Logo DBNL
Publications de la Société Historique et Archéologique dans le duché de Limbourg. Deel 10 (1873)

Publications de la Société Historique et Archéologique dans le duché de Limbourg. Deel 10

(1873)– [tijdschrift] Jaarboek van Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Bijlagen.

No 1.
Walcram Heer van Valkenburg schenkt aan de inwoners van Itteren drie en twintig bunder gemeentegrond, voor tien vat haver 's jaars van ieder bunder en twaalf stuiver voor den sterfman.
- 3 Mei 1300 -

Nos Walramus de Monyoie et de Falkenborg notum facimus universis presentes litteras visuris et audituris quod hominibus ville de Ittere contulimus viginti tria bonaria terre vel wariscapii parum plus vel minus jacentia in villa de Ittere predicta perpetuis temporibus tenenda et habenda, conditione tali quod annis singulis solvent nobis et heredibus nostris de bonario quolibet decem vasa avene mensure Trajectensis et unam gallinam, tali adjecta conditione quod de dicta terra nobis tres statuere debent mansionarios perpetuis temporibus; quociescumque enim aliquem ipsorum mori contigerit, de obitu ejusdem nobis et nostris heredibus duodecim solidos leodienses denariorum bonorum et legalium persolvere debent et tenentur pro relevatione terre predicte. In cujus testimonium sigillum nostrum presentibus litteris duximus apponendum. Actum anno domini XIIIe den tweden dagh nah sint Walburgedagh in May.

Slotarchief te Borgharen.

No 2.
Adam van Haren, verklaart dat Walter de Salice, Ridder, drie morgen land uit handen der paters Augustijnen te Maastricht heeft in erfpacht ontvangen.
- 6 September 1360 -

Universis et singulis presentes litteras visuris et audituris Adam de Haren notitia veritatis cum affectu salutis. Vobis tenore presentium liquide patefiat quod in meis atque meorum mansionario-

rum presentia videlicet Werneri dicti Warner Godefridi dicti Hardefuest et Joannis dicti Oleymolsen comparuit religiosus vir frater Arnoldus de Vleke, augustinianus, ex parte prioris et conventus ordinis beati Augustini in Trajecto commorantium jure hereditario contulit ad perpetuum pactum honorabili viro dicto Woltero de Salice militi, tria jurnalia cum dimidio terre arabilis vel circiter, sita in diversis pecys in territorio ville de Haren anno singulo pro septem vasis et dimidio siliginis bone et pagabilis pacti de Haren mensure Trajectensis, singulo anno in festo beati Andree apostoli absque precaptione in festo purificationis beate Marie virginis persolvendis et apud trajectum in domum unam ipsi domino Woltero vel ejus heredibus a dicto conventu vel eorum certo nuntio assignandam suis proprys vehiculis, periculis, laboribus, custibus et expensis integraliter et complete deliberandis, pro qua solucione antedicta facienda idem dominus Wolterus ad majorem securitatem tytulo veri et justi interpignoritionis dicto conventui nomine ypoteche unum jurnale arabilis terre situm super viridem viam ubi itur a villa de Haren versus villam de Leymalle prope predictam terram obligavit, condicione tali indicta, si dictus dominus Wolterus vel sui heredes aliquo anno vel tempore prenotatis negligens aut negligentes in solutione predicta in toto vel in parte repertus fuit vel reperti, quod extunc dictus conventus aut eorum dictus nuntius ad predictum interpignus et eorum hereditatem prelibatam manus suas apponere poterunt vel poterit, tanquam ad eorum propriam hereditatem sine contradictione alicujus abinde facienda. Cum qua hereditate totali et impignoratione ipse conventus vel eorum dictus nuntius eorum voluntatem liberam disponere poterit absque revocatione ipsius domini Wolteri vel suorum heredum. Harum testimonio litterarum sigillo mei Ade predicti ad rogatum partium ambarum predictarum et pro meis mansionarys antedictis presentium munitarum. Et quia dominus Wolterus miles supradictus viam universe carnis fuerat ingressus antequam ipse presentem litteram credidit suo sigillo ad majorem cautelem sigilasse, igitur ego Maria collateralis ipsius domini Wolteri predicti quia promissa fuerunt et sunt omnibus in nota, sigillum meum proprium pre-

sentibus litteris una cum sigillo Ade predicti duxi apponendum. Datum anno domini M.CCC. sexagesimo dominica ante nativitatem beate Marie virginis.

Origineel op perkament, in het slotarchief te Borgharen. Zegels afgevallen.

Op den rug stond:

Wij onderschreven prior ende procurator des convents der Augustynen binnen Maestricht bekennen mits desen dat den Wel Edelen heer Philibert van Isendorn à Bloys, vrijheer van Haeren ons desen brieff ende corenrente heeft geredimeert met consent van onsen Eerw. pater provinciaal, tegens veertig guldens brab. Maestrichter cours het vath, boven de verloopen van dien. Actum Maestricht den 2 December 1656.

Fr. Gerardus Crieckels prior, Fr. Gerardus Sebastiaensens procurator.

No 3.
Philip de Koene, Hertog van Burgondië verklaart op aandringen van Arnold van Elderen, dat de heerlijkheid Haren niet bij het leenhof van Valkenburg maar bij dat van Brabant moet verheven worden.
- 12 April 1402 -

Phelippe fils de roy de France, duc de Bourgoigne conte de Flandres, d'Artois et de Bourgoigne, palatin, sire de Salme, conte de Rethel et seigneur de Malines. A nos seneschal, receveur general de nos pays de Lembourc, de Fauquemont et de nos aultres etats doultre Meuse ou a leurs lieutenants salut. Notre ame et feal escuer et eschanson Ernoul de Elre nous a exposé par sa supplication disant que a cause de ses predisesseurs a lui appartient le village de Haren, gisant en notre chastellie de Fauquemont, avec la justice haulte et basse et toutes ses appartenances, et par certain accort et partage fait en temps passé entre feu Johan duc de Brabant cui Dieux pardonnent d'une part et feu Adam de Haren devancier du dit exposant daultre. Icelle exposant

doit tenir en fief du duc de Brabant le dit village de Haren aux drois de Brabant, sicome par les lettres du dit duc sur ce scellés peut appoir. Et en sult ce que le dit exposant selon la teneur des dits lettres ait fait homage et son devoir du dit fief de Haren a nostre très schiere suer la duchesse de Brabant. Neanmoins vous receveur vos etes efforcie et efforciez de vouloir traveiller le dit exposant a relever le dit fief de nostre chastel de Fauquemont, pour cause du transport a nous faict par nostre dicte suer dudict chastel et de la terre de Fauquemont avec les homages qui y appartiennent, et desia lavez pour ce fait adiourner au dict lieu de Fauquemont pour le faire contraindre a ce au grand preiudice et domage dicelle exposant, qui a humblement requis en ce estre par nous pourvu de remede convenable. Pourquoi nous qui ne voudrions par nos hommes vassauls et subges entre grevez ne traveillez contre raison inclinans a la dicte supplication vous mandons et a chacun de vous sicome a lui appartiendra que se par les dictes lettres du dict duc de Brabant ou autrement et deument vous apparait le dict village estre ainsi tenu en fief du duc de Brabant, et que le dit exposant en ait faict homage a nostre dite suer de Brabant come dit est, vous cessez de le plus traveiller pour relever le dit village de nostre dit chastel de Fauquemont, et en ostant tout empeschement que pour ce vous y avez, lui laissiez et souffrez dicelle village et dicte justice et droitures qui y appartiennent paisiblement jouir et user selon le contenu des dictes lettres et que ses dicts predecesseurs en ont jouy et usé, se ce nest que par lettres registres ou aultres enseignements appare du contraire, ou que autre cause y a pour quoy faire ne le devrez, laquelle cause sielle y est reslevez a nous ou a reverend pere en Dieu levesque d'Arras nostre ame et feal chancelier pour estre ordonné sur ce ainsi quil appartiendra de raison. Donné a Arras le douxieme jour davril lan de grace mil quatre cens et deux.

Par Mons: le duc, Gherbode.

Origineel parkement op het kasteel van Haren, met het geschonden zegel en tegenzegel van Hertog Philips, in rood was.

No 4.
Huwelijksvoorwaarde tusschen Frederik Scheifart van Merode, Heer te Bornheim en Margaretha van Hamal te Elderen en Borgharen.
- 31 Mei 1440 -

Wyr Jacob van Wachendorp van Gotz genaden Abt zo den groissen sent Mertyn in Coolne. Doyn kunt allen luden ind bekennen overmitz desen intgheynwordigen brieff dat wir gentzlichen inde volcomelichen gesien ind overlesen hain warhafftige brieve ind sigele nyet siciert noch cancellerirt an eynchen ende, sunder gantz ind volcomen beyde an schrifft, brieve ind sigelen van groinen wasse an einen cedulen van pergament dairan hangende. Welch brieff ons also getoent van worde zo worde hyna gescreven steit.

In den namen Goitz unss Heren. Amen. Kunt ind kenlich sy alle den ghenen die desen offenen brieff soillen sehn off horen lesen, dat by raide ende gutduncken unser maige ind frunde zo beyden syden hyna gescreven eyns gantsen steden hylichs gedadingt ind overgedragen is tusschen Margrieten myn Arnoltz van Hamell, heren zo Elderen ind zo Tragenis eliger dochter an eyne, ind Scheyffart van Merode, heren zo Bornhem an die andere syde; also dat hey die vurg. Margrete zo eyne eligen wyve ind sy yn zo eyne eligen mannen ind rechten bedgenoissen haven sall ind zo samen bestaet syn mit sulchen hylichs vurwerden ind punten, als hyna bescreven volgen:

Dat is zo wissen: dat ich Arnolt van Hamell, here zo Elderen ind zo Tragenis ind myn vrauwe ind elige gesellynne myt onsen vurraide ind guden willen deme vurg. Scheyffarde unsene eydom myt Margreten unser dochter zo hylichsguede ind rechter hylichs vurwerden gegeven ind bewyst haven dat gut zo Haren mitter heirlicheyt, so wie dat in nassen in drugen myt allen synen rechten ind zobehoere in deme lande van Valkenborg geleigen is, nyet van uysgescheiden, ind myt der kirchengifft ind ouch myt der gifft eyns elters in derselver kirchen geleigen, ind in dat vurs. gut gehoerende. Inde ich Arnolt van Hamell, here zo

Elderen etc. ind myne elige geselynne vurs. solen in dat vurs. gut zo Haren ind up die heirlicheyt myt alle syne zobehoeren, ind ouch op die giffte beyde der kirche ind elters vurs. myt monde ind myt halme vertzyen zo orber ind in behoiff Scheyffartz ind Margreten, eluden vurs. ind yrre lyfserven van yrre beyder lyven samen geschaffen. Ind soillen uns dairvan onterven ind ontgueden ind onsen eydom ind dochter vurs. dairin setzen, erven ind gueden up allen enden da sich dat gebuert na rechte ind landes gewoenden terstont ind unverzocht, dairna dat der yrste byslaiff na gesetz der heiliger kirchen tusschen yn geschiet syn sall aene argelist. Ind weirt sache dat Scheyffart vurs. dat hoge gericht van Haren weder erwurve, ind erkrege van onsen genedigen heren van Brabant, so sall hy dat hoge gerichte ouch vort zo hylichsgude haven ind behalden, gelych ind zo deme gude van Haren vurs.; inde darzu sal ich Arnolt here zo Elderen vurs. inen zo dem besten behulplich ind geredich syn na mynen besten synnen ind vermogen ongeveirlich.

Vort est hierinne gevurwert ind overdragen umb sulchen lyffzucht als man jairs uiss deme guede van Haren uysgilt myt namen sess malder roggen ind dry vass lyffspachten, ind vort sestien cronen lyffsrenten, dat die lyfftuchter ind lyfftuchteressen, die vurs. lyfftocht jairs an dem selven guede yre leefdage haven ind behalden soillen in alle der maissen sy daeran bewyst synt; ind na yrne doit so sall die vurg. lyffzucht des roggen ind der cronen wederomb vallen ind erfflich blyven Scheyffarde ind Margreten eluden vurs. ind yren lyffserven.

Ind mit desen gude vurs. soillen Scheyffart ind Margreten vurs. ind ihre lyffserven vernoigt, uysgeguet ind genthlich vertzegen syn ind blyven alles ander erffs ind gutz dat ich Arnolt here zo Elderen etc. ind myne elige gesellynne vurs. etsont haven off erkrigen mochten, uysgescheiden ydes byvall die Margreten, onser dochter, van broder, suster off van ander yren maigen off vrunden an queme ind ersterven mochte.

Item so hain ich Scheyffart van Merode, here zo Bornhem vurs. Margreten van Elderen mynre eliger geselynne vurs. an ind in dat gut ind herlicheyt zo Wylre myt der beden ind mit allen synen

rechten ind zobehoeren, so wi dat allet in nassen ind in drugen geleigen is, nyet daer van uysgescheyden, overmitz dat gericht zo Wylre, gewedompt ind gewyst, vierdehalfhondert guder overlentscher rynscher gulden der kurfurster montzen gut van golde.

Also wert sache dat Margrete sonder lyffserven etc.

Inde des alles zo kennis ind bestongen der warheit so haven wir Arnolt here zo Elderen ind Scheyffart van Merode, here zo Bornhem vurs. unser eiklich syn segel in gueden willen an desen brieff gehangen. Hye sint an ind bey gewest als maigen, frunden ind hylichslude van my Arnolts ind Margreten syden Heinrich ind Wernher van Gronsfelt gebroideren, Goiden Dobbelsteyn van Doidenrode, Gelis van Repen ind Genoill van Elderen. Ind van my Scheyffartz wegen vurs. here Scheyffart van Merode here zo Hemersbach, here Gerard here zo Reyde, Wernher van Flatten, Heinrich van Welchenhuysen, here zo Clermont, Johan here zo Wickenroide, Johan here zo Drachenfeltz, Symon van Aldenbruggen genant van Velbrucge ind Arnolt van Hoemen, burchgreve van Odekirchen, die wir zo beyden syden gebeden haven, ind bidden dat sy zo merere konde ind bestongen der warheit deser punten ind hylichvorwerden vurs. ire segelen by die onse an desen brieff willen hangen. Dat wir maige, vrunden ind hylichsluden bekennen wair syn ind gerne gedaen haven van beyder syden bede wegen. Datum anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo, die ultima mensis May.

Inde want wir Jacob van Wachendorp van der Gotz genade Abt zo den groissen sent Mertyn, in Coelne vurs., den vors. brieff gantz und volkomen beyde an schrift ind segele nyet viciert noch canceliert gesien ind vonden hain, so hain wir unse segell zo getzuige der wairheyt an desen brieff doin hangen. Gegeven in den jaren ons heren 1450 opten nesten donnerstag na dem paeschdage.

Het ovaal Zegel van den abt Jacob van Wachendorp in groen was is gaaf; het verbeelt een abt zittende onder een gothisch troontje. Aan den voet een blazoen met twee sleutels. Omschrift S. Jacob.. Wachen.... abbatis S. Martini maj. colon.....
Parkement in het slotarchief te Haren.

No 5.
Philips de goede, hertog van Burgondië en van Brabant, brieven betrekkelijk de heerlijkheid Borgharen aanhalende uit de jaren 1330, 1424 en 1440, verklaart dat deze plaats een brabantsch leen is, hetwelk door zijne beambten onwettig in bezit is genomen en aan Margareta van Hamal moet worden terug gegeven.
- 20 October 1459. -

Philips by der gratien Gods, hertoghe van Bourgoignen van Lothryck, van Brabant ende van Limborch, greve van Vlaenderen ende van Artois, van Bourgoignen, palatyn van Henegouwen, van Hollant, van Seelant ende van Namen, marcgrave des heyligen Ryx, here van Vryeslant, van Salines en de van Mechelen, allen den geenen die deesen brief zullen sien of hooren lesen saluyt. Alsoe als onze wael geminde Vrouwe Margriet van Hamel, dochter wilen ons liefs ende getrouwen heeren Arnts van Hamel, here tot Elderen ende te Traseignes, weduwe wilen ons liefs en de geminden heren Scheifarts van Merode, heren toe Bornhem, ons jegenwoordelyk clagende gesteunt heeft, hoe al ist saeke dat in voor leden tyde, te weten in den jaer ons Heeren duysent driehondert ende dertich op St Lucasavont Evangelist, wilen saliger memorie Jan, hertoge van Lothryck, van Brabant ende van Limborch onse voirvader ende Adam van Haren voirvader der voirs-vrouwe Margriet overdragen syn geweest van twee gerichten, hooghe ende nedere, in den dorpen van Haren ende Itter die sy te samen hilden, alsoe dat die voors. hertoge Jan voir hem ende sijne hoire, hertogen van Brabant hebben soude ende behouden, erfelyck ende emmermeer, alle die hooghe gerichten ende die nedere, met allen heuren toebehoorten geheelyck van voors. dorpe van Itter, en die voors. Adam ende syn oir na hem alle die hooghe gerichten ende nederen van den dorpe van Haren met allen synen toebehoirten, behoudelijck eliken van hen syne erffelycke renten, dye sy hadden in den voors. dorpen, met meer woirden ende declaratiën in den open brieven des voors. wilen hertoghen Jans daerop gemaeckt merckelycker begrepen, van welcken brieven die teneur hier nae volght ende is aldus.

A. Wy Jan byder gratien ons Heren hertoge van Lothricke, van Brabant ende van Limborch doen condt allen den geenen die dese letteren sollen sien ende hoiren lesen, want wij ende Adam van Haren hadden te gader twee gerichten, hooge ende nedere, inden dorpen van Haren ende van Itteren dat gelegen is bij Haren, dat wij ons daeraff verdregen hebben manlick mit anderen omme sunderlicken orber onser beyden ende onser naecomelingen, als dat wy solen hebben ende behouden erffelycke ende emmermeer ende onser oir hertogen van Brabant alle de hoge gerichte ende nedere mit allen haren toebehoirten gehelicke van voirs. dorpe van Ittere ende die voirs. Adam ende syn oir nae hem solen hebben en behouden erffelicke ende emmermeer alle die hoge gerichte ende nedere van den dorpe van Haren mit allen synen toebehoirten, behoudelycke elken van ons synen erffelycken renten, die wij hebben in voirseyden dorpen. Voirt is te weten dat die voirs. Adam van ons ontfaen heeft dat dorp van Haren met allen synen hogen gerichten ende nederen, ende met allen synen toebehoirten, te houden hy ende syne oir voirtaen ende erffelijcke in rechten lene van ons ende van onzen naekomelingen hertogen van Brabant ten Brabantsche rechte. Oic soe bekennen wy na dat beseuick dat wij daarop hebben doen doen, dat het gerechte van Haren begint op eene erve dat heet Hoestat ende gheit alsoe voirt neven den dorpe van Limmale ende alsoe voirt totten Peddenpoele, ende voirt aen den ouden Caniel neder doer die brugge te Specken, ende van daer voirt al den Caniel neder, tusschen Her Librechts borne ende den groiten steen dien den heer van Haren dede leggen in den Caniel, ende alsoe voirt neven den crommen morgen al in die Mase, mit allen hogen ende nedere gerichten in die Mase, ende in den voirs. dorpe van Haren, behoudelycke altois ons ende onsen oir onsen geleyde in der Masen, gelick dat wye ende onze vaderen hebben herbracht. Ende alle dese stucken ende wisselinge gelick dat sy voir syn bescreven, geloeven wy voer ons en de voer onsen oir, den voors. Adame ende seine oir erffelijcke ende emmermeer te houden vast ende gestaedich, ende te doen gebruycken ende laten gebruycken paiselycke sonder arglist. In oirconscape van welcke

dinghen wy hebben onsen segel gehangen aen desen jegenwordigen letteren in kennissen der waerheyt. Dit was gedaen ende gegeven te Brussele in Sinte Lucas avonde Evangelist, in den jaere ons Heren duysentich drie hondert ende dertich.

Dat oick daernae in den jare ons Heeren duysent vier hondert drye en twintich, twintich daghen in Januarie nae gewoente 's hoffs van Camerryck wylen onse lieve neve hertoge Jan, hertoge van Lothryck, van Brabant ende van Limborch, greve van Henegouwe etc., wyens siele Godt begnade, die oitmoedige beden des voirs. wylen heer Arnts van Hamele hoir ende naekomeling des voirs. Adams van Haren die brieven hier boven geincorporeert ende allet inhout ende begryp van den zolven bryve gelooft heeft gehadt, geapprobeert ende geconfirmeert, gelyck dat oock mit meer woirden merkelicken in den oepenen brieve desselvigen ons neven is begrepen, van welcken brieve die teneur oeik hyr nae volgt ende is aldus.

B Jan byder Gratien Goidts hertoge van Lothryck van Brabant ende van Limborch, marchreve des heylichs ricx, greve van Henegouwe, van Hollant, van Seelant ende Heere van Vryeslandt, allen denghenen die desen onsen brieff zullen syen ende hoiren lesen saluyt. Ons heeft geteund onse getrouwe heer Arnt van Hamel heere van Elderen ende van Trasengys eenen open brrieff by wylen hertoghe Janne van Lothryck, van Brabant ende van Limborch onzen voirvaderen seliger gedenckenisse myt synen segelen uythangende besegelt, Adaems wylen van Haren synen outvaderen verleendt, welcken briff wy gesien hebben ende by onsen raede ernstelycke doen examineren, die alsulck vonden is, dat wy den selven brieff houden voir gans, geheel ende sonder vlacke, rasuer off suspice. Van welcken brieff die teneur hyr nae volgt van woirde toe woirde ende aldus. (Hier volgt andermaal de text van het diploom des jaars 1330, dan vervolgt het stuk uit 1423 aldus.)

Nae denwelcken den voirs. Heer Arnt van Hamel, heere van Elderen ende van Trasengys ons ootmoedelicke gebeden heeft, dat wy hem als wettich hoir ende naecomelinge des voirs. wylen Adams van Haren den voors. brieff ende allet inhoudt ende begryp van selven bryve loven, approbeeren ende confirmeeren willen;

soe dat wy tot synre boden geneight aansiende den getrouwen dienst dye hy ons gedaan heeft, ende wy hoepen dat hy ons noch doen sall, voir ons onse oir ende naekoemelinghe hertoeghen van Brabant, denselven Heere Arnt synen oire ende naekoemelingen, heeren van Haren voirs. den voirs. brieff ende allet inhoudt ende begryp van denselven bryve loven ende approbeeren ende confirmeeren. Ontbieden oock ende bevelen allen onsen officieren. richters ende dienaren in welcker ampte voors. dorp van Haren gelegen is, ende die dat eenigzins aengaen magh, als sy des verzocht zullen worden, dat sy den voirs. Heer Arnt, synen oir ende naekoemelingen heren van Haren, den inhoudt ende begryp van voirs. brieve volcomelyck doen geschien ende volveuren, sonder te doen ofte laeten geschyen hem synen oire oft naekomelingen voirs. daeraen eenich hinder of letsel in eeniger manyere. In oirkonde hyr aff hebben wy onsen segel hieraen doen hanghen.

Gegeven in onser stadt van Brussel op den Donresdach twintich daghen in Januario int jaer ons Heeren duysent vier hondert ende drie en twintich, nae gewoente 's hoffs van Camerick. Aldus gegeteykent: By mynen Heere den Hertoghe, daarby waren van synen roede Engelbrecht greve van Nassau, den heere van Rotslair ende van Vorslaer, die joncker van Monjouwe, here tot Cranendonck, heer Hendrick Van der Leck, here van Heeswyck ende here Wouter van Winghe, ridder.

Ende dat oock nae deesen die voirs. heer Arnt van Hamel der voirs. vrouwe Margrieten sinre dochter voir ons ende onse mannen van lene, in den jaere duysent vierhondert ende viertich sesse daegen in ougst. gederft heeft gehadt ende overgegeven dat voirs. dorp van Borcharen mitten sloete, huysen, hoeven, winnenden lande, thienden, bempden, bosschen, wateren, herlicheyden, gerichte hoege middel ende leghe, waranden, vogelerye, visscherye, renten, chinsen, manscepen, laetschapen, hueneren, breucken, fourfeyten, opcomminghen, vervallen ende allen anderen synen toebehoyrten. Ende dat dieselve vrouwe Margriete dit allet aen ons ontfanghen heeft gehadt te liene ende daeraff mit Willeme van Hamel heuren broeder ende geleverden momber manscap, hulde ende eydt

van trouwe, allet alsoe dat nae ons hoffs recht behoirde ende gelyck onse brieve daerop gemaeckt dat mit meer woirden ende claernisse uytwysen ende begrypen, van denwelcken oock die teneur hyr nae volght ende is aldus:

C. Philips byder gratien Goidts hertoge van Bourgoignen etc. Doen condt allen luyden dat opten dach van huyden datum deses briffs, voor ons ende voir onse getrouwe mannen van leene hyrnae bescreven, mit name onsen lieven neve, getrouwen raedt ende iersten heuvelinck, here Anthonys here van Croy, Carolus van Vyanen ende van Porcin, here van Arschot ende van Renthy, Jan here van Berghen opten zoom ende van Glymes, Jan here van Voelen, Lambrecht van Han, here tot Montingi ende meer anderen quam in properen persone onse getrouwe ridder ende man van leene heer Arent van Hamel, here van Elderen ende van Trasingen ons teunende ende te kennen gevende hoe dat hy van ons te leene houdende waer dat dorp van Borcharen metten sloete, huysen, hoeven, wynnenden lande, thienden, bempden, bosschen, wateren, herlicheyde, gerichte, hoge, middel ende leghe, waeranden, vogelerye, visscheryen, renten, chynsen, manscapen, laetschapen, hueneren ende breucken, fourfeyten, opcominghen, vervallen ende allen anderen synen toebehoirten, begeerende die voirs. heere Arnt van Hamel om sekeren redenen wille hem daertoe porrende, t voirs. dorp, goeden ende heerlickheyde van Borcharen mit allen synen anderen voirs. toebehoirten, gelick hi die van ons te leene hielde ende onse leenboecken van onsen leenen van Brabant claerlyck inhouden ende begrypen erffelyck te derven uyt te gaen ende over te geven in onsen handen tot behoeff ons wael geminder joffrouwe Margariten van Hamel synre dochter daer tegenwordich staende, ons dieselve heer Arnt van Hamel seer ootmoedelyck biddende dat wy totten voirs. overgeven ende onterffenisse onsen wille ende consent geven wouden, ende daerop dan maenen onsen mannen van leen voirs. hoe ende in wat manier die voirs. overgevinge nae ons hoffs recht schuldich ware te geschieden. Alsoe dat wy ter ootmoediger beden ende ernstige vervolge des voirs. Heren Arnts van Hamel totter voirs.

onterffenisse onsen wille ende consent gevende daerop eenen van onsen voirs. mannen van leene eens vonnissen hebben doen manen, die hem daerop mitten anderen onsen voirs. mannen van leene, synen medehuysgenoten daermede by ende overstaende beriet ende beraeden by vollen gevolge derselver, onsen mannen van leene bragt ons weder over wysende, voir een vonnisse dat die voirs. heer Arnt van Hamel t voirs. dorpe van Borcharen, metten sloete, huysen, hoeven, winnenden lande, thienden, bempden, bosschen, wateren, heerlicheyte, gerichte hoeghe, middel ende leghe, waranden, vogelarye, visscheryen, renten, cinsen, manschapen, laetschapen, huneren ende breucken, fourfeiten, opcomminghe ende vervallen ende allen synen toebehoirten, gelick hyrvoir volcomentlick staet verclaert ende gespecificeert ende hy dat aen ons te leene houdende waere, opdragen soude ende overgeven in onse handen ende hem daeraff onterven tot behoeff Joffrouwe Margarieten van Hamel syner dochter voirs. ende soude voirt daerop vertyen nae den rechten ende costuymen onses hoffs, bekennende hem egheen recht meer daertoe te hebbene noch te behouden in eniger manyere, twelck die voirs. Heer Arnt van Hamel gelick 't vonnisse onser voirs. mannen gewyst hadde volcomenlick ende al dede. Ende dyt gedaen synde beleenden wy t voirs. dorp, goede ende heerlyckheid met allen heuren toebehoirten der voirs. joffrouwen Margrieten van Hamel, die die alsoe van ons te leen ontfinck, ende dede ons daeraff mit Willeme van Hamel heuren broeder ende geleverden momboir manschap mit hulde ende eede van trouwe, ende wy ontfingen haer daeraff mitten voirs. Willeme in ons manschap, behoudelyck ons altyt onse herlicheyt ende rechts ende eenen iegelycken des syns..... In kennisse der waerheyt gegeven opten sesten dach van der maendt van Augst, int jaer ons Heren duysent vyerhondert ende viertich.

D. Soe dat by reden van den voors. onsen ende onser voirvaderen brieven hier boven geincorporeert, die voirs. vrouw Margariete heeft ende schuldich is te hebben goede titel ende recht in ende totter voirs. heerlickheyt, hoeghe, middele ende leghe in den voirs. dorpe van Haren; ende dat sy daerom schuldich is

ende ware van den selve heerlicheyt te hebben die volkomen possessie ende gebruyck, gelick sy heeft van allen den anderen heuren goederen, renten, chynsen en anderen in onsen brieven hyr boven geincorporeert begrepen. Sy vrouw Margriet nochtans daertoe niet en heeft konnen geraken, hoewel die voirs. wylen heer Arnt van Hamel heuren vader voirs. ende die voirs. wylen heer Scheyffart heuren man naedaeromme te meer heusselick hebben gevolgt, hoe by wylen aen diegeene diet voirs. ons landt van Valkenborgh pantsgewyse onder ende in handen hadden, die hen verontschuldigden, soe sy segt, mit dat die voirs. heerlickeyt van Haren hen by ons of onse vorouderen verpant waere of begrepen mit ende in der verpandinge van den voirs. lande van Valkenborch, ende dat sy dan oock de profyten van derselve heerlyckheyt mochten heffen, ende oock dieselve heerlyckheyt mochten houden, sonder die te scheyden van voirs. lande van Valkenborch hen verpant, omdat selve lant weder te leveren, alsoe geheel als het hen gelevert was geweest, alsoe men heur heuren penningen soude wedergeven; hoe oock sindert dat wy tselve onse lant van Valkenborch gelost hebben ende in onse handen gehadt, aen onse officieren die hun oock verontschuldigt hebben heur handen van voirs. herlicheyt te moeghen doen, gemerckt dat sy ons van voirs. heerlicheyt in possessie hebben gevonden, het en were dat hen daerop ende om die voirs. vrouwe Margriete in die possessie by heuren geeischt te setten ende heur die te laeten, by ons expres bevel worde gedaen. Welcke possessie nochtans, dye wy alsoe van voirs. heerlicheyt hebben, die voirs. vrouw Margariete meynt dat toecomende is geweest ende heur voirs. voirouderen ons ierst gelaeten hebben, om saecken wille van viantschappe die sy hadden ende om heur onderseten by ons hant te bat ende te seckerlyker alsoe beschut ende beschermpt te syne, ende om dat hun sindert nyet geleghen en is geweest daerom om dieselve Heerlicheyde weder uyt onse handen te krygen, te volge, hoewel sy daertoe wel gefondert syen geweest, diewelcke sy oock gelaten moeghen hebben om der kleyne werde wille derselver heerlicheyt ende den costen dye sy daerom souden

hebben moeten doen, ende anders, allet tot heuren achterdeyl ende schaden. Ons ootmoedelyck biddende dieselve vrouwe Margriete, dat wy heur hyr inne ende om totten gebruycke van voirs. heerlychede te comen genediglick wouden wesen, soe doen wy te weten, dat wy hebbende gedaen insien, visiteeren ende examineeren alle dye voirs. bryeven hyrboven geincorporeert, overmidts onsen raide by ons wesende ende oick onsen raide ende luiden van die camere onser reckeninghe in onsen lande van Brabant, ende op all goeden rypen raidt gehat; aensiende den goeden ende claeren titel ende rechte dat die voirs. Vrouwe Margarite heeft totten voirs. heerlyckheyde, hooghe, middel ende leghe van Haren, daervan in den voirs. brieven mentie is gemaeckt, ende oock dat men noch tertyt nyet en heeft bevonden in de voirs. camere onser rekeninghe enighen titel voir ons ter contrariën, van renontiatie ofte quitscheldinghe, die die voirs. Vrouwe Margariete oft heure voirouderen ons daeraff gedaen souden moghen hebben, oft van verbeurte of confiscatie of andersins, noch oick dat die voirs. heerlicheyt by enighen titel aen ons is gekomen geweest; aensiende oick dat naer den leenrecht ons hoffs van Brabant, daer die voirs. Heerlickheyt ende goederen van Haren onderhoiren ende resorteren een vassal ende man van leene syne leene nyet en mach verliesen noch verbeuren by dye dat hy die possessie van denselven synen leenen niet en nempt ende die laet in den handen van synen heere, mar verliest alleenlick die vruchten die syne heere daeraff heeft gehaven; hebben op dach van huyden der voirs. Vrouwe Margarieten van Hamele geocttroyeert, geconsenteert ende belieft, octroyeren, consenteren ende believen mits deesen die possessie ende gebruycke van voirs. Heerlyckheyt van voirs. dorpe van Haren, met oock alle justitie ende gerichte, hooghe, middele ende leghe, om die te hebben houden ende te besitten voir heur ende heuren erven ende naekomelinghen tot ewigen daghen achtervolgende ende nae uytwysen ende begryp van voirs. tractate by den ierst voirs. hertoge Janne ende Adam van Haren gemaeckt, ende den brieff desselvigen hertoghe Jans hyrboven geincorporeert. In deesen alleenlyck voirsien, oft soe

gebeurde hyr naemaels dat wy oft onse erven nae ons bevonden enighen redelycken titel dienende voir ons van den voirs. Heerlyckheide ende ter contrarie ende aefnemen van voirs. titel ende rechten der voirs. Vrouwe Margarieten ende heuren brieven voirs. dat wy ende deselve onse erven ons daermit sullen behelpen moeghen ende die stellen tot behoirlycke executiën, ende alsoe nae recht gebeurlyck sal wesen, sonder fraude of arglist. Ontbieden hyromme ende beveelen onsen drosten, voigden ende allen anderen ambachten, officieren, dyneren ende onderseeten onses voirs. lants van Valkenborch ende allen anderen dyen dit aengaen mach, dat sy ende elck van hun, alsoe hem toebehoirt, der voirs. vrouwe Margrieten ende heuren erven ende nackomelinghen der voirs. onses octroys, consents ende beliefs rastelyck ende vredelyck doen ende laeten gebruycken; dat oick onse voirs. drosset sette oft doe setten die voirs. vrouwe Margarieten, tot heuren verseucke, in die possessie van die voirs. Heerlyckeyt inden voirs. dorpe van Haren, quitscheldende ende verdraegende den gerichten aldaer van eede, die sy totter excercitie van denselven gerichte van onsen weghe gedaen hebben; orloevende, consenterende ende willende dat dy voirs. Vrouw Margariete ende heure voirs. erven ende naekoemelingen dieselve gerichten in den voirs. dorpe voirthaen sullen setten ende eyden, ende dat alsoe dieselve gerichten van heurenwege gekeurt worden ende geexcerceert. Allet alsoe gewoenlyck es het gedaen is geweest van onsen wege ende het behoirt nae begryp van den tractate daer hyrvoren af is geschreven; ende onsen rentmeester ons voirs. lants van Valkenborch, nu synde of naemaels wesende, dat hy der voirs. vrouwe Margarieten ende heuren voirs. erven ende naekomelingen die profyten van die voirs. heerlickheyt ende dorpe van Haren rastelyck ende vredelyck laete volghen; want wy willen dat hem, overbrenghende ter naeste synre rekeninghe van desen onsen brieve Vidimus, ondersegelt, authentyck ofte copie daeraff opter camere van onse rekeninghe te Brussel oft by enigen van onsen secretaris gecollationeert ende geteykent hy van den selven profyten voirtaen enich ontfanck te maecken, ongelast blyve, by den luden van die

camere onser rekeninghe; ende in maeten voirs. dyen wy bevelen dat alsoe te doen sonder letsel of wederseggen, niet tegenstaende enighe ordonantie, restrictie geboeden ofte verboeden wesende ter contrarie, behoudelycke in allen saecken ons onse hoigheyt, overheyt ende recht ende eenen ygelycken des syns in alles.

Des t' oirconden hebben wy voir ons, onse erven ende naekomelingen onsen segel aen deesen brief doen hanghen. Gegeven in onser stadt van Brussel twintich daghen in Octobri, int jaer ons Heeren duysent vier hondert neghen ende viftich.

Onder op den omslach van den origineelen brieff stont: By mynen Heeren den hertoghe in synen raide, daer ghi Heeren Hendrik Magnus, ridder, Mr Jan van Erpe, Symon van Herbays, Librecht heere van Meldert, Mr Claes Clopp ende Geldolf van der Noot ende meer anderen by wairt. War geteekent Stoep. Onder honghe een roeden segel in dobbelen steert.

 

Gelijktijdig afschrift in het slotarchief te Borgharen.

No 6.
Gerard van Merode benoemt den priester Leonard Welsken tot rector van het castraal-beneficie van O.L. Vrouw in de Kerk van Borgharen.
- 12 September 1531. -

Gerardus de Merode dictus alias de Bornheym, pro tempore gubernator et institutus vasallus dominii et castri de Borcharen, in patria Valkenburgensi, Leod. dioc. sita, Universis et singulis presentes patentes litteras visuris, lecturis et audituris salutem in Domino sempiternam. Notum facio quod capellaniam castralem sive Altare beate Marie Virginis in ecclesia parochiali de Borcharen situm, et pro castrali beneficio fundatum et erectum, ad presens per mortem seu liberam resignationem honorabilis viri Dni Cornelii Daems, clerici dicti diocesis, illius dum viveret ultimi rectoris et possessoris, extra romanam curiam et hic in partibus defuncti

vacari; cujus quidem altaris collatio, provisio, institutio seu dispositio dum vacat ad me, ratione feudi dicti dominy de Borcharen ad presens, pleno jure patronatus laicalis ut castralis capelle, etiam ex antiqua et laudabili consuetudine pertinere dinoscitur, honorabili et dilecto Dno Leonardo Welsken, presbytero dicte Leod. diocesis, tanquam habili et idoneo ad dictam capellaniam sive altare obtinendum, nomine quo supra dedi, contuli et assignavi prout do, confero et assigno per presentes cum juribus et pertinentiis suis universis, eundum Dnum Leonardum instituendo et investiendo de eisdem, mandando nomine quo supra universis et singulis colonis, censuariis, pactuariis et aliis quibuscumque dicti altaris seu capellanie fructum et redditum debitores, quatenus eidem Dno Leonardo Welsken, aut ejus ad hoc constituto procuratori tanquam altaris sive capellanie castralis vero possessori et rectori de omnibus et singulis fructibus, redditibus et proventibus eisdem respondeant et responderi faciant realiter et cum effectu.

In cujus rei testimonium presentes litteras desuper fieri et per notarium publicum infrascriptum signari et subscribi, sigillique mei proprii jussi et feci appensione communiri. Datum et actum in predicto castro de Borcharen, domo siquidem solite mee residentie; sub anno a nativitate Dni millesimo quingentesimo tricesimo primo, indictione quarta, mensis septembris die duodecima. Presentibus ibidem prudentibus et honestis viris Johanne Prent et Servatio de Buell, civibus oppidi Trajectensis, testibus ad promissa vocatis et rogatis.

 

Ex speciali mandato Dni Gerardi patroni et collatoris suprafati, Joannes de Berghe notarius publ.

 

Archief van het kasteel Borgharen. Aan dit parkement hangt het zegel van de Merode in groen lak, zonder omschrift.

No 7.
Brief van Hendrik Cuyckius, bisschop van Roermond aan den Heer van Borgharen betrekkelijk de pastoreele tiende.
- 6 Augustus 1603. -

Edele unde erentfeste.

 

Dat U. Ed. scryft van de pastorye van Borcharen, dat den pastoor sich moet te vreden stellen met alsulcke competentie, als hem van den gifter van der selver pastoryen toegevuecht wordt in redelyckheyt, gelove ic vastelick ende seckerlick daer inne verabuseert te syn. Tis wel mogelick dat die vorige pastoors genietende de tafel oft disch des heeren oft vrouwen van Borcharen het deel hunder tienden de heeren oft vrouwen daervoor hebben gelaten: maer niet dat des pastoors competentie onseker sal wesen. Want dat is ooc seker dat geenen Bischop een kerspelkercke sal oprichten, ten waer dat voor al des Pastoors competentie gespecificeert ende versekert waer. Ende U.E. en sal niet vinden in enige landen oft bisdommen daer des pastoors competentie sal hangen aen het goet behagen, wille, oft faveur des gifters. Den hertoch van Brabant, ende vorst van Gelder, en meer andere Heeren hebben veel Pastoryen te geven: ende en sal niet een gevonden worden daer die competentie van sulcke onsekere conditie is. Dan dit is een saecke die noyt gehoort en is, ende ben in dit scryven U. Ed. boven maten seer verwondert geweest. Die pastoors syn van Godes wegen gerechticht totter tienden, meer dan Princen ende Coningen, ende hebben meerendeel een derdendeel in de tienden. Want dat U. Ed. scryft alle die tienden met die Heerlickeyt van Haren een leen te wesen aen den Hertoch van Brabant, en is niet voorder te verstaen, dan van den tienden die aen de Heerlickheyt hangen en voorder niet. Ende want dit generael overal also is, en dunckt my geensins geraden dat U. Ed. die saecke van het derdendeel des pastoors voorder vervolcht: hetwelck ic in mynen vorigen brieff all sterker sol geraden hebben, hadde ic so wel bericht geweest, wie ic

nu ben durch U. Ed. scryven. Ic en sol niet geern sien dai U. Ed. met vonnisse in enige beschaemtheyt sol comen: t'welck my dunckt sekerlick in dat stuck geschieden sal: ende sullen alle geleerde 't selve seggen. Dunck my derhalve gantsch U. Ed. geraetsaem die saecke, durch myne intercessie te laten berusten: ende dat gedaen synde, den Pastoor daer inne te hebben dat hy oft resideer oft de pastorye verlaet, so ic verhope dat hy doen sal. Hiermede U. Ed. met My-Vrouwe Godt almachtich bevelen. Ut Falckenborch 6 Augusti 1605.

 

U. Ed. zeer affectioneert vrundt die dit selve tot eere derselver en salicheyt, van goeder herten ende nae waerheyt hebbe gescreven.

Henricus Episcopus Ruraemundensis(1).

Opschrift: Edelen ende Erentfeste Johan Schellart freyheer tzo Dorenweerdt, heer the Haren ende Erckentel.

No 8.
De Heer van Borgharen verlangt eenen predikant in zijne heerlijkheid.
- 1669. -

Aen de Edel Mogende Heeren Raden van State der vereenigde Nederlanden. Verthoont reverentelyck Philibert van Isendoorn à

Blois, lieutenant-colonel ten dienste van U Edelmogende, heer van Borgaren, hoe dat hy in deselve syne heerlyckheyt hebbende het jus patronatus, tot den dienst der kercke ende voortplantinge van Gods H. woordt, heeft verzocht de persoon van Johan Vrythoff, proponent int Maestrichtsche en Overmaese classis, denwelcken hy oock aen 'tselve classis heeft gepresenteert gehadt, niet hebbende kunnen twyffelen off dese syne schriftelycke voorsorge soude syn aengenaem geweest, integendeel van twelk alsoo hy bevint, dat den voors. Vrythoff by offte van wegen hetselve classis in den voors. dienst wordt gehindert ende gestuyt, daerdoor hy verthoonder niet alleen komt te lyden in het notoire recht hem toestaende, maer oock met syne nummereuse familie ende aenhange binnen de voors. Heerlyckheyt wort gepriveert van het gehoor des goddelycken woordts; soo vindt hy sich genoodsaekt te adresseeren aen U Ed. Hoogm. ende nevens de productie van syne bescheyden ende documenten te bidden, dat de weynig geestelycke goederen, die tot den voors. dienst der kercke van Borgharen behooren, mogen geapliceert worden, nevens soodanige gagie offte tractement, als hy den voors. Johan Vrythoff heeft toegevoegt offte noch sal toevoegen. Ende dat vervolgens deselve Vrythoff ter examinatie vant voors. classis tot de voors. bedieninge der kerck van Borgharen door hem verthoonder onder behoorlycke approbatie moge aengestelt worden. Twelk doende etc. Was onderteekent etc.

Volgt de marginale Apostille:

Sy dese gestelt in handen van de Heeren eerstkomende tot Maestricht om te informeeren ende rapport te doen. Actum den 27 May 1669. (Was geteekend:) Van Vryberge. (Lager stond) Ter ordonnantie van den raed van Staete (get.) Slingelandt.

 

Slotarchief te Borgharen.

No 9.
Denombrement van het slot, de goederen en de heerlijkheden Arkenteil en Hermal, opgemaakt ter gelegenheid van den verkoop dezer eigendommen.
- 7 November 1671. -

La Seigneurie d'Argenteau et de Hermale consiste en toute justice, savoir haute, moyenne et basse, en confiscation d'homicide, succession de bâtards, ayant seule et pour le tout connoissance, judicature et punition de tous cas d'excès criminels et civils y advenants, ayant pardessus ce cour et siége de plais, mayeur, eschevins, sergeants et autres officiers.

Item se comprend la dite Seigneurie en un gros Chasteau, séant sur la Meuse sur une roche, enclos de fossées, contenant un bonnier.

Item au pied dudit Chasteau il y a une maison, où ordinairement la cour et justice s'assemble.

Item de l'autre coté du chasteau il y a une cense, contenant environ trois journaux de Vignoble et trois bonniers de jardinage, avec une pasture grande trois bonniers.

Item dix bonniers de terre labourable, cydevant bois, tout en une pièce.

Item vingt bonniers aussi terres labourables, contigues à la dite cense du côté de Richel.

Item neuf bonniers de prairies gisant du long de la Meuse d'un côté et de l'autre à un petit bois.

Item deux bonniers et seize verges de prairie, aussi au long de la Meuse, en bas du chasteau du côté de Visé.

Item cinq bonniers de terres labourables, joindant, vers Richel aux terres du chapitre d'Aix et au grand chemin de St. Rémy vers Visé.

Item trois bonniers de terre nommés Floxé, joindant au dit chemin.

Item sept journaux de prairies enclos de hayes, sur le chemin de Bor à Richel.

Item encore environ huit bonniers de paturage, appelés Haultrixche, gisant au long des bois d'Argenteau.

Item une pièce de bois de sept bonniers, gisant contre la commune de Richel.

Item vingt-neuf bonniers de bois en une pièce, dont la plus grande part est dérodée et rédigée en terre labourable, aboutant à la dite commune.

Item trente-sept bonniers de bois, dont la plus grande partie est dérodée aussi, joindant aux susdites prairies d'Argenteau, et à la commune de Hermale et Sarolleau.

Item la cense scituée à Hermale, tenue en ferme par François Hardy.

Item un moulin bannal scitué en bas du dit chasteau, tenu en ferme par Vincent Vincent.

Item une franche brasserie, scituée proche de l'église parochiale de Hermale.

Item une franche garaine, grande environ seize bonniers, étant une fle au milieu de la Meuse.

Item compète au Seigneur la pêche de la Meuse, commençant de la jurisdiction de Cheratte jusqu'â la jurisdiction de Visé.

Item le Seigneur a un tonlieu sur ladite rivière, à savoir, de chaque fond de tonneau de vin qui passe un vieil noiret.

Item compète au dit Seigneur le droit de passage en deux divers endroits, à savoir, l'un à Hermale et l'autre à Souvre, faubourg de Visé.

Item le seigneur a divers cens seigneuriaux, savoir 38 muids d'avoine. Item 251 chapons et 2 poules. Item environ 26 demi chapons. Item 150 muids de bled ou speauté. Item 60 florins en argent.

Item le dit Seigneur a une dîme de neuf bonniers de Vignobles, située entre Cheratte et Argenteau sur la montagne. Item encore une dîme sur plusieurs héritages d'environ 14 bonniers.

Item il compète audit Seigneur le droit de relief des héritages, pour le quel l'on paye pour autant qu'ils doivent de rent ou bail en argent par an.

Toutes les parties et pièces cy-dessus spécifiées sont franques de toutes charges et dîmes.

Item profite le Seigneur le droit de pressoire ou stourdage des vignobles, comme aussi les pots de vin de châque tonneau, que l'on tire à clair.

Item est à savoir que le dit Seigneur a encore dans ces Seigneuries d'autres droits, prérogatives et revenus, suivant la possession ancienne, à quoy l'on se refère.

Les charges qui pèsent sur les dits chateau, biens et seigneuries sont: Les héritiers de feu le fiscal Van den Hove lèvent une rente de 1000 florins par an, au denier seize. Les héritiers de feu Pasqual de Decker, en son vivant seigneur de Monteleoni etc. lèvent une rente d'autres 1000 florins par an, au denier seize. Les héritiers de Cornelia De la Faille une rente de 800 florins, au denier seize. Les héritiers de Sara Van den Wauwere 500 florins par an, au denier seize. Les héritiers de Jean De la Faille une rente de 2325 florins par an. Et la famille Maurissen une rente qui n'est pas stipulée.

 

Getrokken uit den gedrukten aanplakbrief van den verkoop, die den 29 October 1671, door den eersten huissier van het leenhof van Brabant M. Van Meerbeek, te Argenteau werd op de kerkdeur genageld.

No 10.
Aanstelling van een nieuw gerechtshof door de Franschen te Daelhem.
- 4 Februari 1675. -

Michel du Monceau, intendant à Mastricht et à Maseyck. Sur la remonstrance qui nous a esté faitte qu'il est du service du roy et du pays de Daelhem, d'y establir un mayeur, sept eschevins et un greffier pour administrer la hautte justice dudit pays. Nous avons commis par ces présentes, et ce par provision pour une année seullement, en attendant que sa Majesté en ayt ordonné autrement, scavoir le sieur Everaerts licentié es loyx pour mayeur et eschevin, Henri de Pelt licentié es loix, Jean Prunen,

Jean van Hees, Bruysterbosch pour eschevins et Jean de Cauwenbergh licentié es loix pour eschevin et greffier. Leur enjoignons a tous de bien et fidellement rendre la justice en gens de biens et d'honneur, à la charge parmy de jouir des prérogatives deues a leurs dittes charges, ordonnant en outre à tous les habitants dudict pays et autres qu'il appartient de les recognoistre pour tels et de leur obeir dans la fonction de leurs charges, et particulièrement en ce qui leur sera ordonné pour le service de sa Majesté, a peine de désobeissance. Faict a Maestricht le 4 Febrier 1675.

(Geteekend) Dumonceau.

Origineel uit de boekerij van den Heer G. Stas te Beeck. Cachet van den intendant du Monceau versierd met drie klaverbladen.

No 11.
Verslag over den toestand van het rechtswezen in de landen van Overmaas.
- 19 Augustus 1684. -

Extrait uyt het register der Resolutiën van de Hoogmogende Heeren Staeten Generael der vereenigde Nederlanden. Lunae den 16 October 1684.

Is gehoord het rapport van de Heeren Verbolt en andere Haar Hoogmogende gedeputeerden tot de saecken van de Landen van Overmaes, hebbende ingevolge en tot voldoeninge van derselver Resolutiën commissariael van den 29 Augusti lestleden, en van den 7 deeser gevisiteert ende geexamineert de missive van den fiscael Vleugels, geschreven tot Maestricht den 19 van de voors. maent Augusti, mitsgaders desselfs schriftelyck rapport over hetgeene in syne reyse naer Brabant in den lande van Overmaze, ingevolge van Haer Hoogm. resolutie van den 22 july lestleden was voorgevallen: Waerop gedelibereert synde, hebben hare Hoogmogende op ieder Artiekel van het voorschreven rapport volgende hierna van woorde te woorde geinsereert, geresolveert ende gedisponeert tgeen in margine van ieder artiekel staet genotuleert.

  Hoogmogende Heeren. In gevolge U. Hoogmogende Resolutiën van dato den 22 july lestleden, tendeerende op het placaet van den 4 juny 1683 in Brabant en de landen van Overmaze op het spoedigste in train te brengen, heb ik my eerstelyk vervoegt nae de landen van Overmaze, alsoo ik verstaen hadde, dat in die Landen de placaten en ordonantiën van U Hoogmogende wel allermeest werden genegligeert, ende ondervonden: Eerstelyck dat er niet eene secretarye en was, daer de registers van de criminele processen oft van decreten van apprehensiën en dachvaerdingen in persoon of van compositiën der officieren wierden gevonden.
  Ten anderen, datter er oock geene drosten off officiers in criminele saecken by de resp. Heeren van den Landen van Overmaze en waeren aengestelt, onaengezien de itteratieve resolutiën van U Hoogmogende op dat subject genomen.
  Ende ten derden, dat die voors. Landen van Overmaze in zeer groote confusie en desordre werden geregeert.
Eerstelyck dat in dit poinct is voldaen aen de Resolutie van Haer Hoogmogende. Ick hebbe dan nopende het eerste poinct, yder secretaris order gegeven om sich te voor-

  zien van drie Registers; het eene genaempt ende geintituleerd: Register van de Crimineele proceduren, het tweede: Register van Decreeten van apprehensie en dachvaerdigen in persoon, en het derde: Register van compositiën der Officieren, volgens het negende artiekel van de Crimineele ordonantie van de Landen van Overmaze; ende de drie voors. Registers geexamineert hebbende, soo hebbe ik daerop myne visitatie gestelt en als fiscael geteekent, om volgens het voors. placaet van Hare Hoogm. van den 4 juny 1683 in de respectieve secretaryen bewaert ende gebruyckt te worden, soo dat nu daerdoor het voors. poinct is geremedieert.
Dat aen de respectieve drosten van den landen van Overmaze zal worden geschreven, dat deselve aen de Heeren van de particuliere Heerlyckheden sullen lasten, haere officieren binnen den tyt van acht dagen, nae insinuatie, met behoorlycke commissiën te voorzien, off dat de voors. drosten by ontstentenisse van dien, en denselven tyt verstreken synde, deselve uyt den naem van Haer Hoogm. met behoorlycke commissie sullen voorsien ende hare commissiën ter secretarye doen Wat het tweede poinct belangt, namelyck het aenstellen van drosten en officieren in crimineele saecken, deswegen heb ik ondervonden, datter eenige particuliere Heeren waeren, die haere commissiën aen haere Drosten hadden verleent, en eenige die haere Drosten met bloote woorden hadden genomineert, dogh dat gene van allen den eedt van getrouwheyt, volgens het vyfde artiekel van de politiecke Reformatie hadden afgeleyd, ofte haere commissie ter Secretarye hadde laeten

registreeren, ende oock den voors. officieren den behoorlycken eedt sullen afnemen. registreeren. Ick hebbe dan om dit defect te suppleeren nodig geacht van yder drossart syne commissie af te vorderen; en die ik bevonden hebbe van behoorlycke commissie te weesen voorsien, hebbe ick ten overstaen van schepenen en secretaris, den behoorlycken eedt afgenomen, den drossart geinstalleert en den eedt benevens de commissie ter secretarye laeten registreeren.
  Dienvolgende hebbe ick den behoorlycken eedt afgenomen ende geinstalleert den persoon van Theodoor Van den Heuvel, commissaris instructeur tot Maestricht, als drossart van Haeren en van Margraten; en alsoo denselven oock als drossard van Gulpen en van Itteren door die respectieve Heeren was genomineert, (dog vermits hare absentie de behoorlycke commissie nog niet had verkregen), soo heeft denselven aengenomen sich van de twee commissiën binnen weinig dagen te sullen voorzien, om alsdan vervolgens den eedt af te leggen, daer ende soodanig als de Hoogm. sullen believen goed te vinden.
Hier is voldaen aen de order van den saet. Ik hebbe nog den eedt afgenomen en behoorlyck geinstalleert den persoon van Isaec Hermes, als drossard van Bom-

  bay, die mede wel tot drossard van Feneur was genomineert, maer alsoo denselven alsdoen mede nog geene commissie en hadde, soo heeft hy oock aengenomen sich daervan binnen weynigh dagen te sullen voorsien.
  Nog hebbe ik den eedt afgenomen en behoorlyck geinstalleert Willem Spitsweck, als drossart van Oost.
  Item Rogier Roer, als drossart van Geul en Bunde ende van Ulestraten.
  Voorts hebbe ik bevonden dat Michiel Pauw op u Hoogmogende commissie drossard van Trembleur was aengestelt en beeedigt.
Dat den drossard sal worden aengeschreven en gelast den voorn. eedt den voors. Carel Lambert aff te nemen. Dat Carel Lambert, als drossard van Cadier, wel commissie hadde verkregen, dog vermits denselven absent was, soo hebbe hem den eedt niet kunnen afneemen of installeeren.
Alsmede aen Nicolaes Groulard. Dat mede Nikolaas Groulard van den Heer van Olne mede syne commissie als drost van Olne wel hadde ontfangen, maar denselven mede absend synde hebbe ik hem den eedt niet konnen afnemen off installeeren.
Ut supra van Jacob Pesters. Dat oock de Heer van Eysden den persoon van Jacob Pesters, tot synen drost van Eysden wel benoemd hadde, dog vermits denselven mede absent was,

  soo en hebbe ik hem den eedt niet kunnen afnemen off installeeren.
Word aengenomen. Waermede ik dan (onder ootmoedige correctie) vertrouwe dat ook aen het tweede poinct, voor zoo veel het my mogelyk is geweest, is voldaen.
  En wat het derde poinct belangt, namentlyck de desordre en confusie, die ik in de regeeringe van den lande van Overmaze hebbe bevonden, deselve vermeyne ik byzonderlyk daeruyt te ontstaen:
Dat de Hoogmogende het eerste poinct haer wel hebben laeten gevallen. Eerstelyck, dat de twee hoofddrosten van de landen van Valkenborgh en van Daelhem en 's Hertogenraedt, zelfs weinig present zynde, haere ampten oock niet zelfs, maer meest door substituyten laeten bedienen; hetwelck naedemael niet alleen strydigh is tegens het zesde artiekel van de Politieke Reformatie, wel expresselyck medebrengende dat de officieren in loco moeten wonen, maer dat ook de voorvallende saecken door derselver absentie veeltyts werden verachtert en de voors. substituyten, stilswygende door de goede ingezetenen moeten onderhouden worden, en dat oversulcx in plaetse van een officier een meerder getal van officianten moeten leven, soo

  hebbe ik my ambtshalve verplicht gevonden de voors. twee hooffdrosten te notificeeren, dat sy haer exactelyck nae de voors. artiekulen sullen hebben te reguleeren.
Ende wat aenbelangt het tweede poinct, dat dien aengaende de retroacta sullen worden nagesien off daer in niet en is voorsien ende gedisponeert. Ten anderen omdat er in weinig dorpen van de Landen van Overmaze eenige schepenen in loco woonen, maer haerselven meestal in de stadt van Maestricht onthouden, waerdoor dan veroorsaekt wort, dat alser een schabinaele acte, hetsy opdrachte, of verbintenisse van goederen, testamenten, arrest, decreet van apprehensie, ofte yets diergelyx dat geen uytstel en can lyden, moet worden verleent, men alsdan genootsaeckt is, die saecke ofte te staecken ofte daerover naer Maestricht te gaen tot groot ongemak en costen van de goede ingezetenen ende tot nadeel van de saecke zelf.
Op het derde poinct hebben Haer Hoogmogende goedgevonden ende verstaen dat geen drost tegelyk schepen en kan wesen, ende dat oversulx den officier sal worden aengeschreven daerin in conformiteit vant Reglement orde te stellen, en Haer Hoogm. te berigten wat by hem daeromtrent sal wesen gedaen; dat mede geen sche- Ten derde omdat op verscheidene plaetsen een en deselfde persoon te gelyk secretaris en schepen, of drost ende schepen, ofte tegelyk schepen in de lage bancken ende rechter in de hoge bancken van appel is, directelyk strydende tegens het 55 artiekel van het Reglement en styl van procedeeren in de landen van Overmaes.

