|
| |
| |
| |
Eene Weêrkomst.
De magere ruin stond droomerig op zijn drie pooten aangeleund voor den leêgen heursch met hangenden kop te wachten. Hij schodderde zijnen stijfgerokken nek en ademde jagend door zijn neushollen, en 't andere peerd kwam snuffelend zijnen witten kop eens over de halfdeur van den stal steken.
Nant kwam buiten. Hij stond in zijn dikke, vloeren vest, de haren muts diep over zijn ooren getrokken en 'nen groven sjaal om den ruwen hals gebonden.
‘Ge zult toch tegen den valavond weêr thuis zijn, he Nant?.. vroeg de vrouw met een bedrukkelijk gezicht, daar ze in 't deurgat kwam staan.
‘Misschien nog eerder,’ verzekerde de man, ‘daarbij de lucht klaart ginder al op.’
‘Ja, ja, Nant, maar daar hangt al gelijk toch nog sneeuw in.’
Nant maakte 't leizeel los, deed de lange zweep zwieren met 'nen kletsgalm en ‘Ju, Lize.’ ‘'k Ben weg, Fie.’ en hij keek nog eens om. - ‘Goei reis, en tot 't avond, als 't God belieft!’ - De vlakronde wielen gingen | |
| |
aarzelend aan 't zwikken en aan 't draaien, 't peerd stapte gezapig, en 't trage getrek reed
't wijde hekken door en daverde de kassei op.
Fie liep met 'nen neusdoek over 't hoofd geknoopt, de bovenluik van de staldeur toetrekken, en dan bleef ze koûlijk en met de handen onder den voorschoot staan kijken op
't plankier, totdat Nant ginder achter de huizekes den hoek om was.
Ze ging weêr binnen en trok de deur dicht......
rrron zei de hangklok opeens en ze ratelde in één reek negen slagen af, en Fie ging aan
't rekenen bij heur eigen hoeveel uren heuren Nant wel noodig had voor 't gaan en keeren, en 't laden en lossen van de boomvracht en of hij dan nog wel bij tijds kon weêr zijn.
Ze werkte voort, heel den tragen voornoen, aan 't klaar maken van eten, aan 't afstoffen en gereed leggen van beste kleêren en 't poetsen van schoenen voor den Hoogdag van morgen; maar altijd kwam het weêr in heur gedacht van de wijde, besneeuwde baan en van Nant met zijnen heursch en de invallende donkerte.
't Was maar 's noens, als de twee gasten vol koû van school weêrkwamen en 't huis onderzetten met luide leute en leven, dat ze heur onrust vergat en op niets meer en peinsde, omdat de zonne er dan toch een beetje doorkwam.
| |
| |
In den achternoen kwam manke Wieze met henren gelapten schooiersmantel om, op een eentonig, slepend neus-toontje 'nen Vaderons aan de voordeur lezen om heur wekelijksche sneê roggebrood te krijgen en ze deed de klink rammelen.
‘Wat peinst ge van 't weêr, Wieze?’ vroeg Fie, als ze de sneê brood reikte.
‘Heere-mensch,’ neuzelde Wieze ernstig van onder heur kap, binst dat ze heuren biezen korf toestopte, ‘we gaan nog wat krijgen vandaag, want ze steken lijk met priemen in mijn been, en kijk eens wat dat ginder steekt.’
- en ze wees met heuren mageren arm van onder heuren mantel naar den westkant.
Fie stak heur hoofd buiten 't deurgat.... Heel
't westen vol was de lucht één vuile grauwte, één grijze bank, en 't veld ginder in de verre verte lag zoo doodstil en verlaten, lijk in angstige verwachting voor iets dat komen ging en de magere boomen stonden daar zoo verwaterd.
En Fie ging weêr al peinzen al kommervolle, peinzen voort aan heur werk. Ze ging in 't achterhuis om een mande, en klom de steilte van den trap op naar 't zolder om 't een en 't ander nog te doen en om stoothout voor morgen:
Achter 'nen heelen tijd kraffelens en gerucht van verdoofde stappen boven, vloog de voor- | |
| |
deur met 'nen ruk open en de twee gastjes kwamen binnen gestormd al stampend met hun kloefkes op den vloer en ‘Moeder! moeder!’ - ‘'k Ben op zolder, jongens.’ klonk het geruststellend van boven.
