Het keurboek der stad Diest

Van den wijne ende biere (en van maten en van brouwen).

65.	Item, men sal enghene Rijnsche wine ende ander wine te gader in enen kelre legghen, noch oec nuwe ende

[p. 33]

	oude wine, opte pene van xl. s. van elken vate wijns voergh. Ende wie die zelve wine, die te samen niet en hoeren, minct, opte zelve pene zal hijs zijn van elken vate.
66.	Item, alle die kannen daer men wijn met vercoept ocht met, zoelen hebben een tepken binnen den kannen staende opte gherechte mate, ende tot daertoe zoelen die kannen meten; die anders dade, op xxx. s.
67.	Item, soe wie dranc vercoept binnen Dyest en zal gheen potte noch kannen houden, zinen dranc daermede te ghevene, zij en houden der stad mate, opte pene van x. s. van elken potte ende elken kannen, ende alsoe menichwerf alst ghesciede. Ende alle meede ende bier zal men meten metter biermaten, ende opte zelve pene. (Kantteekening: dat nyemant dranck en vercoept met maten sonder pegel.)
68.	Item, soe wie dranc vercoept nae die leste clocke, binnen zinen huyse te drinkene, al ware hij voer de clocke ghelanght, ocht al woude hine gheven, enzij denghenen die over nacht bliven binnen zinen huyse, van alsoe meneghen als hijt duet, alsoe meneghe v. s. zal hi ghelden.
69.	Item, alrehande dranc zal men volmeten, ende van alrehanden dranke zal de bode totten tappe gaen; die anders zinen dranc vercoept zaels ghelden. x. s., alsoe dicke als hij daeraf wordt verwonnen ende dat tughen die zelve boden; ende die flesschen ende kannen, die ghetekent zijn metter stad tekene, zal men voerhouden; dijt

[p. 34]

	wederseeght zaels oec x. s. ghelden, alsoe dicke als hij daeraf verwonnen wordt ende dat tughen die zelve boden.
70.	Item, soe wie wine ocht vreemde bier brenght van buten, te lande ocht te watre, die en zaels niet afdoen van waghenen noch van karren, noch uten scepe, noch oec laten afdoen noch uutdoen, enzij met orlove der assisere ende panchijsere. Ende zoe wijt hulpe afdoen, ocht oec uten scepe doen, waer hij van binnen ocht van buten, ocht ergherens ewegh dade, elc souds ghelden x. lib.
71.	Item, soe wie eneghe wine ocht vreemde bier vercoept in grossen, soe wieme dat hijt vercoept en zaelt niet ewegh laten vueren noch doen, hij en hebbe der assisere ende panchijsere moet, ocht hij zal dassise ende den panchijs zelver ghelden van grossen. Ende soe wie wine ocht vreemde bier met daghe vuerde ocht drueghe, ocht al widenichsins^(1) dat hijt ewegh dade, enware met consente der assisere ende panchijsere, elc souds ghelden x. lib.
72.	Item, soe wie, binnen Dyest wonechtich, ghienghe drinken buten Dyest omme drinkens wille, souds ghelden xx. s., ende met enen ghetughe; hi en onsculdeghe hem met zinen eede, soo waer gheen ghetughe en ware, worde hijter mede beteghen. (Kantteekening: van die buyten Dyest drincken gaen.)
73.	Item, soe wie enich bier buten haelt met cruken ocht met potten, souds ghelden xx. s. ende dbier ver-

(1) In het Hs. witenichsins.

[p. 35]

