Jan Campert-stichting Jaarboek 2012

[p. 15]

Jan Campert-prijs 2012
Wouter Godijn
Hoe H.H. de wereld redde

Juryrapport

De titel van Wouter Godijns zesde bundel, Hoe H.H. de wereld redde, is misleidend. Want hoe H.H. de wereld redde, en of hij de wereld wel redde, dat weten we na lezing nog steeds niet. Dit is geen poëzie met antwoorden, en de enige richting in deze bundel is een spoor van punaises, dat ons van de ingang naar de uitgang leidt. De montere tragiek van het prachtige afscheidsgedicht is kenmerkend voor de manier waarop deze dichter schrijft over existentiële zaken, en over ziekte en dood in het bijzonder: ‘Dag lezer, dàààg’, zwaait hij ons uit. De gedichten in Hoe H.H. de wereld redde zijn vaak persoonlijk, maar nooit particulier. Geestig, maar zelden flauw. Ze ontstaan in onderhandeling met de lezer (‘Nu is het wel zo'n beetje af, hè?, schrijft Godijn), en met de muze, en met de vele vormen waarin het opstandige en haperende ‘ik’ zich manifesteert. Maar ze ontstaan vooral in onderhandeling met de taal, zoekend naar woorden van de meest uiteenlopende soorten: wachtkamertaal, pubertaal, sprookjes, scheldwoorden. Dat betekent niet dat echte dichterstaal geen plaats krijgt. Klankrijke en esthetische regels zijn er ook, waarin ‘een besluiteloos regentje’ eigenwijzig over de stoep kan trippelen. Deze poëzie lijkt niet op een poging om de wereld in woorden te vangen - eerder het omgekeerde. Ze laat zien hoe de werkelijkheid in haar absurditeit voortdurend uit de ons bekende kaders puilt en alleen met afwijkende klanken en typografie benaderd kan worden. Door een dichter dus. Dus, waarde laureaat, zoals je zelf schreef: ‘Jij bent een dichter’, ‘Ja, ja, jij bent het!’.

[p. 16]

Dankwoord

Op deze prettige dag zonder voorbehoud allen vurig door me beminde aanwezigen!

Ik zou - ook al is het een cliché van jewelste - willen beginnen tal van mensen te bedanken. Mijn geliefde, Marianne, die mijn geschrijf nu al jaren doorstaat zonder bij mij weg te lopen. De jury die in een vlaag van helderziende bevlogenheid dan wel krankzinnigheid - of een mengsel van die twee - heeft besloten me de Jan Campert-prijs toe te kennen. Mijn uitgever, hier vertegenwoordigd door mijn reddende engel, o nee, mijn redacteur, Bertram Mourits, die nu al meer dan tien jaar mijn schrijfsels uitgeeft en mijn vormgever, Melle Hammer, die met zijn talrijke, vaak gewaagde kledingadviezen grote invloed heeft gehad op het flamboyante uiterlijk van de bekroonde bundel.

Wilt u een gedicht uit de bekroonde bundel horen? Ik hoop het maar, want ik dreig er nu een te gaan voorlezen.

Laten we beginnen

met de man. Hem voor het weidse

gulle glas van een van de ramen op de begane grond zetten.

Laten we hem laten zien

hoe het diepe druivenblauw van de lucht verbleekt,

nog bleker wordt

en nog bleker en hoe achter dat tere,
vliesdunne vel iets begint te gloeien, iets

wat aarzelt op de drempel van oranje

[p. 17]

 

en laten we de man dan (in plaats van hem het ontbijt te laten

 

klaarmaken) laten denken:

 

ik ben geboren voor het ongeluk.

Verschrikt stelt de dichter vast dat de gedachte van zijn personage zijn gedicht tot stilstand brengt.

Afgelopen! Met een smak komt de vlieger op de grond terecht.

Het personage heeft het gedicht niet nodig om door te gaan met
denken, al schijnt er wel een verband te zijn, want het personage
bedenkt hoe één vlieg,

die zoemend

begint rond te vliegen, de atmosfeer in een kamer volkomen kan
wijzigen;

één vlieg is genoeg - één vlieg.

Vervolgens denkt de man (terwijl de dichter aarzelend, een beetje

onwennig naar hem terugkeert)

aan de vele vrouwen die hem hebben bemind, wild, gedreven in
hem wroetend, zoals honden

kuilen graven,

daar, precies daar waar zijn ziel en zijn lichaam in elkaar overgaan.

Natuurlijk had hij er geen recht op, toch deden ze het.
Hij denkt aan natte, glinsterende landschappen die zich 's morgens
uitstrekten

voor zijn slaperig-tintelende ogen,

aan hoe zonlicht kan blijven haken in boomtakken.
Als ik ben geboren voor het ongeluk, denkt hij, geldt dat voor
iedereen.

De heerszucht van de gedachte, die werd versluierd toen hij alleen
betrekking had op de man, krijgt nu iets potsierlijks, iets teken-
filmlolliefanterigs, terwijl het gedicht gracieus neerstrijkt in het
wuivende gras, een beetje nuffig zijn vleugels opvouwt en trots om
zich heen kijkt.

[p. 18]

De dichter bedenkt dat het gedicht ook heerszuchtig is, iets minder als je schrijft ‘het gedicht ook’ in plaats van ‘ook het gedicht’.

De enige plaats waar je een vis kunt vangen, denkt hij,
(lakmoesproef, denkt hij, turkooizen rugschild, klaverhoning,
mengpaneel,

veldsla met

bietjes, woestijn-

ratten en rozen.

Als zijn gedicht bedekt is met woorden gaat hij naar boven
met het ontbijt dat

hij voor zijn vrouw heeft klaargemaakt.)

is in levenloos water.
Die nacht (iets duisters en troebels wat nu al bijna helemaal
in de vergetelheid is geraakt)
heeft hij, zoals zo vaak, gedroomd dat hij een vis probeerde
te vangen
en dat er, telkens als hij de vis bijna gevangen had, iets gebeurde
waardoor het dier toch nog ontsnapte.

Omgekeerd, denkt de dichter, naast elkaar, door elkaar,
in elkaar,
terwijl hij met elke pas, zacht en teder,
wreed en onverschillig, een kleine kosmos vertrapt.

(De regellengte in deze versie van het gedicht wijkt enigszins af van het origineel als gevolg van het formaat van deze uitgave. Hetzelfde geldt voor de citaten in het volgende essay, red.)