazernes, bevestigde ons dit ten volle.

Een enkel woord ook over de omgang der officieren met de soldaten - een onderwerp belangrijk genoeg om een heel artikel aan te wijden. Inzender heeft het hier blijkbaar al erg slecht getroffen. Wij zijn ons er ten volle van bewust dat ook onder de officieren er zijn: zeer goeden, goeden en minder goeden, mannen met hooge idealen en veel wilskracht en mannen met weinig idealisme en minder energie dan anderen. Maar uitlatingen als: ‘In den dienst bestaat géén menschelijk contact tusschen officieren en manschappen’ moeten wij met groote beslistheid terugwijzen, omdat het niet waar is. Moge hier en daar dat contact wat slap zijn, tijdens de herhalingsoefeningen een enkele maal heel los, een tendentieuse, algemeene bewering als deze moet met kracht rechtgezet worden. Onze veeljarige en veelzijdige ervaring heeft ons de overtuiging geschonken, dat dit menschelijk contact in ruime mate bestaat, zij het dan ook niet altijd op de wijze waarop inzender het wenscht! Maar deze wensch is onredelijk en onuitvoerbaar. Een officier kàn niet altijd bij zijn soldaten zijn, hij kàn en behoeft zijn avonduren niet door te brengen in de kazerne - zijn soldaten zijn geen kinderen en hij zou met zijn altijd er bij zijn meer ontevredenheid dan goede resultaten verwekken.

Op één enkel punt kunnen wij het met inzender eens zijn, al geeft zijn tendentieuse algemeenheid ook hier voet aan onjuistheden. Wij doelen op de militaire tehuizen; de meeste er van zijn zeker verouderd en verstard. Maar wij vragen dan toch ook een woord van waardeering b.v. voor het nieuwe (orthodoxe) militaire tehuis in Breda en voor het een dezer dagen te openen nieuwe tehuis van de Vereeniging v. Vrijzinnig Godsdienstigen voor Militairen en Militaire Tehuizen (gironummer 72318 - Groningen).

Misschien is het niet ondienstig om hier ter plaatse ook te

[p. 487]

vermelden wat in dit verband vermeld wordt op blz. 336 van het Octobernummer van ‘De Garde’, orgaan van de vereeniging van Grenadiers en Jagers, waar wij het volgende, onderteekend door: K.J. Adams, Luitenant-Kolonel, Commandant van het Regiment Jagers, lezen bij de afdruk van een brevet dat bij dat regiment aan alle soldaten, die zich door gedrag, zoowel als door wijze van dienen boven anderen onderscheiden, zal worden uitgereikt. Wij lezen daar:

Bij de regimenten is het vertrek van een lichting altijd een bijzondere gebeurtenis, die regelmatig twee maal per jaar terugkeert. De officieren en onder-officieren, wier taak het was van den weinig ontwikkelden boerenknecht, zoowel als van den toekomstigen ingenieur, flinke, bruikbare soldaten te maken, zien deze taak met het ‘afzwaaien’ der lichting beëindigd. Meer nog voor den soldaat, die 5½ maand geleden als nieuweling in de militaire maatschappij zijn intrede deed, is dit vertrek een belangrijk moment in zijn leven.
Gedurende die maanden heeft hij zich moeten geven aan arbeid, die dikwijls veel van zijn physieke krachten en zijn uithoudingsvermogen vergde, hij heeft moeten leeren ondergeschikt te zijn, d.w.z. zich, met terzijdestelling van zijn persoonlijke belangen, te voegen naar wat anderen van hem verlangden. Hij heeft moeten leeren omgaan met personen, die maatschappelijk dikwijls ver van hem afstonden.
Nu is dit alles achter den rug en keert hij met een vermeerderde hoeveelheid levenswijsheid in de burgermaatschappij terug met de herinnering aan dat vele, wat deze maanden hem hebben gebracht.

Wij komen nu tot ons ergste bezwaar tegen inzenders betoog. Vier opeenvolgende alinea's begint hij als volgt: ‘De Dienst is vrijwel algemeen gehaat’, ‘De Dienst is gehaat om de dwang’, ‘De Dienst is gehaat om het nummer zijn’, ‘De Dienst is gehaat om de ondergeschiktheid’. Nu hadden wij tegen dit alles heelemaal geen bezwaar als er maar steeds op volgde ‘door mij’ of ‘door ondergeteekende’. Hier begaat inzender

[p. 488]

de cardinale fout om niet te vermelden wie al die haatgevoelens koesteren, hoevelen het er zijn, of het een meerderheid, een minderheid, of ongeveer 50% is. Wij hebben nimmer de illusie gekoesterd dat de dienst door alle dienstplichtigen geliefd was, wij hebben altijd geweten, dat er waren en zijn, die de dienst ha(a)t(t)en, het kan niet anders, hier niet en nergens. Wel echter hebben wij de overtuiging, die niet wiskundig te bewijzen is, dat de haters een kleine minderheid vormen. Dat de dreigende werkloosheid na volbrachten diensttijd een reden vormt voor velen (lang niet allen) om den dienst te haten, achten wij volkomen verklaarbaar. Wij weten ook, dat dit maatschappelijk euvel regelmatig in omvang afneemt, zeker niet in 't minst door een krachtig streven van den Minister van Defensie en van de Kon. Vereeniging tot steun aan miliciens.

Een uiting, die een merkwaardig licht werpt op de mentaliteit van den inzender is wel deze, dat de dienst gehaat zou zijn om de ondergeschiktheid. Indien de plaatsruimte het toeliet zouden wij hier nog lang kunnen uitweiden over doel, wezen en vormen van ondergeschiktheid in de weermacht. Wij moeten alleen met kracht tegenspreken, dat de ondergeschiktheid, de tucht, slaafsheid of kruipen vraagt en daarentegen verzekeren dat deze zeer zeker ruimte laat voor gepast initiatief. Maar het ondergaan van de tucht staat wel in zeer nauw verband met de geestelijke gesteldheid van het individu. Gelukkig zijn er slechts enkelen, die zich hier in 't geheel niet kunnen aanpassen. Tucht is het opgaan van één in allen tot het bereiken van één gemeenschappelijk doel!

Ten slotte nog deze opmerking: inzender vergelijkt de Volkshoogescholen met het leger. Deze vergelijking is wel zéér onjuist omdat hier twee grootheden met geheel verschillende doelstelling tegenover elkaar gezet worden. Wij moeten hier nog ter kennisneming voor den inzender aan toevoegen dat juist sinds 1930 door het Legerbestuur zeer krachtig gewerkt wordt om alle dienstplichtigen te doordringen van de door hem bedoelde nationale waarden. Sinds 1930 is op dit en overeenkomstig gebied in het leger véél meer verbeterd dan inzender weet.

[p. 489]

Naar aanleiding van het stuk van den Heer H. de V.R. schreef ons een officier (infanterist):

Van iemand, die het vervullen van den militairen dienst als ‘bittere onvermijdelijkheid’ beschouwt - en tot dezulken behoort blijkbaar inzender - kan men niet verwachten, dat hij op den dienst een ideëelen, noch een reëelen kijk heeft. Zijn zienswijze is dan ook van pessimisme doortrokken.
Tegenover zijn oordeel staat dat van duizenden anderen, die met zeer veel genoegen aan hun diensttijd terugdenken, die in brieven aan hun vroegere officieren en onderofficieren getuigen van het vele goede wat zij in dienst hebben geleerd. Het persoonlijk afscheid dat sommigen bij hun vertrek met groot verlof komen nemen van hun compagnies-commandant, om deze te bedanken voor zijn leiding en steun, en de hartelijke begroeting van hun vroegeren commandant bij een tijdelijke terugkeer onder de wapenen, wijzen op waardeering van de zijde van den soldaat voor het werk van de officieren en onderofficieren.
Wanneer ik op grond van langdurige ervaring een vergelijking maak tusschen den dienstplichtige op het tijdstip, waarop hij in dienst treedt en het moment, waarop hij den dienst verlaat, kom ik dan ook tot geheel andere conclusies dan inzender. Als ik de jongelui voor mij zie, zooals ze komen, en ze dan zie, zooals ze aan de burgermaatschappij worden teruggegeven, dan heb ik voor mij de overtuiging dat ze beter zijn geworden: flinker, gezonder, met meer zelfvertrouwen en met meer uithoudingsvermogen, doch ook naar den geest beter gevormd: oprechter, eerlijker, hulpvaardiger en meer beneerscht.
Het Regl. betreffende de krijgstucht is steeds mijn uitgangspunt bij de militaire opvoeding geweest, een opvoeding die tevens leidt tot de ontwikkeling van alle christelijke en maatschappelijke deugden. Een prediking van ‘ondergeschiktheid’ - zonder meer - is natuurlijk waardeloos, indien daaraan het doel niet onmiddellijk wordt vastgekoppeld. Door het doel krijgt het middel eerst waarde.
Dat de dienst vrijwel algemeen gehaat zou zijn, acht ik bepaald onwaar. Zoo iets te zeggen is misschien brani van den een of den ander, doch deze opinie wordt door talloos velen, en daar ben ik zeker van en daar heb ik bewijzen van, niet onderschreven.