Jaerboeken van het souvereine gilde der kolveniers, busschieters en kanonniers gezegd hoofdgilde van Sint Antone, te Gent . Deel 3

1515.
Institutie ende confirmatie van 't Gulde van S^t Anthuenis.

Kaerle, byder gracie Gods, Prince van Spaignen, van beeden de Cecillen, van Jherusalem, etc., eersthertoghe van Oostenryck, hertoghe van Bourgoignen, van Lothryck, van Brabant, van Stiere, van Karinte, van Carin, van Limborch, van Lutsenborch, ende van Gelre, grave van Vlaenderen, van Habsborch, van Thirol, van Arthois, van Bourgoignen, Palsgrave, ende van Henegauwe, lantgrave van Elsaten, Prince van Zwaue, marcgrave van Burgauw ende des helichs rycx, van Hollant, van Zeelant, van Phirt, van Kibourch, van Namen ende van Zuytphen, grave heere van Vrieslant, van den Windismarck, van Portenauw, van Salins ende van Mechelen. Allen den ghenen die desen onsen brief zullen zien, saluyt, doen te wetene dat wy ontfanghen hebben die oodtmoedighe supplicatie van onsen welbeminden den dienaers, Keyser, Conynck, Deken, Proviserers, Dysniers,

[p. 4]

metgaders tghemeene gheselschap ende Gulde vanden Colevreniers ende Busseschieters binnen onser stede van Ghendt, inhoudende hoe dat sichtent den jaere lxxxix de supplianten ter eere, tuitie ende bewarenesse vander zelver onser Stede van Ghendt, ende omme ons te assisterene alst ons ghelieven soude, hebben by consente, wete ende advyse vande Schepenen van onser voorseyde stede van Ghendt, ende den drye leden van diere, gheinstitueert ende upghestelt een Gulde ende Broederschap, nemende voor hueren patroon myn heere Sente Anthuenis, ende om t'onderhoudenisse vandien, hebben ghemaeckt ende gheadviseert zekeren kueren, statuten ende ordonnantien die gheconfirmeert zyn gheweest, byden voorseyden Schepenen van Ghendt, alsoot breeder blyckt by hueren briefven van confirmatien, daeraf dinhouden hier naer volght.

Allen den ghuenen die dese presente lettren zullen zien ofte hooren lesen, Schepenen ende Raedt vander Stede van Ghendt, saluut. Met kennessen der waerheden, doen te wetene, dat wy ontfanghen hebben de oodtmoedighe supplicatie van meester Pieter de Moerloose, ingienmeestre van deser Stede, Jan Ghyselins, Jan de Scheppere, Jan van Wesemale, Simoen de Smet, Marten Cornelis, Jan vanden Damme, Lieven vander Loeven, Danneel vanden Bossche, Jacob van Male, Jacob Merdake, ende andere ghesellen userende ende beminnende de conste vanden engienen ende instrumenten van oorloghen, bussen, serpentynen ende handeoleuveren, alsoowel als andere ons ghepresenteert, van welcker supplicatien inhouden, van woorde te woorde, hiernaer volght. Voor u, myn heeren Schepenen vander Kuere, supplieren ende tooghen oodtmoedelick de welwillende ghesellen vander conste vanden Colevreniers, binnen deser Stede, die met goeder meenynghen ende jonsten oversien ende anghemeerckt hebben de groote faulten ende ghebre-