	liesen. Ende dit zoelen waerderen moghen die assisere ende panchijsere ende deghene dimer toe setten zal. (Kantteekening: die bier van buten halen.)
74.	Item, alrehande bier dat van buten der stad comt binnen der stad, zal ghelden dobbel assise ende dobbelen panchijs. (Kantteekening: van butenbier.)
75.	Item, alle dieghene ende een ighelijc van hoen, die binnen der stad van Dyest hoppe brouwen zoelen, die en zoelen hoer hoppe, esse groet esse cleine, niet langhere brouwen, noch meer naets maken dan mer te swarten biere, eest groet, eest cleine, duet ende doen zal, opte pene van x. lib., die anders dade: half den here, ende dander helicht half der stad ende half denghenen dijt voertbrechte; ende met enen man te betughene.
76.	Item, dat nieman min tonnen en zal dan een half bier ocht een gheheel byer, alsoe te verstane: soe wie min tonde dan een half byer, soude ghelden half assise ende halven panchijs; ende soe wie meer tonde dan een half bier, soude ghelden gheheel assise ende ghehelen panchijs.
77.	Item, van alrehande dranke binnen Dyest, soe zoelen dassisere ocht de panchijsere van dien dranke, daer zij dassise af hebben, warderen moghen ocht doen warderen denghenen dien zijt bevelen. Ende soe wijt bename ocht niet warderen en liete, waert in huyse ocht in cameren tontslutene ocht in anderen maniren, souds ghelden x. lib., alst voers. es.
78.	Item, soe wat briedere den assiseren ocht pan-

[p. 36]

	chijseren min seide dan hi ghebrouwen ocht ghewasschen hedde, souds ghelden die voergh. pene.
79.	Item, een ighelijc die brout och brouwen zal binnen Dyest, zal een bangruyt halen, opte pene van x. s., alsoe dicke als hijs niet en dade.
80.	Item, en zoelen maer twee ghesellen zijn tot enen biere; soe waer datter meer waren, elc souds ghelden xx. s., alsoe dicke alst ghesciede.
81.	A, rubr. xl. 1, 2, 3.
82.	Item, dit es die ordinancie van den biere, dewelke men veranderen zal moghen van elken veerdel jaers te veerdel jaers, nae den corencoep. In den eersten, soe zal men Hoeborgher byer van over zee tappen moghen omme v. grote den pot; ende des alsoe vele inlegghen ende tappen de weke als mer can ende mach.
83.	Item, Delfs byer zal men tappen omme iii. s. groten den pot; enwaer dat sake dat den scepenen dochte dat mens daeromme niet ghehoestoelen en conste, zoe moghen zij dat veranderen nae hoeren goetdunkene. Ende des mach men alsoe vele inlegghen ende tappen als mer can ende mach. Maer men zal Hoebergher byer van over zee ende Delfs byer in enen kelre niet legghen, noch bi hoppe van binnen ocht el waer ghebrouwen, opte pene van vj. lib.
84.	Item, soe zal men binnen Dyest brouwen omme vj. s. ende viij. s. den pot, op enen peghel dimen daertoe ordineren zal; ende daer zal men pegheleers toe zetten. Ende tot elken byere, eest van vj. s. ocht van viij. s., soe

[p. 37]

	zal men inlegghen xx. halster mouts, ende niet min. Ende van den byere van viij. s. zal men maken xxvij. halster naets; ende van den byere van vj. s. xxxvij. halster naets; ende niet meer metten panchijse, opte pene van vj. lib.
85.	Item, soe en zal nieman zijn bier, het zij Hoeborgher ocht Delfs, kelren ocht indoen, hij en hebbe te voren enen eet gedaen dat dat bijer niet ghemenght en es bi zinen toedoene, rade ocht wetene, noch oec ghemenght en zal werden, opte pene van xx. s.
86.	Van honing en mede, en nog van wijn. Item, alle thonich dat men metten tinen vercoept ende met, zal men persouwen onder, boven ende in de middelt, op xx. s.
87.	Item, van eenre tinen honichs zal men wasschen xiij. halster meeds, ende niet meer, opte pene van....
88.	A, rubr. xli.
89.	Item, soe wie tieghen eneghen priestere, die der stad van sinen winen gheen assise gheven en woude, eneghe wine cochte, ocht eneghen wijn daer haelde ocht halen dade, met kannen, fleesschen ocht cruken, ocht daer drinken ghienghe, souds ghelden xl. s., ende met enen ghetughe.
90.	Van wapens te dragen (zie nog art. 6 en 7). Item, soe wie, wonechtech buten Dyest, comt ghewapent binnen Dyest, gheet ocht steet, anders dan rechtvoert ute der stad, ocht tot zijnre herberghenwert te treckene, ende daer zijn wapenen af te legghene, zal die wapenen verliesen, ende daertoe ghelden xl. s.

