|
| |
| |
| |
Ruw Getij.
(Vervolg).
Het tikken van vork of lepel over de tellooren met den regelmatigen eentonigen gang van de wandklok en soms 'nen uitstervenden zucht van den wind in de schouw was 't eenigste, uitwendige leven, dat er te bespeuren viel in de keuken, die anders uitgestorven en verlaten scheen.
De twee oude menschen zaten verslonden en zwegen; ze waren als beelden met werktuigelijk bewegen elk voor zijn eigen in hun zelven bezig en met diep vragende oogen keken ze bijtijd malkaar eens angstig aan.
Buiten in hun stalling meumelden de koebeesten twee, drij keers dof en half ingehouden.
Jan verschoof zijn kloefen van onder tafel, als hij 't hoorde, en zag eens op.
Mie keek hem aan en: ‘Wacht nu tot het verder in den achternoen is’ zei ze ‘dan kunt ge ze ineens hun bestel geven voor 't avond ook. 't Is zoo lastig met dat weer dat buitenloopen en 't wroeten in de stallen.’
Ze bleven nog wat gemakkelijk zitten rusten dan bij tafel en met gekruiste armen en half geloken oogen gingen ze in de deugddoende doezeling weg, waarin toch nog 't lastig gedacht van hun sukkelachtig worden kwam tempteeren.
Daar waren weêr van die zwarte, vuile plekken, in de lucht gekomen, nu en dezelfde jacht herbegon daarboven. - Hier een lap wolk en daar een lap wolk, ze joegen wild in een drift achter elkaar tot ze op malkander werden geschoven dicht toe en alles er weêr grauw en donker uitzag.
| |
| |
Van over 't land begon de wind ook fel aan te zetten. Ginder was 't nu een huischen en buischen in 't naakte geboomte en met een zwier in een tocht zat hij op 't hoveken zijn zottigheid uit te spelen. Roef!... over en rond de stalling! - Roef!... weêr de straat op en nu... Roef!... 't schouwgat in met 'nen ronkenden draai in de keuken geblazen, dat Jan en zijn Mie ervan opschoten.
Ze zetten verwonderd groote oogen nog vol van schrik, maar meteen keken ze naar buiten en ze zagen daar de koppen van boomen en elskanten heen en weêr slingeren en op en neêr gaan in gestadige, sterke buiging.
't Was weêr die leelijke wind met zijn aardige perten!
Mie slofte over de vloer, terwijl dat Jan zijn stramme leden eens uitrekte en voorts met zijn ellebogen op tafel geleund doelloos bleef zitten kijken.
't Vuur werd weêrom aangepookt en er een bussel versch, gedroogd rijshout opgedaan om 't water van den moor te warmen.
Een voor een werden de tellooren dan van tafel genomen met vorken en lepels erbij en in 't schotelhuis gedragen.
Daar was Mie nu lastig aan 't wroeten en spoelen en afwrijven en binst dat ze binnen 's monds altijd aan mompelde half aaneenhoudende zinnen.
Ze stond 'nen tijd te peinzen en met eene telloor in beur hand, die ze aan 't afdrogen was en kwam er mêe als in een vast besluit in 't kleine deurgat staan.
‘Jan’ knoterde ze weêr, ‘'t wordt ons hier te lastig - 'k moet het u nog zeggen - wordt ge 't zelf ook niet gewaar?’
‘'k Weet het wel’ antwoordde Jan half bitsig ‘laat ons de stukjes land verhuren; we kunnen dan toch hier voorts onzen ouden dag verleven. We zitten hier nu al zoo lang en dat veranderen...’
| |
| |
‘Maar 't is hier zoo eenig,’ viel Mie in, ‘en moest er ons iets overkomen.... we kunnen ons eigen niet meer verhelpen.’
Ze zweeg en dan kwam het er met een haast uit: ‘Weet ge wat... brouwer Kimpe heeft daar een net woningske in de dorpstraat, juist gepast voor twee menschen en 'k heb het onderhoord bij Siska, de winkelierster van erneven, 't is aan 'nen redelijken prijs te huren.’
Ze bekeek Jan inzichtelijk, maar hij en sprak niet en zag strak voor hem uit.
't Was nu opeens of de avond plots ging invallen zoo donker en de lucht was zwaar overladen met een dreigend, gelig grauwe vuiligheid, die benardde.
In de verte was 't al schemering en met 'nen snok viel de wind plots aan 't stuipen met volle geweld en dikke vlokken, sneeuw en hagel al ondereen, 't wierd tegen de ruiten gepletst en geplakt, dat 't rammelde, zonder ophouden en allengs om meer.