‘'t Sneeuwt buiten, moeder!’ nep Lowie.
Door 't danig bezig zijn was moeder zoo verslonden geraakt met heur werk, dat heuren Nant en de sneeuw heelemaal uitheur gedachten gegaan waren. Met dat ze nu opkeek, en de sneeuw voorbij 't zoldervenster dik zag neêrbijzen, kwam die uitgedachte onrust, die heur heel den dag bespookte, ineens als een verlammende werkelijkheid op heur gevallen.
Ze kwam den trap beneên met de zwaar geladen mande, en tastte heur voeten in heur kloefen.
De jongens zaten al aan tafel ongedurig te wachten naar eten. - ‘Eerst lezen’ vermaande moeder en ze maakten elk een kruis en Stafke las luidop het Onze Vader voor. Ze kregen dikke boterhammen met vet bestreken en elk een groote kom koffie en seffens was alles binnengesnapt.
‘En nu naar Puysseleirs om eetwaren,’ en Fie stond al met de censen in heur handen, ‘daar ze,’ zei ze tegen Lowie en laat Stafke de kabas dragen.
De gasten trokken gearmd op.
‘Niet onderwege blijven hangen, zulle!’ | |
| |
riep moeder hen nog streng achterna van uit de keuken.
‘Neen!’ antwoordden Stafke en Lowie alle twee te gelijk en ze waren weg.
Moeder heur over en weêr gaan maakte nu alleen gerucht, en in die eenzaamheid woelde
't bij heur van bange gevoelens.
De onrust, de aangroeiende onrust stond op heur wezen te lezen en veranderde in een gejaagde ongedurigheid.
Ze loerde herhaaldelijk door 't raam naar de beweging op straat.
't Werd al somber buiten; daar viel een vaagheid over alles, en ze liep door de sneeuw achter de stalling gaan kijken, van waar ze een heele lengte van de breede baan zag. Ze keek en herkeek ginder over de witgespeierde akkers en verderop.... niets, geen levende ziel! Een verwemelende wittigheid, die bij stippels neêrviel, en ranke boomen en zware lucht, maar nievers geenen Nant te hooren of te zien.
Ze stelde heur eigen allengskens gerust.
't Was zottigheid heur zoo te ontstellen; hij zou misschien ginder blijven vernachten, dat was nog gebeurd, en 't docht heur nu, 't was zeker, hij zat in de afspanning achter een warme stoof te blozen.
Op de schouwplaat stond 't blikken lampke onder den geplakten blaker te branden, en de | |
| |
keuken hing bedeesd doormengeld vol schemerschijn en bleek licht.
Fie stond bij de stoof de dampende eerdappels te stampen met 'nen houten lepel, en almeteens viel de wind met een stuip huilend door de schouw en zoo heimelijk klagend in de stoofbuis, en hij deed de voordeur daveren en joeg geweldig en loeiend over 't dak en voorbij den gevel.
Ze stond pafaf van 't verschieten, heur hert klopte ervan en de jongens!.... Ze woû naar buiten, maar de twee gastjes kwamen kriekeblozend binnengeloopen: ‘'k was bijkans mijnen asem kwijt,’ hijgde Lowie.
Ze ging de eetwaren in de schapraai bergen en Stafke kwam tegen heur gedrumd aan heuren rok trekken en grijnzend vragen met zijn vingerken in den mond; ‘Moeder, waar is vader naartoe?’
‘Om boomen gereden.’
‘En komt hij niet meer naar huis.’
‘Jawel, manneke, straks’ troostte ze, maar de vernepenheid om heur hert, de verlegenheid van daar straks en woû van heur niet weg.
De jongens zetten hen rond de stoof met hoofdknikken en gebaren heel naïef te vertellen van vader, en van peerden en heurschen en boomen lijk ernstige, oude menschjes.
Moeder was de konijnen en de geit gaan voêren, en ze kwam uit de voêrij en trok den | |
| |
peerdestal binnen met 'nen lichtenden bollanteern en 'nen emmer aan de hand en 'nen bundel hooi onder den arm. Dan kwam ze haastig weêr in huis en op den dorpel klopte ze de sneeuw van heur kloefen.
De gastjes gingen schoon op de knieën zitten aan de kas, waar er, lijk in een godvruchtig hoveken, een plaasteren Lieve-Vrouwbeeldeken onder een glazen bokaaltje kwam uitkijken. 't Was tijd om hun avondgebed te lezen, ze waren dat zoo gewoon.
Als 't bijkans uit was, onderbrak moeder: ‘En nu nog 'nen Vaderons voor de Goddelijke Voorzienigheid, omdat vader zonder ongeluk zou mogen thuis geraken; schoon lezen, hoort ge!’
En Stafke en Lowie herbegonnen veel beter dan anders nu, en ze keken zoo drukkelijk naar omhoog, omdat ze wisten, dat van daar alle hulp moest komen.
De gestampte eerdappels waren binnen en de jongens moesten nu naar boven. Moeder nam 't keerspanneken mede en eer dat ze muizestil en schuchter in bedde kropen op 't ingetogen bovenkamerke, kregen ze elk een kruiske met een fluisterend: ‘God zegene en beware u,’ en Stafke vroeg nog verlegen:
‘En vader?’
‘Die zal komen, manneken,’ en ze stond gebogen over 't bedde 't deksel goed te leggen.
| |
| |
‘Slaapt wel.’
‘Slaap wel moeder’ riepen de twee frissche jongenskopjes van boven uit de witte dekens.
De schotels zou Fie morgen met de andere meê afwasschen, dat en ging heur nu niet.
Ze moest 't hekken nog in 't slot en de voordeur toegrendelen.
Ze rook 'nen smakelijken reuk van feestekoek en verschen wafelbak en stond in den donkere buiten half verveerd te luisteren.
De wind kwam bij lange trekken van verre over 't ingedekte veld onstuimig aangerukt, en vaarde met een eendlijke reek wreed gerucht door de hooge waai boomen achter de stalling, 't Was helledonker. Boven heur hoofd was 't een pekzwarte diepte zonder einde, en de witte sneeuwvlokken stoven bij heele zwerms eentonig, zonder afhouden neêr in een schuinsche, schemerende trillen. Daar en was nu op heel de wereld niets meer dan dichte donkerte en wilde wind en sneeuwwit, 't andere zat al dood voor 'nen tijd en weggedoken.
Verre de straat in klonk er een mansstem, maar 't was toch die van Nant niet.
Ze flokte heur ingekrompen neêr op 'nen stoel achter de stoof, 't Was zoo eenig, zoo benauwelijk daar zoo moedermensch alleen te zitten wachten, en, Heere-God! ze zag Nant daar nu werkelijk voor heur in dien doordeemsterden hoek heel weggedompeld in de don- | |
| |
kerte en 't wit van de sneeuw. Slechts 't peerd zijn magere kop stond zoo verweerd opgestoken in 't rosse schemerlicht van den bollanteern, zijn jagende muil stond opengespannen en 't proestte zijn afgematheid uit door zijn neushollen. Ze hoorde Nant verveerlijk roepen en de zweep kletsen, maar 't zat al vast en verzonken.
Ze verzuchtte ervan.
Als ze daar nu een vrij lange wijl ontsteld en vol benauwdheid gezeten had voor 't vreeselijk schemerbeeld, dat voor heur oogen was komen spoken, dan hoorde ze gerucht aan
't hekken en ze wipte op van heuren stoel in hoopvolle meening en in eenen wenk was ze de deur uit naar buiten.
Och! 't was niets, 't was een hoop jongens, die wit besneeuwd van 't dorp weêrkwamen, waar ze hun kerstliedekens aan de deuren gezongen hadden en die daar nu ondereen van de opgedane winst vertelden. Ze keerde bedenkelijk, weêr gauw binnen recht naar heur warm plaatske bij de stoof.
Z'en zou, 't was vast besloten, (en om zeker vast te zijn verneende ze 'ne keer met heur moede hoofd), z'en kon nu ook niets meer peinzen en ze bleef daar verslonden zitten rondkijken en legde heur magere handen opengesperd te warmen over de roeden van de stoofbuis.
| |
| |
Opeens 't schoot heur te binnen.
Lezen, dat was ze vergeten, lezen voor den heiligen Antonius, den wonderdoener, en die kon de zaken verhelpen.
Maar dat ze eerst nog eens ging luisteren?
