Jong Dietschland. Jaargang 14

[p. 40]

Een lied van Hadewych

Tot de grootste dichters uit onze literatuur behoort voorzeker Hadewych. Door hare Strophische Gedichten, die alle het leed of de vreugde der mystische liefde tot den hemelschen zielebruidegom, Jesus, de Minne, bezingen, neemt zij eene eerste plaats in onder de beste Minnezinger uit de dertiende eeuw en mag gerust op één voet gesteld worden met Walther van der Vogelweide. Wie eenmaal Hadewych gelezen en begrepen heeft, kan zich voor een Veldeke, die slechts een 50 tal jaren vroeger leefde, of een Hertog Jan van Brabant, die misschien haar tijdgenoot was, ja die haar wellicht nog volgde, weinig of geen begeestering meer voelen. Hadewych overtreft ze ver, als de nachtegaal het tjilpend hofgepeupel.

Vóór enkele jaren was zij nog gansch onbekend. Hare werken waren wel eens uitgegeven geworden; maar men had haar weinig of niet begrepen. Reden daarvan was wel, behalve de gebrekkige uitgave, de stoutheid harer beeldspraak. Hadewych is, in hare rhythmen en in hare beelden, zoo ‘modern’, dat ze hare verklaarders uit de 20^e eeuw van het spoor heeft gebracht: zoo hooge kunstvaardigheid, zoo volmaakte en koene artisticiteit had men bij een vrouw uit de dertiende eeuw nooit vermoed. En toch, wanneer men Hadewych leest zonder vooropgezette meeningen, zonder er overal abstracte, metaphysische, mystische opvattingen en wat weet ik al te willen zoeken, die er niet in liggen, dan staat men soms verbaasd, hoe het dan toch wel mogelijk is, dat men zoo lange jaren geen den minsten zin aan die pracht van poëzie heeft kunnen vinden. Maar zijn ook niet onze moderne meesters van het woord voor velen onbegrijpelijk?

Ik deel hier een lied mee (het 17^e), dat als bewijs kan dienen voor dit moderne karakter van Hadewych's poezie: Stoutheid van beeldspraak, impressionnisme der rythmen en klanken, diepte van bloedmenschelijk, echt gevoel. Heeft een H. Swarth ooit zoo krachtige kreten van wanhoop geslaakt? Maar merkt

[p. 41]

hoe bij onze dichteres deze wanhoop vol berusting blijft. Want het ‘Minnegevoel’ van Hadewych is echt: waardoor zij zich eveneens boven de conventioneele verzuchtingen der Minnezinger uit de dertiende, als uit de twintigste eeuw, wist te verheffen.

Als hem die tijt vernuwen zal,
Nochtan es berch en de dal
Wel doneker ende ontsiene overal;

Doch gheet die asel bloyen.

Al hevet die minnare ongheval,

Hi sal in allen groyen.

Wat hulpet hem bliscap ochte tijd,
Die gherne in Minnen namedelijt
Ende niet en vint inder werelt wijt

Daar hi met trouwen op mach rusten

Ende vri toe zegghen: ‘Lief, ghi sijt.

Die minen gront mach custen.’

Wat noch hem bliscap ommevaên,
Dien Minne in(h)achten heeft inghe ghedaen
Ende die de wijdde van Minnen wonde ommegaen

En de vri ghebruken in trouwen?

Meer dan sterren aanden hemel staen,

Hevet die Minne dan rouwen.⁽¹⁾

(1) Als het jaargetijde zich zal vernieuwen, dan nog is berg en dal donker en zonder schoonheid overal; toch gaat de hazelaar bloeien. Al heeft de minnaar (de Godminnende ziel) geen geluk ter Minne (geen vertroosting), hij zal toch in alles (in alle opzichten) groeien. II. Wat baat hem blijdschap of nieuw jaargetijde, hem, die gaarne vreugde zou willen genieten in Minne, en in de wijde wereld niet vindt op wien bij met trouw rusten kan en vrij toe zeggen: ‘Beminde, gij zijt degene die mijn zielegrond kunt verzadigen.’ (Wat baat hem blijdschap, die nergens verzadiging van Minne kan vinden.) III. Hoe kan het zijn, dat blijdschap dengene zou omvangen (omarmen), dien Minne nauw in hechtenis heeft gedaan (die de Minne eng gevangen houdt), terwijl hij toch de wijdde der Minne wilde omgaan (terwijl hij toch de geheele Minne wilde bezitten) en vrij genieten in trouw? Meer dan sterren aan den hemel staan heeft zulke minnende ziel dan smarten.