[p. 5]

ken die hier onlancxleden gheweest hebben ende noch naermaels in tyden van noode, ten grooten grieve ende onwinnelicke schaeden ende schanden wel gheschepen zyn mochte te ghebeuren byder cleender menichte van ghesellen de selve conste hantierende of daeran ghevroedende, ten waere by goeder provisien ende remedien daerup gheordineert, volghende welcken, omme de selve conste van nu voort in vermeerssynghen onderhouden te werdene, ter versterckynghen van onsen gherechtighen Prince ende Landsheere present ende naercommers, ende alsoo wel in versekertheden vanden heere der wet ende den drye leden deser Stede int ghemeene, zy supplianten gheadviseert ende meenynghe hebben, ter eeren Godt almachtich, up te stellene ende instituerene een Ghehulde ende Broederschap, daertoe kiesende mynen heere Sint Anthuenis te huerlieder patroon, ende want zy datte niet beghinnen noch volcommen en connen sonder den wille ende goede gheliefte van hulieden, myne heeren, supplieren ende bidden midts desen hier inne te consenteerne ende den voorseyden supplianten te octroyeerne, ratifieerne ende confirmeerne de poincten ende articlen hier onder verclaerst. Eerst, tvoorseyde Ghehulde gheconfirmeert ende gheinstitueert zynde, zoo zal tghemeen gheselschap vergaederen tot eender bequaemer ende gheadviseerder plaetsen ende kiesen ghemeenlick, als over deerste reyse, een Deken ende zes Proviserers, nutte ende oorboorlick, omme tselve Gulde wel ende deughdelick gheregiert te wordenc, van nu tot Sint Anthuenis avonde in laumaent, als men schryven zal xiiii^e lxxxix eerstcommende. Item ende up S^te Martins dach te vooren den xi^en van november int selve jaer, zullen de oude Proviserers vergaederen, als boven gheseyt es, ende zal elc van hemlieden kiesen eenen nieuwen Proviserere in zyne stede te dienene dat toecommende jaer, of by ghebreke van dien,

[p. 6]

zelve in persoone te moeten bedienene ghelyck den anderen Proviseerers. Item, ende de nieuwe Proviseerers aldus ghecoren zynde zullen tsamen onder hemlieden ende byder meeste menichte kiesen eenen Deken alle nutte ende oorboorlic, daertoe zynde tselve Ghehulde wel ende deughdelick gheregiert te zyne ende alsoo voort, eeuwelick van jaere te jaere, huerlieder dienst beghinnende ende houdende up den voorseyden S^t Anthuenis avont achtervolghende. Item, ende waert dat de voorseyde zes Proviseerers int vermaecken van hueren Deken nyet eens en worden, zoo dat deen drye waeren jeghen d'andere, of datter drye warf twee jeghen elcanderen in partyen gheschil hadden, zoo zullen zy den ouden Deken lest ghedient hebbende, overgheven huerlieder kuere ende gheschil, ende met so welcken vanden ghepromoveerden persoonen hy eldende es, zynen voix ende kuere gheeft, die zal wesen Deken als boven gheseyt es. Item, de Deken ende Proviseerers werden alle jaere ghehouden te doen maeckene een abyt van zulcken laeckene ende caleure, als de meeste menichte van hemlieden over een draeghen zullen, metter paruere van eenen engiene up de mauwe ghewrocht, met bordure ende ghestoffeert alsoot behoort, ende daermede te commene up Sinte Anthuenis avont te vesperen, ende up Sinte Anthuenis dach ter messen, up de boete, elc Proviserere, van twee schellynghen grooten, ende de Deken up dubbel boete. Al worde oock de selve boete of eenich van dien verbuert ende betaelt, nochtans zyn zy ghehouden ende elc huerer zyn abyt te maeckene, wel verstaende up datter eenich vanden Eede een haut abyt hadde daertoe redelick suffisant zynde, zal daermede moghen ontstaen, betaelende den autare twaelf groote. Item, de Deken ende Proviseerers voorseyt werden ghehouden alle sondaeghe te doene celebreeren eene devote messe te zulcken autaere als zy verkiesen zullen, ende elc van