En tred voor tred met de armen overeen geraakte ze voorzichtig tot bij de voordeur in den donkeren gang. Ze neeg heur hoofd voorover met heur oor naar 't sleutelgat en hield heuren asem op om zeker goed te kunnen luisteren, of ze niets en hoorde..... Niets, hoegenaamd niets; 't was nu verveerlijk stil geworden buiten.
Ze kwam weêr in de keuken en ging naar de kas heuren paternoster langen uit de schuiflade.
De sneeuw lag met 'nen witten rand op 't zulleken tegen 't zwarte raam geplakt.
Ze zat daar nu ingetogen met de paternosterbollen op heuren schoot, zonder afhouden Onze Vaders en Wees gegroeten te prevelen voor den heiligen Antonius en drukte op elk woord soms luidop om toch van den goeden, heiligen man aanhoord te worden, opdat Nant zonder ongelukken zou mogen thuis geraken.
't Lampke ging stillekens aan dood met kleine piepsnokjes en flapkes en al 't andere meê in de keuken, waar 't nu een grijpbare zwartigheid was vol onduidelijk gestompte, grijpbare vlekken.
| |
| |
Fie zat overvaakt met heuren stoel achterovergeleund in den hoek van de schouw, al tukkebollend tegen den slaap te vechten in een zotte djoezelige wereld vol verre, aardige dingen lijk in eene rarekijkkas en vormelooze vreemde figuren, die ze niet kon aaneenkrijgen, binst dat de ijle nachttijd zijnen tikkenden gang ging.
Plots ging uit den verren dorpskerktoren door de wijde nachtijlte de klok heur nuchter gelui aan 't luiden voor de heilige nachtmis.
Dat maakte Fie in een verwondering weêr voor goed wakker.
Nant zou komen, dat stond nu vast bij heur, maar daar moest nog voor gelezen worden,
't moest aan ons Lieven-Heer gevraagd.
En seffens, met een blij besluit, was ze met
't keerspanneken in de hand de trappen op in een verwemelende ronde licht.
Binst een angstig vragen van Stafke en Lowie elk overhand, en een vermanen van moeder om stil te zitten in de kerk en toch goed te lezen voor vader, die nog niet thuis was, werden de jongens goed ingeduffeld bij den kouden schijn van de keers in de donkerige, nuchtere keuken. Dan kregen ze hun zondagsche muts en zwarte kloefkes, en ze gingen hun gedrieën over de sneeuw, die daar zoo effen blank lag, tot aan 't hekken.
In de huizekes langs de straat kwam hier en | |
| |
daar eene spleet licht uit een deurken dat zachtjes opendraaide, en er gingen menschen voorbij naar 't dorp toe, zonder opkijken, haastig en ingekrompen van koû in hun kapmantels en frakken, maar zonder gerucht van stappen. En 't leken zwarte gestalten, die geheimzinnig voortschoven, nog zwarter nu op al dat wit van de sneeuw en in de heldere vriesklaarte van den blonden maneschijn, die
't al overlichtte.
Fie zag uit naar iemand van kennis.
‘Stanse’ riep ze, en een bejaard vrouwken keek bezijds van onder de kap van heuren mantel en kwam bij op 'nen vernepen tred.
‘Stanse, wilt ge de jongens eens meêdoen naar de kerk, want, mensch, 'k heb zoo afgezien, heel den nacht opgezeten, zitten wachten naar Nant en hij en is hier nu nogal niet,’ kloeg Fie en ze zette een bedrukt gezicht.
‘Nant die zal wel komen, kind. Stel u maar gerust, 'k zal er 'nen goên Vaderons voor doen. Kom maar meê gastjes,’ zei ze, al voortgaande, met heur pieperig stemmetje, en Stafke en Lowie hand in hand nevens heur al pratend en al klotsend met hun kloefkes over de straatsneeuw.
Daar zat al veel volk in de kerk en ze drongen tot tegen de Communiebank plat voor
't hoog koor, waar 't één scherpe tinteling was van brandende keerskes. Midden in een hul van | |
| |
blakerende licht stond 't stalleken van Bethlehem sierlijk uitgesteld, nevens 't gestoelte, met een zwier van kransen en een rijkdom van gouden en zilveren bloemtrossen.
De mis begon met volle bellengerinkel en heilig gezang in een weelde van rijk orgelspel.
t Was zoo schoon, o toch zoo schoon in de kerk nu, en de gastjes keken hun oogen uit op al die glinsterende dingen.