[p. 42]

IV

 

Dat ghetal diere rouwen moet sijn ghesweghen;

 

Die grote sware waghen bliven ongheweghen;

 

Daer ne gheet gheen ghelike ieghen;

 

So eest best dat mens begheve,

 

Al es mijn deel elene, ie hebber verdreghen.

 

Mi gruwelt dat ic leve.^(IV)

(IV) Het getal dier smarten moet gezwegen blijven (ze zijn ontelbaar); die groote zware lasten (zwichten, druk, kwellingen) blijven ongewegen (ze zijn onuitsprekelijk zwaar); daar gaat geen gelijkenis tegen (ze zijn onvergelijkelijk groot); zoo is 't best dat men het opgeve (ze te willen beschrijven, uitspreken). Al is mijn aandeel ervan klein, ik heb er nochtans genoeg verdragen! mij gruwelt dat ik leef! V. Hoe kan het anders, dat het leven hem gruwelt en rouwt, die zich geheel en gansch heeft opgegeven om de Minne te bezitten en die in donker dolen verre door haar werd verdreven, waaruit hij meent niet meer te zullen terugkeeren, en die in stormen van hopeloosheid werd stukgewreven (het duitsche: zer.). Welk rouwen, lijden is gelijk aan dit wee? VI. Ai, gij edelen, hooghartigen, die alles (alle leed lijden) moogt doorstaan met Minne (die uw lijden draagt, maar gesteund door de Minne) en die u vrij op haar moogt verlaten, hebt medelijden met mij, de veroordeelde, die de Minne te neder slaat en met stormen van hopeloosheid komt nopen! Ach! die rust, geluk mag genieten leve vrij daarin! ik gun het hem! Maar mijn hart leeft in hopeloosheid. VII. Want ik zag een lichte wolk opgaan over het z[...]erk, van zoo schoone gedaante! Ik waande met volle weelde dra vrij te spelen in de zonne! Toen werd mijn vreugde, mijn verwachting slechts een waan. Al stierf ik, wie zou zoo boos zijn mij dit te benijden? (Sterven ware immers 't best voor mij).

Hoe mach hem gruwelen ende rouwen tleven,
Die sijn al hevet op al ghegheven
Ende in donckeren dole wert verre verdreven,

Daar hi meer ne waent doen kere,

Ende in onthopenden storme al wert tewreven:

Wat rouwen gheliket dien sere?

Ay, ghi fiere, die al(le)s met Minnen ghestaet
Ende vri leeft in hare toeverlaet,
Ontfarmt den verdeylder, die Minne verslaet

Ende met onthopenden ellende gheet nopen!

Och! die raets mach pleghen leve vri in raet:

Mijn herte levet in onthopen.

Want ik sach ene lichte wolke opgaen
Over alle swerke, so scone ghedaen!

[p. 43]

 

Ic waende met volre weelde saen

 

Vri spelen in die sonne!

 

Doen werdt mijn hoghe maer een waen!...

 

Al storvic, wie er dies mi wanconne.

Doen sweec mi nacht over den dag....
Dat ie je was gheboren, o wach!
Maar die syn al ghevet op Minnen sach,

Met Minnen saelt wel orsaten noch Minne!

Al bennic weder onder den slach,

God troest alle edele sinne.^(VIII)

(VIII) Toen zeeg, viel mij nacht (der troosteloosheid) over den dag (der vreugde)... Dat ik ooit was geboren, o wee! Maar die zich zelven geheel opgeeft vertrouwende op de macht (of op het woord) der Minne, Minne zal hem dit wel met Minne vergelden (Minne zal zich hem wel eens schenken). Al ben ik weder onder den slag (nedergeslagen door de Minne), God troost alle edele harten. De Minne voldoet steeds in 't begin (wanneer men eerst in haar dienst treedt vergeldt zij alles wat men voor haar doet). Toen Minne mij eerst van Minne gewaagde (mij eerst zegde te minnen), ay! hoe ik met geheel mijn ziel haar geheel tegenlachte! Maar toen deed ze me trachten naar hazelaars die in donkeren tijd, vroeg, beginnen te bloeien, en op wier vruchten men Jang moet wachten.

Die Minne es in aller beghinne ghenoech.
Doe mi Minne eerst minnen ghewoech,
Ay, hoe ie met al hare al beloech!

Doen deedse me haesselen slachten,

Die in deemsteren tide bloyen vroech

Ende men langhe hare vrocht moet wachten.

Dat lied heb ik niet meegedeeld, als zou het het beste zijn uit Hadewych. Mijn doel was alleen, onder de jongere studenten ook eens geestdrift voor de schatten onzer oudere poëzie op te wekken. Misschien, zoo deze poëzie in hun smaak mocht vallen, zal ik nog wel eens een of ander lied van haar voor J.D. paraphraseeren.

J. Van Mierlo, jun. S.J.