‘Jeemenis menschen’ zei Mie in 't schotelhuis en ze kwam gauw vol verveerdheid in de keuken ‘wat wordt het nu!’
Ze bleef 'nen tijd verwonderlijk angstig kijken door 't raam.
't Was daarbuiten al grauwte wat ge zaagt doorzweept en doorstriemd met schuinsche strepen wit.
‘'t Is een schrikkelijke vlaag. 'k Zal de gewijde keers aansteken en we zullen Sint Jans' evangelie lezen’ sprak Mie gejaagd.
Met veel sukkeling geraakte ze met heur strammigheid op 'nen stoel en heur magere hand strekte uit met 't brandend solfertje om de keers 't ontsteken, die in 'nen koperen kandelaar op de schouwplaat stond.
't Vlammeke pinkte eerst en zette verder uit en zijn spokkerend, aardig licht wierp 'nen fletschen schijn door de keuken.
| |
| |
Jan had zijn muts op zij gesmeten en ze lazen Mie met heur eentonig neuzelende stem midden al die doodsche bangte;
‘In 't begin was 't Woord en het Woord, was God...’
En buiten daar was 't of hooren en zien verging. De wind joeg en sloeg overal op. Hij piepte door al de gerren van de buitendeuren en zoefde met lange trekken aanhoudend langs den gevel over 't dak.
En daartusschen was 't één kletteren op de ruiten en één spetteren en pletsen van water op 't plankier.
Stillekens aan verminderde 't gerucht en als 't na 'nen tijd uitgewoed was, werd het weêr helderder.
Jan die waagde 't nu eens de voordeur te gaan opensteken. De nattigheid liep bij geulen 't hofken af en de straat op en in de verte hoorde hij lijk een eentonig doeveren en bruischen van den wind, dat gestadig aanhield zonder poozen.
‘'t Zal best zijn nu de beesten te gaan voeren’, zei hij, als hij weêr in de keuken kwam, ‘want er zijn nog kwade buien op handen. - 'k Zal den bollanteern maar meênemen. Waar staat hij, Mie?’
‘In den hoek achter de kas’ antwoordde Mie, die juist bezig was met de keers uit te dooven.
De lanteern werd aangestoken en dan de bol er weder opgehaakt.
Jan knoopte zijn vest goed toe, trok zijn muts diep over den kop en zoo geraakte hij buiten.
Hij moest eerst rond zien op 't hof, hoe 't er alles lijk verslagen uitzag.
‘'t Zal toch nog eindeken van de wereld worden’ dacht hij in zijn eigen.
Voorzichtig ging hij de voerij binnen met den bollanteern in de hand, die daar in den donkere rondlichtte en trok de deur achter hem dicht.
De twee koebeesten staken hun muilen door de gaten der kribben, ze snuffelden en hun zware tongen lekten over hun neushollen.
| |
| |
Blommeke beurelde 'ne keer en Blare volgde.
‘'k Ben hier al, 'k ben hier al’ zei Jan.
Zijnen lanteern had hij aan den muur gehangen en met volle arms raapte hij 't loof bijeen en wierp het in de kribbe elken keer met eene lastige beweging. Dan schepte hij er nog wat gesneden rapen bij en de twee koekoppen gingen seffens gretig aan 't bijten en slokken.
Alles werd weder op zijn effen gezet. Jan keek nog eens goed rond of niets vergeten was, nam den bollanteern meê en 'nen emmer en trok in den koestal.
Binst dien liep Mie in huis gestadig verslonden en al meumelend rond. Ze dompelde van d'een plaats in d'andere zonder doel en wist waarlijk niet waar ze 't had.
Ze was niet meer op heur gemak hier zoo alleen en ver van d'ander menschen. 't Moest doorgedreven van dat huizeke in de dorpstraat. Ze zou blijven knoteren en zagen en herhalen elken dag en hij zou op een einde wel moeten toegeven.
Dat stond nu eens vast in heuren kop en 't moest uitgewerkt kost wat kost en dat 't zou gebeuren, dat wist ze als een zekerheid.
Middelerwijl was Jan uit den koestal en met zijn groote kloefen aan en sleurend aan den emmer melk, dat er zijn gansche lijf naar hing, kwam hij door de keuken gesleept en zette zijn vracht met eenen diepen zucht in 't schotelhuis neêr.
‘Moet ge nu zelf niet inzien, dat ge niet meer kunt’ zei Mie, terwijl ze voorovergestopen bij den heerd bezig was en eens naar hem opkeek.