Als 't al overzien was haalden ze hunnen paternoster uit, en zonder verkijken en eene wijl de vingerkes houdend aan elk bolleken, baden ze en altijd voor vader, omdat hij toch zou thuis komen. Stafke loerde soms eens schuins naar Lowie en Lowie eveneens naar Stafke om te zien of elk wel degelijk deed, wat moeder zoo indrukkelijk bevolen had.
Achter de prefatie als de menschen met een vlaag gerucht hunnen stoel gekeerd hadden, was er een stond plechtige stilte, en dan met een doffe dommelen van 't orgel zoetjes, o zoo zoetjes, kwam er een zacht stemmeken met het Adeste fideles op in een zaligheid van dammerende klanken.
't Was of er daar omhoog, in de dumstering van 't welfsel, een engelken hing te zingen.
't Verhief, verhief allengskens, en dan met een forsche dreunen van grove mansstemmen en een fijne trillen van nog veel kinderstemmekes erbij, vulde 't met zijn statig gezang de | |
| |
opgepropte beuken, juist of al de menschen van 't dorp in machtige juichkoor beantwoordden aan 't zingend engelken van daar omhoog.
De jongens zaten te luisteren lijk vinken, maar z'en vergaten toch niet ons Lieven-Heerken te bidden voor vader, met 't blijde voorgevoel in hun hertekens dat hij dan toch zou komen.
Achter den zegen van 't Allerheiligste zoo plechtig midden in die felle lichtschittering en die opstuivende wierookkronkels, met dat tweeklinkend gebel en den doffen orgelzang was de dienst uit.
In 't gedrum geraakten ze buiten 't groot kerkportaal en ze trokken haastig met Stanse 't dorp uit vol hoopvolle gejaagdheid door de bijtende koû.
't Scheen de jongens, dat de huizen, die onderwege in hun steenen roerloosheid te slapen stonden, niet rap genoeg voorbij schoven. Z'en zagen de andere menschen niet en lieten Stanse heur klappen onbeantwoord, want ze waren met hun blijde gedachten thuis, waar vader, meenden ze, zijn wedervaren en heel zijn reis van 't naaldeken tot den draad aan moeder moest uiteendoen.
Ze waren albij thuis en aan den hoek van hun straat gekomen.
‘Hoort!’ zei Lowie ineens en hij rekhalsde om beter te kunnen luisteren, ‘mij dunkt ons | |
| |
peerd zijn bellen ginder achter de huizekes.’
‘Ja, 'k hoor iets’ twijfelde Stanse benieuwd.
‘'k Ga zien, Stanse,’ en hij keek vragend op naar Stanse's gezicht, dat bewilligend toeknikte in de zwarte kap.
‘Kom, Stafke, geef me een hand... En alle twee zooveel als ze konden over de glibberte, de straat in tot achter de huizekes.
Stafke zijn kromme beentjes en wilden niet rap genoeg, en 't liet hem hangen met zijn lijveke achterover aan Lowie zijn hand, die
't meêtrok.
Werkelijk, 't was vader met zijn handen diep in de vestzakken, en de trantelende ruin, die zwierig den vroolijken kop snokte, met de wentelende reuzenwielen achter hem van den ongeladen heursch en dat al zoo grijs besmokkeld en zoo loom voortbewegend, docht het, in die melkige ochtendnuchterte, die nog overal op lag.
‘Vader! Vader!...’ tierden ze vreugdevol.
‘Ah! mannekens!’ lachte Nant hen luide tegen.
En Stafke kwam vlak op hem geloopen met zijn armkes wijd open, 't trok aan zijn vest en met zijn gezichtje omhoog: ‘Vader, we hebben toch zooveel voor u gelezen en nu ben ik zoo blij, dat ge daar zijt.’
‘Ja, vader,’ zei Lowie, en hij moest 't | |
| |
leizeel en de zweep hebben, en stapte lijk 'n groote voerman met lange stappen nevens den dissel. Nant pakte 't juichend Stafke op onder zijn oksels en droeg het liefdrijk op den arm, en moeder met heur hoofd in 'nen neusdoek geduffeld, en Stanse met heuren zwarten kapmantel en bleekkatoenen voorschoot stonden dat blij af te kijken daar van aan 't hekken.
Hamme, Wintermaand '02. Jef Joos.
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd