Jaarboek Gerrit Achterberg 1

[p. 115]

Juryrapport Gerrit Achterberg-prijs 1999

De jury die het bestuur van het Genootschap Gerrit Achterberg van advies moet dienen over de vraag aan wie de Gerrit Achterberg-prijs 1999 dient te worden toegekend, heeft naar beste vermogen kennis genomen van de publicaties die in de afgelopen jaren aan de dichter en diens werk zijn gewijd. Evenals in 1994 heeft zij zich voor het probleem gesteld gezien dat een van de serieuze kandidaten voor deze prijs deel uitmaakt van het Bestuur van het Genootschap. De jury blijft ook thans bij haar oordeel dat de instantie die de prijs toekent, niet geacht kan worden iemand uit haar midden te bekronen. Bij alle waardering voor het proefschrift van Fabian R.W. Stolk: Een kwestie van belichting. Genetisch-interpretatief commentaar bij Gerrit Achterbergs Spel van de wilde jacht, is dit dus in de nadere overwegingen buiten beschouwing gelaten.

Er is dan naar het eensluidend inzicht van de jury geen enkele twijfel mogelijk dat de prijs dient te worden toegekend aan de ‘Historisch-kritische uitgave van de gedichten van Gerrit Achterberg’, die onder de titel De tegenwereld in stelling gebracht op 15 juni jl. als proefschrift werd verdedigd aan de Vrije Universiteit te Amsterdam door Peter Guido de Bruijn. Het resultaat van vele jaren intensieve arbeid, 2872 pagina's gebonden in vier delen, vormt een indrukwekkend monument voor een groot dichter. Het eerste deel geeft de tekst van alle overgeleverde gedichten van Achterberg, ge-

[p. 116]

publiceerd of niet, in de vorm van wat heet ‘de basistekst’, dat wil zeggen: de eerste voltooide versie van de gedichten, ongeacht of die de vorm heeft van een handschrift of een druk. Is een gedicht in de loop van de tijd zó ingrijpend gewijzigd dat er als het ware een geheel nieuwe versie ontstond, dan is ook die opgenomen. Naar beste vermogen is ernaar gestreefd de verzen chronologisch te ordenen, maar bij gebrek aan gegevens kon dit lang niet altijd met zekerheid geschieden. Het tweede deel, ‘Commentaar’ geheten, geeft in de vorm van een chronologisch verhaal de uiterst ingewikkelde ontstaans- en publicatiegeschiedenis van het volledige werk, lijsten van geraadpleegde bronnen en volledige primaire en secundaire bibliografieën. De delen 3a en 3b ten slotte bevatten het ‘Apparaat’. Daarin zijn alle gegevens te vinden over de vormen waarin de gedichten zijn overgeleverd, over de datering, de tekstontwikkeling, de varianten en de correcties van de verzen. Voor de vroege verzen levert dit niet zoveel problemen op, maar vanaf 1946, het jaar waarin de dichter zijn kladversies begon te bewaren, werd het reconstrueren van de ontstaansgeschiedenis van de gedichten een taak die een bijzonder inzicht in de werkwijze van de dichter vergde. De wijze waarop Dr. de Bruijn daarin is geslaagd, en kans heeft gezien de ontwikkeling van talloze verzen helder en overzichtelijk te presenteren, verdient respect en bewondering.

Deze monumentale teksteditie is voor de Achterberg-exegeten een hulpmiddel van onschatbare waarde. Inzicht in het totstandkomen van het gedicht en kennis van varianten kunnen leiden tot een andere, betere interpretatie. Het fundament is gelegd, voor eens en altijd. Men kan daar op gaan bouwen.

Prof. dr. Hugo Brems

Anton Korteweg

Prof. dr. A.L. Sötemann, voorzitter