Jan gaf geen acht op heur woorden. Hij deed langzaam zijn vest uit en in zijnen baaien lijfrok ging hij weêr gemakkelijk op zijnen stoel bij tafel zitten.
Mie zweeg en repte geen woord meer. 't En hielp nu toch niet, dacht ze, 't en had geen vat op hem. Maar morgen zou ze wel opnieuw aanvangen met 't zelfde deuntje en 't moest er toch op den duur eens van komen.
| |
| |
De kruipende tijd verging voorts in stille, geruste eenzaamheid. Alleen Mie was in zorgzame beweging om en rond den heerd en hare kromme gestalte was daar lijk zwart geteekend in den geheimzinnigen, rooden vuurgloei, die daar in den donkeren hoek rondgeworpen wierd.
Er ging door de keuken een reuk van 't verschbrandende hout, dat te glinsteren en te spletteren lag met lekkende tongen van vuur.
Jan en roerde niet en keek altijd maar peinzend voor hem uit. Door zijnen kop ging het nu met een zorgvuldig wikken en wegen van voor- of nadeel over zijn akkerkes, of hij ze zou verkoopen of voorts bewerken en dan weer was hij bezig met 't werk, dat 't schoon getij zou meê brengen en de vruchten, die er best zouden gewonnen worden.
De pap werd weêr uit 't schotelhuis gehaald en aan den hangel opgehangen. Gauw was hij aan 't brobbelen en Mie kwam er dan met den grooten, houten lepel traag in staan roeren om 't aanbranden te vermijden.
Intusschentijd begon de avond stillekensaan in te vallen met zijn schemerende donkerte, die alles omhulde en veronduidelijkte en de hoeken wegstopte in 't zwarte.
Buiten ook verflauwden de vaste lijnen in 't dumsteren en begon het alles ineen te loopen in vlekken grauwte.
‘'t Wordt tijd om licht te maken’ zei Jan, terwijl hij van achter tafel opstond met een verschuiven van zijn kloefen over den vloer.
Hij ging naar de kas, nam een solfertje, streek het aan, vees de wiek op en af tot de vlam effen stond en dan zette hij het glas weer op de olielamp en kwam terug naar zijn plaats geslenterd met zijn handen in zijn diepe broekzakken.
't Fletse, gele licht speelde door de keuken nu en legde zijn zachte verheldering overal op maar de hoeken en kanten bleven doordumsterd.
| |
| |
Dat gaf een beetje eene levendigere stemming aan de plaats.
De dampende pap was klaar en kwam op tafel. De tellooren en de lepels werden uitgehaald en 't begon opnieuw met een dankgebed.
Dat alles ging zoo zwijgend, zoo sprakeloos juist lijk tusschen menschen, die met iets naars bezig zijn en vol sombere denken eenen ongelukkigen uitval verwachten.
De wind kriepte zoetjes buiten en 't sneeuwen was herbegonnen, want de witte tikkelingen kwamen tegen 't verlichte venster dooreenkrioelend aanvallen in een gestadig neêrbijzen.
‘'t Is weer bezig’ zei Jan half verstrooid, terwijl hij eens schuins naar 't raam opkeek.
‘Dat zal weer heel den nacht duren’ verzuchtte Mie, ‘God weet wat een tijd dat we nog gaan beleven’ voegde ze er nog nadrukkelijk bij.
En in heur eigen zocht Mie weêr middels om het op het huizeke van de dorpstraat te brengen, doch Jan en gaf er heur geene gelegenheid toe. Ze bespiedde de minste trekken op zijn wezen, maar hij scheen niet inschikkelijk genoeg van avond.
De tellooren werden op zij geschoven, Mie langde heuren grooten paternoster uit met dikke bollen. Jan zette hem in zijnen blooten kop en vouwde zijne verknokelde handen te gaar en ze begonnen te lezen verslonden in 't gebed.
't Ging door de keuken langzaam de neuzelende stem van Mie en de zwaardere stem van Jan met beurtelingsch voorzeggen en antwoorden.
Dat klonk zoo benauwelijk, zoo aardig in d'eenlijkheid.
‘Nog 'nen Vaderons omdat ons Heer ons toch van alle ongelukken zou sparen’ zei Mie en als die eerbiedig opgezegd was, kwam ze met 't keerspanneke voor | |
| |
den dag, terwijl dat Jan van d'een buitendeur naar d'andere slenterde om ze vast te grendelen.
De keers werd aangesteken, d'olielamp voorzichtig ingedraaid en met veel vezelen en frazelen tegen elkaar trokken ze naar hun bovenkamer. Eerst Mie met haar vernepen beenbewegen en de keerspan in haar hand vooruitgesteken en daarna Jan en de glooischijn van 't licht ging meê met hen en maakte eene plek helderte in den donkere.