[p. 7]

hemlieden te commene ende offerene ter zelver messe, met hueren voorseyden abyte, up de boete, telcker reysen, van eenen grooten, ende de Deken dobbel boete. Item, sullen int voorseyde Ghehulde ontfanghen werden byden Deken, by twee Proviseerers ende twee Diseniers te minsten, alle de ghuene dies begheeren sullen de voorseyde conste hantierende oft in te mueghen synde die te keerene uuterlick oft anders, alle daertoe nutte ende den ghemeenen oorboore vander Stede proffytelick zynde, betaelende elc tsynder incompste, te hulpen vanden goddelicken dienste, zes groote, van jaerghelde, twee groote, ende ter doot, twaelf groote, ende niet min. Item, werden oock ter selver huer incomsten ghehouden ende staen verbonden te zweerne met ghestaefden eede, alsoot behoort, onsen gherechtighen Grave ende Landtsheere, goedt ende ghetrauwe tzyne, den heere der wet ende den dryen leden deser Stede, int ghemeene goedt ghetrauwe, ghehuldich ende bystandich te syne, tallen tyden als zys macht hebben ende ghestaet zullen zyn, zonderlynghe omme te behoudene ende bescheermene alle de aude ende nieuwe privilegien ende vrienden vander Stede van Ghendt jeghen alle verkeerde upsetters, overtreders ende quaetwillende van dien, de Stede, de poorten ende vesten der selver Stede, tallen tyden alst noodt zy, met hueren ghebueren wel ende ghetrauwelick te helpen bewaerne, hueren guldebroeders goedt ende ghetrauwe te zyne, ende anders al te doene dat goede ende ghetrauwe insetene schuldich zyn te doene. Item, ende waert dat eenich guldebroeder den anderen injurie zeyde ofte gheschil rese tusschen hemlieden onderlynghe, dat datte byden ghemeenen regeerers vanden voorseyden Gulde, afgheleyt ende ghemodereert zal werden, behauden sheeren rechten. Item, het zullen wezen, int voorseyde Ghehulde ende Gheselschap, thien Diseniers, ende

[p. 8]

elc vanden selven Diseniers zal hebben thien ghesellen onder hem, hy selve de ellefste wesende, diemen alle kiesen zal by den ingiene meestre deser Stede ende byden Deken ende Proviseerers vanden Ghulde, welcke Diseniers aldus ghecoren zynde, dienen ende blyven sullen huer leven lanck ghedeurende, ten waere dat zy bevonden worden wantrauwich of fautelick van hueren voorseyde eede, of dat zy hen absenteerden vander Stede van Ghendt, of dat zy vercrancten ende ommachtich worden huerer leden ende memorie, of ooc dat zy te onconstich oft inhabele waeren tselve Disenierschip te bedienene, zoo zalmen in dat gheval, byden bovengheschreven persoonen, ende byden anderen Diseniers, kiesen eenen nieuwen Disenier oorbuerelick wesende inde stede. Item, ende op dat Ghulde ende Gheselschap voorschreven teenighen tyde niet en waere souffisant ghenouch in ghetalle, omme de menichte ende tghetal vanden voorseyden Diseniers, elc met zynen thien mannen, te vervullene, zoo zalmen dat ghebreck an elcken Disenier dat eenen ghelyck vercorten ende aftrecken, tot alderstondt dat tselve Gulde ende Gheselschap ten voorseyden ghetalle ghemultiplieert wesen zal. Item, ende omme tvoorseyde Gheselschap ende conste altoos te vermeerderen, zoo zal ghehouden zyn ende verbonden staen, alle sondaeghe vanden jaere, een Disenier, met alle zynen gheselschepe onder hem wesende, emmers zulck een Disenier, als by tourre, d'een vooren ende dander naer, ghebeuren zal te schietene, metter handtcoleuvre, drye schoten ten alderminsten, ter plaetsen ende ter huere ghecostumeert, elck van hemlieden zonderlynghe, up de verbuerte van twee grooten, alsoo dickelt alst gheviele, ten proffyte ende voordeele vanden gonen die huere boete met schietene, soo voorseyt es, bevryt zullen hebben, ende den anderen schutters onbedwonghen ende uut ghenouchten gheschoten

[p. 9]

hebbende. Item, ende elc Disenier zal ghehouden zyn, telcken sondaeghe, alst hem metten zynen ghebeurt zal te schietene, te leveren, elc van zynen ghesellen, drye schueten poeders, zulc alsser toe dient ende behoort, daervooren hy ontfanghen zal vanden Tresorier deser Stede twaelf groote, ende omme naer tvoorseyde schieten den selven ghesellen recreatie te nemene, ende met elcanderen te verblydene, achthien groote daermede ghevoucht ende toegheleyt, al sulcke boeten voorschreven up datter eenighe verbuert werden commende ten voordeele ende int ghemeen proffyt van allen den gonen dier up dien dach gheschoten hebben zullen, alsoo voorseyt es. Item, dat zoo wie vanden thien ghesellen up synen dach binnen zyne drye schueten de naeste maeten schieten zal, blyft onghehauden te dier tydt ende es quyte van zynen ghelaeghe tot drye grooten toe ende daer ondere. Item, dat de voorseyde Diseniers schieten zullen eenen papegaey, alsoomen useert in beede dandere Gulden van Sinte Jooris ende van Sinte Sebastiaen, ende soo wie dattene afschieten zal, zal hebben als Conync, vanden voorseyden Tresorier, voor zyne schuete, twaelf schellynghen grooten thulpen van zynen habyte. Item, ende omme te meer goede ofte welwillende beminders deser Stede, ende alle guldebroeders wient ghelieven sal te werdene, ende hiertoe te treckene, altoos ten goeden ende vasten onderstande zoo voorseyt es, zoo zullen alle de guldebroeders hierinne ghevryt zynde, quyte ende onghehauden zyn van allen ghebuerlicken waken van haerlieder neerynghen ofte wycken, alsoo langhe als zyt wesen binnen ofte buuten in den dienst ende in proffyt vande selve Stede. Item, de voorseyde thien Diseniers zullen elck hebben alle jaere zes schellynghen grooten thulpen van eenen habyte, zulc als zy over een draeghen zullen, dies werden zy ghehouden, vier waerven tsiaers ten minsten, metten

[p. 10]

voorseyden engienmeestere, te visiterene alle de engienen vander Stede, ende up dat zy daeran eenighe ghebreken bevonden hebben, die over te ghevene, by gheschrifte, der wet ofte hueren ghecommitteerden, ten fyne dat datte ghebetert werde. Ende omme dat wy by experientien ghesien ende bevonden hebben de groote faulten ende confusien der voorseyde Stede ghebeurt ende naermaels noch ghebeuren mochte, byden ghebreke ende uut zulcker causen als meer ende breedere, dan in de selve supplicatie ghenarreert ende gheschreven staen, considererende oock ende ghedynckende alsoo wel den grooten oorbuere, eere ende goede versekerthede dier de selve Stede ende hueren inwonenden by ghebeuren mach, ghelyck alst doet meer anderen Steden onsen ghebueren ende ommesaeten, niet meerdere dan dese zynde van condicien, daermen nochtans de selve conste met ghuldebroeders daeghelicx useert ende hantierende es, soo hebben wy Schepenen ende Raedt voornoemt volghende den slote, overeendraeghene, wille ende consente vande drye leden deser Stede, hierup ende met meer anderen poincten ende articlen collatie ghehouden ten zoldere, naer d'oude costume, den xvi^e dach van lauwe int jaer xiiij^e ende lxxxviij lestleden, aldaer tversouck ende begheerte vanden voorseyden supplianten voor de selve leden int ghemeene gheappoinctiert ende ghesloten was, den voorseyden supplianten, over ons ende al onse naercommers, de selve huerlieder supplicatie ende requeste, al tinhouden van dien, ende elc poinct bysondere, inder selver vormen ende manieren, dat hiervooren gheschreven staet, gheconsenteert, gheoctroyeert ende gheconfirmeert, ende by virtuyte van desen, consenteren, octroyeren ende confirmeren hemlieden ende hueren naercommers, te hebbene, userene, behaudene ende ghebruyckene, t'eeuwelicken daeghen, sonder eenich empeschement of belet,

[p. 11]

ter contrarien, lastende ende bevelende allen onser ondersaeten, ende begheeren voortaen allen anderen dat zy den voorseyden supplianten, hueren naercommers ende ghuldebroeders paysivelick ende rustelick laeten useren ende hantieren van hueren voorseyden begheerte, vry ende onghemolesteert, want het ons ende den voorseyden drye leden alsoo redelick dynct. Ghegeven, in kennisse der waerheden, onder den zeghele van zaecken der voorseyder Stede van Ghendt, den xiiij^en van meye anno xiiij^e neghenentachtentich.

Aldus ondergheteeckent, Croes.

Ende hoewel de Gulde keuren ende statuuten voorseyt tot nu toe redelick onderhouden zyn gheweest, nyet min onder tdexele dat tselve Gulde by ons niet gheinstitueert noch gheconfirmeert en es, diversche lieden laeten int selve Gulde te commene, ende en durren den ghenen die inden selven Gulde zyn niet wel useren vanden voorseyden spele vanden coleuvre noch wandelen achter lande met hueren stocken ende engienen, soodat de voorseyde Gulde es gheschepen, binnen corten tyde te nieuten te gaene, alsoo de voorseide supplianten segghen, ten zy dat by ons hem daerup niet voorsien en worden, ons oodtmoedelick biddende dat anghesien dat tvoorseyde spel vanden coleuvre noodtsaeckelick ende oorboorelick es ter tuitien, defensie ende fortificatie vander selver onser Stede, ons ghelieve wille tvoorseyde Gulde ende Gheselschip van Sinte Anthuenis te confirmerene ende, soo verre alst noodt zy, die van nieux te instituerene, ende hem octroyerene alle de poincten, keuren, statuuten ende ordonnantien, byden briefve hierboven gheinsereert, ende oock te accorderene den voorseyden Hooftman vande Diseniers te moghen de diffaillanten, of de gone die in ghebreke zullen zyn thueren ghebode te obtempererene, te condemnerene in de boeten daertoe by

[p. 12]

hemlieden ghestelt, naer tuutwysen vanden voorseyden keuren, ende ordonnantien te mueghen veranderene ende nieuwe te maeckene, naer dexigentie ende veranderynghe vanden tyde, ende voorts dien hen te consenterene dat zy ende alle de guldebroeders vry int voorseyde Gulde schietende naer hueren papegaey ende ten doele in plaetsen daertoe gheordonneert, alwaert dat zy by cas fortuit, ende sonder culpe yemende griefden, dat zy dies onghehauden werden jeghens partye ofte justitie, ghelyck andere vrye coleuvreniers, by ons ende onse voorsaeten in andere steden gheconfirmeert. Ende bovendien dat zy ende alle de bevrydde int selve Gulde voortaen moghen paisivelick gaen achter lande, draeghende met hemlieden ende schietende met huere voorseyde bussen ende instrumenten, behaudens dat zy noch zwanen, reygheren, putooren of dierghelycke wilde ende vlieghelicke voghelen niet en schieten, volghende de interdictie ende ordonnantie daerup ghemaeckt, zonder dat gheoorlooft werdt eenighen onsen officiers, onder tdexele van eenighen verboden ofte ordonnantien, deselve te calengierene, ofte hemlieden huerlieder stock te nemene, ende hemlieden up al te verleenen ende doen expedieren onse opene briefven in behoorlicker vorme, soo eyst dat wy dese zaecken overghemerckt, ende hierup ghehadt advys van onsen lieven ende ghetrauwen, den president ende luyden van onse camere vanden Raede in Vlaenderen, den voorseyden supplianten gheneghen wesende thueren bede ende supplicatie, hebben, in den ghevalle als boven, gheconfirmeert, ghevesticht ende belieft, confirmeren, vestighen ende beliefven, uut onser zonderlynghe gracien, midts desen onsen brieven, den Gulden ende Broederschap van S^t Anthuenis voorschreven, midtgaders den briefven hierboven gheinsereert, ende soo verre alst noodt zy, hebben wy deselve Gulde ende Broederschap van nieux gheinstitueert ende

[p. 13]

upghestelt, institueren ende upstellen by desen onsen voorseyden briefve, octroyerende ende accorderende den voorseyden supplianten, metgaders allen den vryen ghildebroeders vanden zelven Ghulde, dat zy van nu voortaen ghenieten ende ghebruycken van allen den poincten, staten ende ordonnantien inde voorseyde briefven begrepen ende verclaerst, al naer tuutwysen vanden selven briefven, uutghesteyden ende ghereserveert, dat zy voortaen niet en sullen moghen doen statueren eenighe ordonnantien, keuren oft statuuten, sonder tadvys ende tconsent van onsen Hoochbailliu ende Schepenen onser voorseyde Stede van Ghendt, oock dat zy niet en sullen mueghen door onse landen hueren coleuveren ofte handtbussen draeghen, dan alleenelick als zy gaen ofte hun transporteren zullen in eenighe steden ofte plaetsen om aldaer te schietene om eenighen prys, ende voorts dat zy voordan alleenelick hueren eedt doen sullen, ons ende onse naercommers, Graven ende Gravinnen van Vlaenderen, ghetrauwe te zyne, ende onderdaenich onsen voorseyden Hoochbailliu ende Schepenen van Ghendt, ende bovendien dat zy ghehouden sullen wesen in onsen dienst te commene, tallen tyden als zy van onsen weghe ghemaent ende versocht zullen wesen, midts hemlieden ghevende redelicken sallaris. Ende van onser meerdere gratie, hebben hen oock gheconsenteert ende gheaccordeert, consenteren ende accorderen by desen onsen brieve, dat oft ghebeurde als zy schieten naer hueren papegaey ende ten doele in plaetsen daertoe gheordonneert, dat zy by cas fortuit, ofte zonder huere culpe, naer dat zy gheroupen zullen hebben, vast, inder manieren ghecostumeert, yemende griefden oft quetsten, dat indien ghevalle zy en zullen niet mesdoen jeghens ons ende justitie, noch ghehauden wesen dat te beteren jeghens partyen, maer zullen daervan onghehauden blyven ghelyck de vrye coleuvreniers van zulcken anderen Gulde ende

[p. 14]

Broederschip in onse landen ende graefschip van Vlaenderen. Ontbieden daeromme ende bevelen midts desen den voorseyden President ende luyden van onser camere vanden Raede in Vlaenderen, Souverain Bailliu van Vlaenderen, Hoochbailliu van Ghendt, ende allen anderen onsen rechtren, justicieren ende officieren, wien dit angaen oft anroeren sal moghen, hueren stedehaudren, ende een yeghelick van hem byzondere zoo hem toebehooren sal, dat zy van deser onser gracie, confirmatie, octroye ende consente, ende van al den inhauden van desen ende vanden briefven hierboven gheinsereert, inder voughen ende manieren als hiervooren verhaelt staet, doen, laeten ende ghedooghen den voorseyden supplianten rustelick, vredelick ende volcommelick ghenieten ende ghebruyeken, sonder hen te doene ofte laeten gheschiene eenich hinder, letsel ofte moeyenesse, ter contrarien, want ons alsoo ghelieft, des toorconden soo hebben wy onsen zeghel hieran doen hanghen. Ghegeven in onse Stede van Ghendt, den xix^en dach van april int jaer Ons Heeren duust vyf hondert ende vyfthiene naer Paesschen⁽¹⁾.

(1) Register a, f^o lxxxix. - Reg. b, f^o 1.