Het klooster ten Walle en de abdij van den Groenen Briel

[p. 311]

II.
Archief der abdij.

A. - Registers en papieren bewaard in het stadsarchief te Gent⁽¹⁾.

1.

Cartularium abbatiae vulgo Groenen Briel. XIII-XV sec.

Register op papier, 82 folios, begonnen in de XV^e eeuw. De laatste aanteekeningen dagteekenen uit de XVI^e eeuw.

(1) In deze lijst zijn niet begrepen de oorkonden in ons werk uitgegeten.

2.

Fragment van een register van goederen en renten. XIV^e eeuw.

Vier folios, perkament. Waarschijnlijk afkomstig van de familie Mirabeel.

3.

Kalendarium. XIV-XVIII sec.

Register op perkament, 67 fol., begonnen in de eerste helft der XV^e eeuw, en waarin zijn aangeteekend de Jaargetijden van het klooster, sedert de XIV^e eeuw.

[p. 312]

4.

Statuta monasterii beate Margarite ten Groenen Briele in Gandavo. 1478.

Register op perkament van 30 fol., bevattende de reglementen van het klooster, naar den regel van den H. Augustinus, gegeven te Gent, door Ferricus de Clugniaco, bisschop van Doornik, den 12 juli 1478. Oorspr.

5.

Manual ofte directorie van cleetsels ende professen in de abdie van den Groenen Briele, anno Domini M. DC. XLII.

Klein register van 45 bladz. en 2 witte fol., bevattende: 1^o Maniere van de novitien te cleeden, 2^o Maniere van de novitien te professen, 3^o Ordonnantie van de leecke zusterkens te cleeden ende te professen.
De beschrijvingen der ceremoniën zijn in het vlaamsch; de gebeden en het gezang in het latijn.
Daarbij is gevoegd: Maniere van de jubele der religieusen, 6 folios.⁽¹⁾

(1) Ziehier het kapittel betreffende de boeken:
Armaria omnes monasterii libros ad divinum officium non spectantes in custodia sua habet. Quos etiam nominıbus propriis singillatim annotatos habere debet, et per singulos annos bis vel ter exponere et excutere, et ne in eis aliquid vel tinea vel alia qualıbet corruptela infectum vel excisum sit diligenter considerare. Abbatissa quoque omnes libros qui sub armarie custodia servantur brevi annotatos habere debet, ut sciat unde rationem exigere debeat, cum opus fuerit. Armaria signat libros cum extra domum commodantur, quod tamen ipsa facere non debet sine abbatisse et seniorum sororum consilio, cyrographum recipit et custodit. Finitis primis, codices ab armaria petuntur, cum sorores egrediuntur de domo capituli singulis cum modica inclinatione dıcentibus Codicem. Una ex de sororıbus ab abbatissa deputata petit codices pro non presentibus et infirmis. Cum armaria presens non est, petuntur a presidente vel a seniore. Abbatissa autem non petit. Libris autem qui ab armaria accipiuntur ad legendum omnem dilıgentiam, curamque adhibere monentur ne pulvere aut aliqua alia sorde maculentur. I ibros cum quıbus dıvina celebrantur officia sine confessoris consilio nulla emendare presumat. Porro si in eisdem mendosa vel emendatione dıgna videantur, confessor domus provideat, quantum potuerit, ut ad libros qui correcti sunt in domibus similiter si haberi possunt corrigantur. (Pars II cap. XIII).

[p. 313]

6.

Chronyc van den Groenen Briel. XVI^c XXIIII.

Klein register van 38 fol., bevattende de geschiedenis der abdij, de namen der abdissen en zusters, en andere aanteekeningen. Begonnen in 1624.

7.

Rekenynghe, bewys ende reliqua overgegeven door Ferdinande Augustyn de Brabandere, aen d'eerw. vrau Helena Ghysens, abdesse, van den ontfanck ende d'administratie van twee pachthoven, wanof het een ghelegen is tot Oostcamp en het ander tot Renynghe, noort over by de Cnocke. 1732-1735. 1738-1740.

Twee kohieren.

8.

Processen tusschen de abdis en Schepenen van de Keure. XVII^e en XVIII^e eeuw.

6 liassen:
1^o - ‘Schepenen als verweerders, contra de vrauw abdesse van Groenen Briele, heescherigghe, nopende de recompensie van eenich steen geemployeert in het maeken van het Sas van Ghendt, ende van haere landen gheincorporeert in de vesten’⁽¹⁾. 1609.
2^o - ‘Item de gonne als verweerders, contra de selve heescherigghe beneffens die van Doorissele ende Ter Haegen, raeckende de betaelinge van vier stuyvers op elcken sack graens’. 1624.
3^o - ‘Item de gonne als verweerders, contra mevrauwe d'abdesse van Groenen Briele, heescherigghe van complainte’. (Rente schuldig aan het klooster). 1667.
4^o - ‘Om vrydom accyse. Item de gonne als verweerders contra de selve, die van het Rycke Gasthuys, Urselynen ende andere⁽²⁾, heeschers bij requeste van den sesden Ougste

(1) Zie den Inventaris van de stadsprocessen.

(2) O.a. het Seminarie.

[p. 314]

sesthien hondert achtentseventigh, tot vry billiet van de rechten op de wijnen, bier, graenen etc., soo sij ghehadt hadden voor de reductie van dese stadt,’ 1678.
5^o - Item de gonne als heeschers by requeste, contra de selve verweerderigghe, nopende het vercoopen van eenighe vertranspoorteerde beesten, bij haer ghedaen synde den eedt ordinaire, volghens 't placcaet, ten nadeele van d'heeschers gewesen’. 1686.
6^o - ‘Saek van myn ed. heeren den Hoochbailliu ende Schepenen van der Keure der stad Ghendt, de saecke gheintercipieert hebbende over Geeraert Cnudde ende Marten Volckaert, origineele betrockene in desen, verweerders, ter eender sijde, jeghens d'eerw. vrauwe abdesse van Groenen Briele binnen dese voorseyde stadt, heescherigghe bij complainte troubel de faict, ter andere⁽¹⁾. 1702.

(1) Met een kaart der bezittingen van den Groenen Briel, binnen het Vrije van Gent, aan beide zijden van de Lieve. Geteekend: Lud. Spanoghe, 7 maart 1703.

B. - Registers en oorkonden bewaard in het archief van Oost-Vlaanderen te Gent.

1.

Lantboeck van het clooster van S^te Margareta, geseydt Groenen Briele, binnen Ghendt, van diversche cheynsrenten, sourenten, cappoen, hinnen ende evenrenten, 'tselve clooster competerende, vernieuwt by d'heere Jan Carel de Munck, erfachtig greffier der heerlyckhede, roede ende vierschaere van sinte Baefs, notaris ende procureur van den raede in Vlaenderen, ontfanger van het selve clooster, in het jaer ons Heere M DCC LXVI, ten tyde van d'abdisse vrauw Seraphina Eyckman.

4 registers. 1^e register: 1766, bladz. 1 tot 320; 2^de register: bladz. 325 tot 600; 3^de register: bladz. 601 tot 909 4^de register: (Appendix 1775): bladz 909 tot 936. (n^os 1-4).⁽²⁾

(2) Onlangs gerangschikt door den heer adjunct-archivaris Alph. Diegerick.

[p. 315]

2.

Notitie boek van de goederen competerende aen d'abdye van S^te Margarite geseyt Groenen Briele, in Gendt, waer oock gestelt syn de pachters soo van de selve goederen als van de thienden de selve abdye oock competerende, byeen vergadert ten tyde van vrauw Seraphine Eyckman, abdisse, ende dheer Joan Carel de Munck, ontfanger.

Register van 128 folios. Einde der XVIII^e eeuw. (n^o 5)

3.

Dijts den hantboeck van den goedinghe van het clooster van S^te Margriete, gheseyt Groenen Briele, die ons heeft ghegheven den edelen ende vromen heer, myn heer meester Symoen Myrabel, heer van Haele, van Perwys, etc., die ick in mynen tyt daer af bevonden hebbe, want overmidtz dese troebele tyden, soe hebben wij daer int ende omme het fortyfyere van den staet veel verloeren, dwelc wy by auden ghescriefte commen betooghen, want die waeteren ende vesten, soe binnen als daer buiten, veel van ons fondacie goedinghe ghemaeckt syn⁽¹⁾.

Register van 135 fol., 1608. Aan het einde vindt men afschriften van pachtbrieven uit de XVI^e eeuw (n^o 6).

(1) Men leest er (f^o 4): Onsen fondateur, soe oock den grave van Flanderen, syn broeder, die naer syn doot syn testament fondeerde ende volbrocht, den welcken ons seer gheaffectioneert was, ende noch van syn goedinghe daer toe amortiseert, om dat wy Godt gherustelic sauden dienen, soe dat om fondatie is een princeticke fondatie. Maer alsoe ick boven scrieve, soe hebben wy veel verloeren, ende bevinde oek in ons aude brieven, dat wy in Sluys ende daer ontrent soe in groenden van erfve, soe in rente wel hondert V lb. grooten sjaers hebben verloeren, soe verdroncken soe verdustert. Godt wylt hemlieden al vergheven die ons veronghelick hebben. Bij desen occaesi commet dat wy nu soe benaut sijn om duer te comen ende te leven, want wij nu ter tijt maer en hebben onsen utersten noet, om onsen choer ende exercitien te doen, ende om diversche lasten te volcomen, daer wij nu ons mede bevinden beswaert, maer Godt, hoep ick, sal ons hulpen, doer syn bermerticheit, ende goedertierenheit. Gheloeft, ghedanckt, gheert, ghebenedyt, gheglorificeert moet hy wesen in der eeuwicheit der eeuwicheden, van my onwerdig ende van alle creatueren 1608, 5 october.

[p. 316]

4.

Den thiende boek van Eerenbodigem, voor het clooster van Groenen Briele, binnen Ghendt. 1702.

Register van 191 fol. Opgesteld en geteekend door den landmeter Martinus Mottaers. 1702 (n^o 7).

5.

Specificatie van den schooflande gheleghen binnen de prochie van Hilleghem, toebehoorende den clooster van S^te Margariete, ghezeyt Groenen Briele, binnen Ghendt, daer op t'selve Clooster haelt van de XXII^tich schooven de twee, ende op eenighe partyen van de XXII^tich schooven de viere ofte ten advenante van den gheheelen schoof, ende den halfven schoof van alsulcken vruchten als op de gronden t' ouste ghegroyt ende opghedaen worden, met de groote canten ende habouten. Ghemeten by my Pieter de Kamt(?), ghesworen landmeter van de twee steden ende landen van Aelst, in den jaere 1663, den IIII^e en VI^e January, en dat ten versoecke van Denys de Wandele, als pachter van den selven schoof. Nu is pachter Marten de Wandel.

Klein register van 66 fol. (n^o 8).

6.

Pachtbouck van cheynsen.

Register van 124 fol. XVII^e eeuw. Cijnsrenten behoorende aan de abdij. (n^o 9).

7.

Handtbouck van pachten en renten der abdye van den Groenen Briele in Gend.

Reg. van 160 fol., 1783-1796 (n^o 10).

[p. 317]

8.

Pachtbrieven.

Lias. XVII^e en XVIII^e eeuw. Een pachtbrief⁽¹⁾ van 1480 (n^o 11).

(1) Men vindt ook eenige pachtbrieven der XV^e eeuw in de Jaerregisters van de Keure:

28 juni 1429 jaarregister 1428-1429, fo 103 vo.

8 mei 1430 - 1429-1430, fo 103 vo.

8 mei 1430 - 1432-1433. fo 106

23 juni 1433 - 1432-1433, fo 126 vo.

30 april 1434 - 1433-1434, fo 126

12 april 1442 - 1441-1442, fo 136

Van deze pachtbrieven, werden de eerste vijf verleend door de abdis Marie ser Simoens, de laatste door de abdis Barbara sBackers.

9.

Voorwoorden van aanbestedingen, verkoopingen, verpachtingen van tienden, enz.

Lias. XVII en XVIII^e eeuw (n^o 12).

10.

Processtukken.

Kleine lias. XVIII^e eeuw (n^o 13).

11.

Twee afschriften van vonnissen, van de jaren 1501 en 1502, betreffende gronden van het klooster die door de vesten der stad ingenomen werden.

(N^o 14).

12.

Charters.

10 stuks, oorspronkelijke en afschriften, in ons werk beschreven (XIV-XVI^e eeuw). (n^o 15).

[p. 318]

13.

Rekeningen van renten behoorende aan de abdij.

Kohieren van de jaren 1541, 1596-1597, 16 0-1610, 1611, 1612, 1614-1630, 1630-1649, 1649-1670, 1672-1700, 1700-1743, 1742-1782. (n^os 16-22).

14.

Ontfanckboeck der cheyns, sous- en evenrenten compterende d'abdye van Groenen Briele, binnen Gendt, vernieuwt anno 1792.

Register van 194 fol., 1786-1793. (n^o 23).

15.

Rekeningen van de abdis.

Registers en kohieren 1577-1578, 1581-1582⁽¹⁾, 590-1608, 1608-1609, 1611-1619, 1620-1642, 1643-1653, 1653, 1655-1657, 1659-1661, 1665, 1666-1672, 1674, 1675, 1677-1679, 1681, 1683, 1686, 1689-1691, 1692-1701, 1711-1713, 1720-1731, 1733-1734, 1736-1737, 1756-1760, 1761-1764, 1765-1768, 1765-1868, 1769-1772, 1769-1772. (n^os 24-40).

(1) Rekening overgegeven aan Schepenen van de keure, door den ontvanger Arent van Vlaanderen.

16.

Rekeningen overgegeven door den ontvanger aan de abdis.

Deze rekeningen loopen over de jaren: 1699, 1702-1712, 1716-1720, 1720-1722, 1724-1728, 1732-1734, 1740-1744, 1744-1755, 1772-1785. (n^os 41-44).

17.

Hier naer volghen de lyfrenten van de religieusen, ende extra-ordinairen ontfanck.

Register van 188 fol., 1613-1614. (n^o 45).

[p. 319]

18.

Dit naervolghende is al t'ghene dat wy betaelt hebben, zoo van steen als ander materialen ende ander oncosten, onse nieuwe kercke angaende.

Klein reg. van 17 fol., 1613-1627. (n^o 46).

19.

Dit naervolghende syn d'oncosten die onse eerweerdighe mevrauwe, vrauw Anne Marie van Hamme, jeghenwoordighe abdesse, ghedooght heeft int fonderen ende opmaecken van den nieuwen meur, beghinnende van aen het Paradys ende soo vervolghens lanckx onsen meersch tot aen onse brauwereye, die beghonst was te fonderen den 12 van Ougst 1659, ende voleyndt in Juli 1663.

2 kohieren, rekeningen 1659-1664. (n^o 47 en 48).

20.

Stukx comptabiliteit.

Lias. Stukken van weinig belang, XVIII^e eeuw (n^o 49).

20.

Hand ofte notitie-boek van Jan Carel de Munck, ontfanger der abdye gezeyt den Groenen Briele, binnen dese stad Gent, beginnende met den Marte 1766, daete van syne commissie.

Register van 94 fol., 1766-1790, met index. (n^o 50).

21.

Rekeninghe, bewys, ende relicqua, omme Jan Carel de Munck, in zyne qualiteyt van ontfanger der abdye van Groenen Briele, binnen dese stad Gend, ter causen van het afsterfven ende uytvaert van mevrouw Seraphina Eyckman, abdisse der abdye overleden in den nacht van den 13 oogste 1780.

2 Kohieren. Rekening overgegeven in 1781. (n^o 51).

[p. 320]

C. - Oorkonden berustende in het archief van het bisdom van Gent⁽¹⁾.

7 stukken van de XIV^e eeuw.

11 stukken van de XV^e eeuw.

17 stukken van de XVI^e eeuw.

13 stukken van de XVII^e eeuw.

(1) Deze stukken, in ons werk beschreven, werden bereidwillig ter onzer beschikking gesteld door den heer kanunnik-archivaris J.-B. Lavaut.