Als ze reeds geruimen tijd warm verstoken onder de dikke lakens lagen, waren ze nog altijd met elkaar half luide bezig in ernstig vragen en antwoorden, tot ze eindelijk in slaap geraakten en hun asem in gelijke maat op en af ging.
Ze hadden al 'nen goeden trok gedaan, als Mie plots verschrokt wakker schoot en heur half overeind oprichtte in 't bed om Jan heftig wakker te schudden.
‘Jan, hoort ge 't niet’ riep ze met een stem vol benauwdheid.
‘Wat’ zei Jan langzaam met halfopen oogen nog vol vaak.
‘Hoort ge 't niet’ herhaalde Mie en ze schreeuwde bijkans.
Ze luisterden verveerd met ingehouden asem.
Daar was een zonderling gerucht in de keuken... Een meubel viel pletsend omver en dan volgde er een kritseling van rondlekkende water en harde voorwerpen kwamen tegen de muur aangedreven.
En buiten ontstond er nu opeens zoo'n vreemd lawaai met verwarring van verre stemmen en hoort: de klokken klepten, sloegen alarm met volle geweld den eenen klop achter den anderen en dapperder om dapperder vielen ze ginder uit den kerktoren.
De twee oude menschen begonnen te zweeten van benauwdheid en verschot. Ze waren lijk buiten hun zelven en weg met hun zinnen zonder besef of raden van wat er gebeurende was.
| |
| |
‘Jeemenis menschen’ kermde Mie en ze sloeg heur armen in de hoogte ‘wat gaat er van ons geworden.’
‘Maar zwijg toch, mensch’ zei Jan en hij wierp de vracht lakens met een haast van over hem, tastte gejaagd zijn magere beenen in de witte baaien onderbroek uit zijn bed, nam ongeduldig de keerspan, sukkelde op zijn bloote voeten naar de deur van de kamer en trok ze voorzichtig open.
Hij stak de keers uit om in den donkere te lichten en met uitgerokken mageren hals keek zijn verwonderd gezicht uit de lange slaapmuts met verveerlijk groote oogen omzichtig rond.
‘Wat is 't’ fluisterde Mie geheimzinnig die op haar teenen achter hem was komen staan in haren dikken onderrok en haar verweerde wezen, dat in 'nen hoofddoek zat over zijn schouder kwam steken.
De schijn van de keers glimde rond en viel beneden in de keuken op 'nen zwart blinkenden waterplas.
Jan stak de keerspanne verder uit en dan zagen ze 't... heel de keuken stond onder water... 't lag daar al heister de weister en maar half onderscheidelijk in den flauwen schemerschijn... 't was al 't onderste boven... De kas was omgevallen en kwam maar even boven uit, de stoelen lagen de eene hier en de andere daar en de koffiepot en Jan zijn kloeffen met rijshout en assche al verstrooid dreven midden in de plaats.
‘Wat is dat nu’ zei Jan met een zucht en hij keek ongelopvig op naar zijn Mie.
‘We gaan hier moeten versmoren, versmoren’ kreet Mie ‘als er geen hulp komt’ en ze strompelde naar 't venster en was met heur magere handen aan 't wroeten om het open te krijgen.
Jan bracht hulp bij en met veel krasselen en trekken van allebei zoo goed als ze maar konden, ging 't raam eindelijk open.
Hier ook was 't al water. Op hun hoveken stond het wel twee voet hoog en de stalling en de boomen kwa- | |
| |
men er zwart boven uitsteken, en verderop, zoo ver als ze 't maar merken konden, zagen ze 't wijd uit over 't veld blinken.
Ginder aan 't uiteinde in de straat was er overal gejaagde beweging van schaduwgestalten met pinkende lichtjes en een galmen van zware roepstemmen.
Ze keken goed rond of er nievers in de nabijheid geen menschengedaante te bespeuren was.
Door de straat kwam er nu opeens een gestadig, ongedurig pletsen en speiten van zware pooten door 't water. 't Was een bende beesten die hun donkere lijven ongeduldig dooreenbewogen en voortstuwden en hun dikke koppen beurelend uitstaken. z' Hoorden ze daarbij krochen en snuiven en lastig door 't nat kletsen. Twee mannen kwamen al tastend en polsend erachter en hun stokken sloegen geweldig en hun stemmen gingen gestadig vol onrust en gejaagdheid Ju! op! op! Ju!
‘Menschen, menschen!... riep Mie dat ze er heur bijkans bij overschreeuwde ‘compassie met ons!’
‘Hulp! Hulp!’ kermde Jan haar achterna met zijn hoofd naar buiten gesteken.
Maar de twee mannen waren al voort in haast en vol angst, z'en hoorden niets dan hun eigen roepen en 't beurelen van hun beesten.
Effenuit stond het water nu weer rustig over de eenzame straat en heel 't doodstille land vol en geen levende wezen was er aan of omtrent.
Mie en Jan keken nog gejaagd uit aan 't venster met verveerd verwachten en half ingehouden asem of er van nievers geen beweging met hoop van hulp zou opdagen.
De twee koebeesten begonnen te schreeuwen in den stal zoo eendlijk, zoo eendlijk, dat 't pijn deed.
‘Och arme! De beesten staan daar nu ook tot aan den buik in 't nat,’ verzuchtte Jan, ‘als z'er maar niets van opdoen.’
| |
| |
Goedsmoedig bleven hij en zijn vrouw dan ingekrompen en zonder spreken voorts voor den kouden tocht van 't raam staan. Vol benauwdheid en met kloppend hert bepeinsden ze elk voor zijn eigen hun ongelukkig lot, hoe ze hier nu ingesloten zaten verwijderd van alle menschen met overal water rondom hen en misschien zouden moeten verhongeren. En 't water kon nog hooger komen hier op hun kamer en dan zouden ze versmoren, versmoren!... De tranen van de wanhoop kwamen om zoo te zeggen bij dit vreeselijk gedacht in hun oogen.
't Wreede noodlot speelde maar gestadig door hun afgematte hoofden, ze zagen hun zelven hier zitten deerniswekkend op malkander kijken dagen en dagen zonder uitkomst kreverend van koû en zonder eten om uit te mergelen.
Ze kregen koû op 't einde, dat ze er bij begonnen te bibberen en de kille rilling langs hun versteven rug voelden.
‘Er zal toch niemand komen’ zei Mie zoo eenbaarlijk’ en 't wordt hier te koud. We zullen 't raam maar toedoen en in 't bed wakker liggen wachten.’
‘Dat we lazen’ antwoordde Jan ‘Ons Heer zal toch compassie hebben met twee oude dutsen lijk als wij en ons zoo eenen wreeden dood niet laten sterven.’
Ze zaten in hun bed met de dekens half over hen en baden altijd maar aan Onze Vaders op Onze Vaders met klagende stem die al langs om smeekender werd, tot z'er eindelijk van vermoeienis en uitputting bij in diepen slaap vielen.
De dag speelde al helder en vol vrede nu van hemelsch blauw met blij blinkenden zonneschijn in de kamer, als Jan en Mie opeens wakker schoten en vol verwondering bijkans hun eigen oogen niet konden gelooven, dat het reeds zoo laat was en weêr gewoon lichte dag zooals er zoo velen kwamen.
| |
| |
Z'hadden gerucht gehoord in de straat en ze zagen er lijk halvelings iets bewegen.
Jan was seffens uit 't bed en in een haast naar 't raam om het open te trekken.
Daar reed een kar! 't Peerd stapte snuivend en met snokkenden kop traag tot aan de kniebollen door 't water, dat 't met plassen op zijnen buik speitte en 't paar wielen volgde hotseklotsend daarachter door 't nat.
Jan stak zijn oud doorrimpeld hoofd met de lange, witte pillemuts erop door 't venster en schreeuwde met volle geweld ‘Hier zitten menschen! menschen!’
Twee mannengezichten kwamen nieuwsgierig bezijds de zwarte wij te van de kar kijken.
‘We komen’ riep d'eene ‘kunnen we op 't hof zonder gevaar?’
‘Ja, niets in den weg’ antwoordde Jan met zijn hand schuins aan den mond om 't meer te doen galmen.
‘Mie, ze komen ons verlossen’ riep hij vol blijdschap en nu stonden ze daar te lachen lijk kinderen buiten hun zelven van vreugde, omdat de wreede gepeinzen, die hen van den nacht zoo bespookt hadden, toch geen Werkelijkheid zouden worden.
Met zenuwachtige gejaagdheid roefelden ze gauw hun kleederen bijeen, haalden hun ponk geld voorzichtig uit de lade van de kas en stopten hem met hun beiden zorgvuldig en met veel vezel woorden erbij tusschen 't kleergoed. Dan trokken ze 't een en 't ander nog aan tot z'er warm ingeduffeld waren.
De kar kwam intusschen voorzichtig over 't hoveken naar 't venster geschokkeld.
Jef Joos.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd