Jan Campert-stichting Jaarboek 2010

[p. 9]

[Jan Campert-stichting: de prijzen, de prijswinnaars, de essays]

[p. 10]

[p. 11]

Jan Campert-prijs 2010
Hélène Gelèns
zet af en zweef

Juryrapport

zet af en zweef bevat een waaier aan gedichten en cycli die door hun indringendheid naar voren springen. Aan een kant staat een bijna tot abstracte muziek geboetseerd ‘gedicht voor twee stemmen en een klok’ dat het aflopen van de biologische klok van vrouwen ervaarbaar maakt. Aan de andere kant reageert Hélène Gelèns met indrukwekkende scherpte en getroffenheid op een lied van Hadewijch. Rouwgedichten over gestorven vrienden wisselt ze af met satirische gedichten, waarin ze maatschappelijke clichés tot ontbinding brengt. In haar eerste afdeling probeert ze het extatische moment te grijpen, dat een hardloopster beleeft als door lichamelijke inspanning zwaarte van lichaam en geest wegvallen en zij als het ware zweeft, één met de elementen en toch uniek. Met haar laatste afdeling transformeert ze biologische, natuurkundige en psychologische experimenten tot de vraag hoe uniek zijzelf eigenlijk is, in de massa.

Het is echter niet de uitmuntendheid van de afzonderlijke gedichten en cycli alleen die de jury ertoe bracht om zet af en zweef te bekronen. Gelèns plaatste haar gedichten in een dwingend verband rond de centrale vraag uit welke pijn en vreugde een persoonlijkheid ontstaat. Zij verkent in een fascinerend ritmisch spel met betekenissen de uitersten van die vraag. Ook met klank, met haar beheerste drieledige vergelijkingen en haar gebruik van leestekens speelt zij een ritmisch spel in alle gedichten. De bundel als geheel krijgt daardoor een stuwend ritme dat de lezer aansluit op wat wel de onverwisselbare talige hartslag moet zijn van een unieke dichter. Wij zijn meegesleept met het geheel en geraakt door afzonderlijke gedichten en kennen daarom met plezier de Jan Campert-prijs 2010 toe aan Hélène Gelèns.

[p. 12]

Dankwoord

Dank aan het woord, het wooooh en het oord Dank ik het woord,

Prijs ik de frases die mij invielen & de uitspraken die mij verwonderden, irriteerden, mijn woede, vrolijkheid, hoon opriepen,

Eer ik de zinnen die bleven hameren in mijn hoofd en zich loszongen van hun context & de zinnen die ik las of dacht te lezen en met mijn verbeelding op de loop gingen,

Vier ik het klinken van de taal en het ritme dat mij tijdens het dichten op sleeptouw nam,

Respecteer ik de sprong in het diepe - dat is wat het schrijven van poëzie voor mij is, ik laat het grotendeels gebeuren, volg de klanken, het ritme, de toon, de structuur en de logica van het gedicht die al schrijvend ontstaan -,

Hoop ik dat iedere bundel, iedere reeks, ieder gedicht zo'n sprong in het diepe blijft,

Koester ik dus de durf om het wonderlijke dichtproces wonderlijk te laten zijn, geen maniertjes te ontwikkelen, geen schrijfmethode,

Dank ik het wooooh bij de onverwachte richting waarin het gedicht zich ontwikkelt - de onverwachte betekenis, vorm of structuur - & het wooooh bij de realisatie dat het gedicht werkt en klopt,

Hoogacht ik de rommel en het rommelen, de wirwar van kladjes, aanzetten, aantekeningen en losse regels, de chaos van verschillende versies die bij ieder nieuw gedicht ontstaat en groeit,

Hoogacht ik de lange adem waardoor ik geen genoegen neem met een eerste ingeving, een eerste betekenis, een eerste structuur, een eerste logica & waardoor ik blijf rommelen: uitproberen, herschikken, herschrijven net zo lang tot het werkt en het klopt,

Vier ik de vele versies die het niet haalden maar wel het gedicht op weg hielpen,

Haal ik opgelucht adem om de vele probeersels die ik weggooide,

[p. 13]

Maak ik een diepe buiging voor de dichters die mij inspireerden en mij de veelvormigheid van poëzie toonden,

Koester ik het elastische brein, en daartoe, ere aan wie ere toekomt, de gesprekken, korte en lange, de boeken, de documentaires, de interviews: ook het denken van een dichter dient te worden gevoed én betwijfeld om niet tot stilstand te komen en te verstarren tot een reeks waarheden of een onderbuikgevoel,

Dank ik het oord, stad én land, de flarden gesprek in de tram, het café en op straat & het vrije zicht over akkers, weides, water,

Prijs ik de vaste werkplek, waar de aanzetten konden blijven liggen om weer opgepakt te worden, waar mijn zitbal lag die mijn rug gezond hield en waarop ik kon wiebelen, stuiteren, hangen en schrijven, waar de muren volplakt raakten met verschillende versies, met de groeiende bundel,

Hoogacht ik de lege tijd, de koffie of thee die moest worden gezet, de vlieringtrap of deur waaraan ik even kon bungelen om mijn rug te strekken en mijn benen te zwaaien, de bezemsteel waarmee ik mijn schouders strekte, de piano waarop ik wat improviseerde, de afwas, zelfs de afwas, soms,

Schipper ik met het isolement, dat ik hoogacht om de zuurstof die het verleent aan de lange adem, de lengte aan de lege tijd, de ruimte aan het experimenteren en rommelen, & dat ik tegelijkertijd vrees - het brengt het sociale leven uit beeld, en daarmee de veelheid aan gesprekken, die belangrijke grondstof van poëzie,

En verder, een omhelzing voor al degenen die ik al eens persoonlijk bedankte en nu niet bij naam zal noemen & een hoera! voor de jury van de Jan Campert-prijs die zet af en zweef bekroonde met deze eervolle prijs,

en t zweven

de afzet

En in naam van die dichtbundel dank ik de landing