[p. 38]

91.	Item, soe wat weerde sinen gast, die in zijn herberghe ghewapent comt, niet en waernde zijn wapenen af te legghene, zal ghelden den voers. coere. Ende daermede zal die gast quite zijn, enzij dat die weerd betone metter waerheit, ocht hi en houde op zinen eet, dat hine ghewaernt heeft; ende dan zal die gast ghelden die mesdaet die daerop steet.
92.	Van vluchtigen te herbergen en van lagen te leggen. Item, soe wie yemanne, die voervluchtich es van quaden feyten, ocht verdeilt es, ocht anderen laghen legghen, als te verslane, herberghen, wetende hoers ende daeraf verwonnen worden metten rechte, zoe zaels ghelden. xxx. lib.
93.	Van uitdagingen. Item, so wie, wonechtich buten Dyest, yemanne wonechtich binnen Dyest ontseeghde, met enen man te betughene, ende daerboven quame binnen Dyest, souds ghelden. x. lib., ende daervore soude men houden ende zijns zeker zijn; ende daertoe den ontseeghden beteren. Ende zoe wie alsulken man huysde ocht hoefde, wetende zijns, souds oec ghelden x. lib.
94.	A, rubr. xxxviij. 1, 2.
95.	Van het zout. Item, alsoe als men tsout sgoensdaeghs vercoept zal ment vercopen alle die weke. Dijt diere vercochte, alsoe dicke als hijt dade, alsoe meneghe v.s. zaelre verboren, ende met enen ghetughe.
96.	Van de stadsvesten (zie nog art. 11 en 12; zie, ook A, rubr. 54). Item, soe wie met daghe ocht met nachte over der stad vesten, muere ocht porten clumme, souds ghelden, metten daghe xx. lib., ende metter nacht

[p. 39]

	xl. lib., ende met enen ghetughe. Ende wordde enich van dien alsoe ghequetst ocht gheslaghen, dien quetste ochte slueghe soude quite zyn van den here ende van der stad.
97.	Van het koren. Item, soe wat coerne sdijsdaeghs tot sgoensdaeghs noene, ende svridaeghs tot saterdaeghs noene van buten comt te cope, soe wieme dat toebehoert, zal men int Corenhuys ocht opten corenmarct brenghen, ende niet zulren noch huysen vore dien dat die corenmarct ghedaen es. Ende tcoren dat nae de marct overblijft zal men zulren ende huysen moghen; ende dat overbleven coren zal men buten marctdaghe opten zulre ende binnen huysen vercopen moghen, maer niet dierre dant des naestes marctdaeghs ghegouden heeft. Maer dat overbleven coren en zal mer smarctdaeghs binnen huysen niet vercopen moghen, men zaels brenghen enen stale ter marct, opte pene van x. s.
98.	Item, soe wat coerne tanderen daghen ende tiden dan voergh. zijn, binnen Dyest te cope comt ende dat mer zulret ende huyst, des zal een jghelijc voercopere van buten ter corenmarct brenghen smarctdaeghs vier zacke, eest dat hijs zoevele heeft. Ende die coerenvercopere van binnen desghelijx zes zacke. Ende soe wijs niet en dade, elc souds ghelden x. s.

99.	A, rubr. lxi. 1.
100.	A, rubr. lxi. 2(4).
101.	A, rubr. lix.

102.	Van het brood. Item, soe wie zemelen duet tot rogghenen coepbrode, zaels ghelden x. s., ende dbroet verliesen.

[p. 40]