penen van lage bancken sal mogen wesen rechter in de hooge banck van appel.  
Dat op het vierde poinct sal worden gevolgt de orde der concept van voors. fiscael Vleugels, te weten dat soo wanneer eenige placaten by Haer Hoogm. sullen worden geemmaneerd, om in de Landen van Overmaze en Brabant gepubliceert te worden, aen de respective Hoogschouten van Brabant en de twee hooghdrosten van de Landen van Overmaze sullen worden gelast, naer ouder gewoonte, aen yder dorp by beslooten missive toe te senden, ten minste vier exemplaren, een om gepubliceert en in de greffie bewaert te worden, het tweede om geaffigeert, het derde om aen den drossart, ende het vierde om aen den hoogschout tot derselver respectieve naerichtinge gegeven te worden. Ten vierde, omdat bynae nergens in de respectieve Secretaryen in de landen van Overmaes eenige placaeten van U Hoogmogende worden gevonden, hetwelk men seyde daervan daen te comen, omdat de twee hoofddrosten selden meer als een exemplaer oversenden hetwelck sy dan nog meerendeels door hunnen eygen bode in de respectieve dorpen lieten affigeeren, sonder dat het behoorlyk wiert gepubliceert ofte in de secretarye bewaert, daer men nochtans voor desen de gewoente hadde gehadt, dat de voors. twee hooftdrosten aen ieder dorp eenige exemplaren by besloten missive hebben toegesonden ende doort gericht aldaer behoorlyck gepubliceert, geaffigeert ende in de secretarye bewaert te werden, soodat ick onder ootmoedige reverentie, U Hoogmogende in bedenken geve off voor de goede ingesetenen aen de respectieve dorpen van de landen van Overmaze het niet dienstig en soude wesen: Eerstens dat het voors. 6de Art. van de Politieke reformatie exactelyk wierde geobserveert, daerby gestatueert is dat de officieren in

  loco moeten wonen. Ten anderen datter ten minsten drie schepenen in loco souden moeten wonen, selfs alwaer het schoon datter niets als Roomsgesinden in die dorpen en wierden gevonden, mits daertoe de geschikste ende bequaemste personen, volgens het 13de Art. van de Politieke Reformatie wierden geemployeert. Ten derde off niet dienstig soude wesen dat het voors. 55te Art. van voors. Styl van Procedeeren exactelyck wierde achtervolgt, daerby gestatueert is dat niemant te gelyck Secretaris off greffier en schepen en mach syn, of te gelyk schepen in lage en rechter in hooge bancke van appel. Ten vierden dat alsser eenige by Hare Hoogmogende worden geemaneert om in de Landen van Brabant en Overmaze gepubliceert te worden aen respectieve Hoogschouten van Brabant en aen de twee Hoofddrosten van de Landen van Overmaze mochten worden belast, om naer ouder gewoonte aen yder dorp by besloten missive ten minsten vier exemplaren toe te zenden, namentlyck het eene om gepubliceert ende ter greffie bewaert te worden het tweede om geaffigeert, het derde om aen den drossart ende het

  vierde om aen den hoogschout totter selver naerichtinge gegeven te worden, waerdoor ik vertrouwe dat de voors. confusie en desordre ten meestendeele sal connen worden geremedieert ende voorgekomen.
Eyndelyk is op dit laetste Art. goetgevonden ende verstaen dat de Hoogschout Groulaert en de magistraet van den hoogen Brabantschen gerichte alsmede die van den graefschappe van Vroenhove binnen Maestricht sal werden aengeschreven, dat Haer Hoogm. verstaen, dat alle placaten, reglementen ende resolutiën, die by deselve worden gearresteert ende genomen, privativelyck de Brabantse ingesetenen concerneerende by den voors. Hoogschout ende de voors. magistraten van den Brabantse gerichte, alsmede by die van den Vroenhove voors. ponctueelyk sullen worden naergecomen, ende sullen diensvolgens mede by de secretarissen van voors. gerichte de crimineele rollen appart en van anderen gesepareert gehouden ende in drye rollen gedistingueert, het register in de crimineele proceduren, het tweede van decreten van apprehensie ende dachvaerdinge in persoon, ende het derde het register van compo- Ick hebbe my tot uytvoeringe van U Hoogmogende resolutie tot Maestricht geadresseert aen den Secretaris N. Hoogendorp en denselven in qualiteyt als secretaris van het hooggericht van Brabant en van den Vroenhove versocht, dat my de crimineele registers van de voors. twee jurisdictiën mochten worden geexhibeert, om deselve ingevolge van het placaet van U Hoogm. van dato den 4 juny 1683 te examineren ende ondersoecken off de criminele saecken wel naer behooren wierden voortgeset, de doodslagers vervolgt en offer niet gecomponeert en wierde over feyten daerover volgens placaten en ordonantiën deser Landen niet gecomponeert vermag te worden, doch alsoo gemelde Secretaris Hogendorp my daerop in beleefde termen heeft geantwoort, dat voor soo veel hem aengingh hy de voors. registers geerne soude exhibeeren, doch dat hy sulx sonder kennisse en goetvinden van het hooggericht

sitie der officieren ten eynde de crimineele saecken wel ende nae behooren mogen worden voortgeset, de doodslagers vervolgt ende niet en worde gecomposeert over feyten, daerover volgens de placaten en ordonantiën deser landen niet gecomposeert magh worden. van Brabant ende van den Vroenhove niet en konde doen, soo is die saecke dan vervolgens in de voors. vergaderinge gebracht, en aen hoogschout gecommuniceert synde, my door den voors. secretaris Hogendorp voor antwoort toegevoegt, dat die van voors. gerechte ende Vroenhove van verstant ende opinie waren, dat de placaten van hare Hoogmogende in effecte tot Maestricht niet anders als pro forma en wierden gepubliceert, ende dat deselve aldaer geensints obligatoir waeren, als die niet te gelyck van Haer Hoogmogende en van den Prince van Luyck en waren geemaneert; ende naedemael ik onder ootmoedige correctie niet can sien waerom U Hoogm. placaten die van tyt tot tyt worden geemaneert ende ook tot Maestricht gepubliceert, voor soo veel het privativelyk en alleen het Brabants gerecht aengaet, ende vervolgens alle de Brabantse ingesetenen concerneert, daerover den Prince van Luyck niets ter wereld en heeft te seggen, ende oock geene Luycksche ingesetenen en raeckt, maer daerover U Hoogm. privativelyck ende alleen souvereyn syn, waerom die voors. placaten int reguarde van het voors.

  Brabants Hooggericht ende van die van den Vroenhove tot Maestricht geen cracht en souden hebben, ende vervolgens waerom de Hoogschout van Maestricht privativelyck ende alleen exempt soude wesen van dat syne crimineele registers en proceduren aen geene Enqueste ofte recherche souden subject syn ende niet en souden moeten werden geexamineert; Ende alsoo ick omtrent dat poinct niet verder hebbe connen doen, soo laet ik in alle onderdanigheyt die saecke ende hetgeene hier voren is gesegt aen het hoog wys ordeel van U Hoogmogende omme daerin te doen, soodanich als deselve naer hare hooge wysheyt bevinden sullen te behooren.

(Was geteekent) Did. Vleugels. (Was geparafeert Gisbert Cuper. Onder stont accordeert met voors. Register. H. Fagel.

 

Slotarchief te Borgharen.


Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

datums