Jan Campert-stichting Jaarboek 2011

[p. 65]

Constantijn Huygens-prijs 2011
A.F.Th. van der Heijden

Juryrapport

Op 21 juli 1976 bood de 24-jarige A.F.Th. van der Heijden enkele gedichten aan ter publicatie bij uitgever Geert van Oorschot. Hij voegde er een toelichtingsbrief van 22 kantjes bij, waarin hij verklaarde dat het moment daar was voor een literatuur die zich richtte op de eigen tijd. ‘Oorlogsverhalen zijn prachtig, maar men dreigt er op den duur door overvoerd te raken [...] Prima, dat alles, maar waar blijven de grote omvattende romans over de tijden daarna?’

Die grote omvattende romans over de tijden daarna zouden vanaf 1978, twee jaar later, verschijnen, eerst onder het pseudoniem Patrizio Canaponi, daarna onder eigen naam. In de eerste 33 jaar van zijn schrijverschap maakte Van der Heijden een dertigtal boeken: romans, verhalen, novellen en egoducumenten - en verzamelde hij een eindeloze hoeveelheid materiaal voor latere projecten. Hij is een auteur die tijd tekort komt om al zijn plannen te voltooien. In drie decennia tijd is hij er als geen ander in geslaagd om de wereld met een literaire blik te zien en vast te leggen, in een stijl waarin de mogelijkheden van de taal vol overgave worden uitgebuit, woord na woord, zin na zin.

Zijn romancycli De tandeloze tijd en Homo duplex maken de vervoering van het leven in de grote stad voelbaar, met het risico voor het individu om in de grote stromen van de tijd de controle te verliezen. Even soeverein tekent hij de verstikkende werking van dorpsroddel en massamedia, of verbindt hij het schijnbaar alledaagse met klassieke en mythologische beelden. In autobiografische boeken bevraagt hij zichzelf zonder schroom, tot in de hartverscheurende requiemroman over zijn zoon Tonio aan toe.

Hij lijkt niet anders te kunnen. Of het nu gaat om beroemde misdaadgeschiedenissen, krakersrellen, voetbalvandalen of om zijn persoonlijk leven, steeds slaagt Van der Heijden

[p. 66]

erin om het menselijk bestaan met een scherp oog voor het morele en het tragische te herscheppen als een groots kunstwerk.

Dankwoord

Zoals er in Amsterdam een Eerste en een Tweede Constantijn Huygens-straat bestaan, zo zou Den Haag een Eerste en een Tweede Constantijn Huygens-prijs te vergeven moeten hebben: de eerste voor een literair oeuvre halverwege, de tweede voor al het werk erna.

Dit is niet als uiting van hebberigheid bedoeld, maar als zelfvermaning: beschouw de lauweren niet als vulsel van een matras om op te gaan rusten. De telefonische toekenning van de Constantijn Huygens-prijs overviel me, bepaald niet onaangenaam, terwijl ik aan een nieuwe roman werkte. Na de dood van Tonio, anderhalf jaar geleden, dacht ik dat het gedaan was met schrijven. Ik had hem al die tijd als mijn mannelijke muze beschouwd, en die was ik nu kwijt. Van de andere kant... Ik was ervan overtuigd dat hij niet de oorzaak wilde zijn, ook niet over het graf heen, van mijn schrijfverlamming. Nadat ik mijn boek over hem af had, voelde dat als een nieuwe start: het begin van de tweede helft. Ik merkte dat ik me van een heleboel technisch getob ontdaan had. ‘Schrijven wordt met de jaren moeilijker,’ heb ik collega's wel eens horen verzuchten. Het is droevig dat ik door zoveel ellende heen moest om te ontdekken dat dit voor mij niet (meer) opgaat. Ik ben onlangs zestig geworden, maar ik werk nu veel efficiënter dan vroeger, en zo win ik tijd. Ik heb de draad van De tandeloze tijd weer opgepakt, en ben aan enkele vervolgdelen bezig. Ook de ordners met het materiaal van Homo duplex durf ik weer zonder vrees in te zien.

Tonio hield van winnen. Hij zag ook mij graag winnen. Aan hem draag ik de Constantijn Huygens-prijs 2011 op, uit erkentelijkheid dat hij ook nu nog, bij verstek, als mijn muze wil optreden. Ik dank de Jan Campert-Stichting en de jury voor het mij toekennen van deze prachtige prijs.