103.	A, rubr. lx.
104.	Van gerst en mout. Item, me zal oeryoel ende gherste meten ende leveren ghestreken. Ende voert, zoe zal men leveren ende vercopen dmout metter zelven maten ghestreken, maer altoes ix. halster voer dmudde; elc van desen die anders dade, op xx. s.
105.	Van den kleinhandel. Item, voercopere van coerne, van vessche ende van alrehanden smalen dinghen, dier men daghelijx leeft, en zoelen vore den tiender uren niet copen, ende nieman tot hoeren behoef, opte pene van x. s., die zij verboeren alsoe dicke als zijt breken.
106.	A, rubr. xlij, I.
107.	A, rubr. lvi.
108.	Van dagvaardingen. Item, soe wie van den scoutheit ende scepenen ontboden wordt ocht dagh ghedaen waere ende niet en quame, souds ghelden x. s. (Kantteekening: Soe wij wordt ontboden ende niet en compareert.)
109.	Van beleedigingen in tegenwoordigheid van het gerecht. Item, die yemanne voere den scoutheit ende scepenen versprect, zaels ghelden xx. s., sonder sheren recht. (Kantteekening: Soe wij yemant versprect.)
110.	Item, die voere den scoutheit ende scepenen yemanne sleet, tot ons heren rechte sal hi ghelden viij. lib.
111.	Van aangehoudenen te slaan. Item, soe wie yemanne, die in scoutheit ocht in der vorsteren hande waere, slueghe, zaels ghelden x. lib. Ende wondde hine, xx. lib., sonder ons heren recht.

[p. 41]

112.	Van hem, die zijn recht vervolgt, te bedreigen, te beleedigen of te slaan. Item, soe wie yemanne dreighet ocht verspreke, omme dat hij zijn recht zuchte, zaels ghelden, xl. s.; sluechine, v. lib.; ende wondde hine, x. lib., sonder ons heren recht.
113.	Van twist tusschen partijen. Item, ware dat sake dat enich twest ocht discoert tusschen eneghe partien opghenomen wordde, ende enich partie daerboven van der ander partien ocht van hoeren maghen gheslaghen ocht ghequetst wordde, elc souds ghelden x. lib., sonder ons heren recht, ende beteren nae vonnesse der scepenen.
114.	Verheling van goed der vluchtigen. Item, soe wie yemans goet, die rumen woude, ocht vluchtich waere, huysde ocht hoefde, ocht verborghe, ocht daertoe hulpe, ocht uter stad vuerde ocht drueghe, souds ghelden v. lib.
115.	Van vermomming. Item, soe wie met verdecten ocht vermaecten anschenen gheet ocht steet binnen Dyest, met daghe ocht met nachte, zaels ghelden xx. s. Ende drueghe hij, alsoe vermaect, panchier, plate, ketelhoet, pothuve, zweert, bijl, clippel ocht energhande verseeghde wapenen, souds ghelden xl. s., ende die wapenen verliesen.
116.	Van straatschenderij. Item, soe wie snachs yemans banke ocht putcupen omworpe, ocht borneputten ontreinde, ocht bierwessche afslueghe, ocht stene omworpe, ocht voere yemans doere ocht huys enegherande onkuyscheit brachte, souds x. s. ghelden, ende met enen ghetughe; ocht hij en onsculdeghe hem met zinen eede, waer dat zake dat gheen ghetughe en ware.

[p. 42]

117.	Van mishandelingen in het vleeschhuis. Item, soe wie int vleeschhuys nae yemanne worpt met messen, met steven, met beenen, met stocken ocht met wat anderen dinghen, zaels ghelden xx. s., sonder ons heren recht; ende met enen ghetughe.
118.	Van belemmering der straten. Item, nieman en zal die strate becommeren noch beslaen met houte, met steenen, met eerden ocht des ghelijx, opte pene van v.s., hij en duet ewegh binnen derden daghe; het en ware noetsake, nae verclaernesse der scepenen.
119.	A, rubr. lxv.
120.	Van het stadhuis te bevuilen. Item, soe wie in der stad huys zijn water maecte, ocht enegherhande ander onkuyscheit dade, souds ghelden v. s.; ende met enen ghetughe.

121.	A, rubr. lxij,	1.
122.	A, rubr. lxij,	2.
123.	A, rubr. lxij,	6.

124.	Van geen vuilnis in den Demer te werpen (tot A, rubr. lxij). Item, nieman en zal enich weedmuys, asschen, hoeyer ocht eerde in sheren vliete werpen, opte pene van x. s.

125.	A, rubr. lxvij,	1, 2.
126.	A, rubr. lxiij,	1.
127.	A, rubr. lxiij,	2.
128.	A, rubr. lxiiij,	1, 2.

129.	Van boomen te houwen of te beschadigen. Item, die

[p. 43]

	in de haghe bome houwet, ocht erghert, ocht greeft, zaels ghelden v. s.
130.	Van groen hout in de stad te brengen. Item, soe wie gruen hout binnen Dyest brenght van buten, hij en segghe waert ghehouwen es, ocht op zijns zelfs erve gewassen es, zaels ghelden v. s.

131.	A, rubr. lxxj.
132.	A, rubr. lij.
133.	A, rubr. lj,	1.
134.	A, rubr. lj,	2.

135.	Van met sneeuwballen te gooien. Item, soe wie met snevlocken worpt, ende soe wie met colven solt binnen Dyest, elc zaels ghelden v. s.
136.	A, rubr. 1, 2, 3.
137.	Van wishout te meten. Item, alrehande hout, dat men metter wissen vercoept ocht levert, dat zal mer leveren metter wissen van lenghden, ende thout oec van lenghden die men daertoe ordineren zal; die anders dade souds ghelden xx. s. Ende soe wie yemanne vuerte name dijt te cope brachte, souds ghelden xviij. s., alsoe dicke als hijt dade.
138.	A, rubr. xlvij.
139.	Van bordeelen. Item, soe wat wive of wijfsname, die openbaer bordeel helt, die en sal in enghene ghemeyne heerstrate wonen, maer in de Savelstrate, ocht elders buten ghemeyns weghen, aen de vesten, op die pene

[p. 44]

van xl. s. Ende vint men daer enighen man ocht mansname na die leste clocke, saels ghelden xx. s. Ende heeft hi aldaer wapenen, die sal hi daertoe verliesen.

140.	A, rubr. xlvj.	1.
141.	A, rubr. xlvj.	2, 3.
142.	A, rubr. xlvj.	4.
143.	A, rubr. xliij.	1, 2.
144.	A, rubr. xliiij.	1.
145.	A, rubr. xliiij.	2.
146.	A, rubr. xlv.

147.	Van kaarsen te maken. Item, die kerssen maect op stroe, saels ghelden van elker kerssen x. s. Ende men sal gheene kerssen hol maken onder boven een halve elle; elc optie selve pene.
148.	Van orde te houden in de Lakenhal. Item, soe wie den anderen versprect binnen der Hallen, boven oft beneden, saels ghelden xl. s., sonder ons heren recht.
149.	A, rubr. lvij.
150.	Item, die den anderen sleet binnen der Hallen, boven oft beneden, saels ghelden x. lib., sonder ons heren recht.
151.	Item, die den anderen wondt binnen der Hallen, boven ocht beneden, sals gelden lx. lib., sonder ons heren recht.
152.	Item, soe wie gheslepen wapen trecht binnen der Hallen, boven ocht beneden, saels ghelden xxx. lib., sonder ons heren recht.

[p. 45]

153.	A, rubr. lxix. 1.
154.	Van de waardeerders. Item, een yeghelijc waerdeere sal alle veertiennacht comen voer scoutheit ende voer scepenen, ende voertbringhen alle dieghene die hi ghecalengeert heeft, optie pene van x. s.
155.	Van orde te houden in 't gerecht. Item, die vore den richtere ende schepene enen sleet, ocht enighen core brect, tot ons heren rechte sal hi ghelden dobbel mesdaet.

156.	A, rubr. liij,	1.
157.	A, rubr. liiij.
158.	A, rubr. lxxij.

159.	Nog van de waardeerders. Item, soe wie enen waerdeere in sijnre waerdeerscap belet, ocht diere dinghen die tot sijre waerderscap behoren, ochte niet en toent noch sien en leet, als hijs begheert, saels gelden xl. s.
160.	Item, soe wat waerdeere bi hem selven yeman verdinghen liete, ocht enighe ghicht van yeman name, sout beteren na vonnisse der scepenen, ende daerna nummermeer enich ghesworen ambacht te houden.