Jaarboek Monumentenzorg 2002. Een trapgevel in Potsdam. Monumentenzorg over grenzen

[p. 134]

Dudoks Collège Néerlandais in Parijs
Pauline van Dijk

Parijs. Schaars geklede dansers hangen uit de ramen rondom de grote binnenplaats van het Collège Néerlandais. Foto Compagnie des prairies, 2000.

‘Het is wenselijk dat de moderne Hollandsche bouwkunst op deze representatieve plaats op waardige wijze wordt vertegenwoordigd’, schreef de secretaris van het bouwcomité in 1926. Hiermee doelde hij op de Cité Internationale Universitaire in Parijs, die kort na de eerste wereldoorlog werd opgericht met het idee dat een uitwisseling van diverse culturen kon bijdragen tot de wereldvrede. Verschillende landen kregen daarom de mogelijkheid om hier een studentenhuis te bouwen. Het merendeel heeft een conventionele, landseigen stijl, zoals het pagode-achtige Japanse paviljoen, maar er zijn ook voorbeelden van waardevolle moderne architectuur, zoals het door Le Corbusier ontworpen ‘Pavillion Suisse’ uit 1933.

Op het hoogtepunt van zijn carrière kreeg Willem Marinus Dudok de opdracht voor ‘ons’ studentenhuis - het Collège Néerlandais. De bouw ging in 1928 van start, maar bleek door voortdurende financiële problemen een zeer moeizaam proces, waarin er verschillende aanpassingen zijn doorgevoerd. Gelukkig heeft dit geen afbreuk gedaan aan het oorspronkelijke concept en wordt het Collège Néerlandais beschouwd als een van Dudoks belangrijkste werken. Qua schaal is het vergelijkbaar met het raadhuis in Hilversum, met grote luifels en overstekken, lange horizontale en verticale raampartijen en een toren. Maar in tegenstelling tot het raadhuis, is het gepleisterd en niet in baksteen uitgevoerd, omdat dit te kostbaar was. Bovendien is het Collège ontworpen voor de grote stad en veel compacter van opzet.

Rondom een grote lichte binnenplaats liggen alle publieke ruimten, zoals de toneelzaal, muziekkamer en theegalerij. Een tweede kleinere binnenplaats vormt een buffer tussen het eigenlijke studentenhuis en de stafappartementen. Op de verdiepingen bevinden zich de kamers. De ware rijkdom van het gebouw is het ruimtelijke concept en de lichtwerking, hetgeen nog wordt versterkt door de sobere uitvoering en de door Dudok gekozen lichte kleuren.

Het Collège heeft nog steeds zijn oorspronkelijke functie en er hebben

[p. 135]

Parijs. Het Collège Néerlandais aan de boulevard Jourdan. Foto auteur, 1999.

in de loop der tijd weinig ingrijpende veranderingen plaatsgevonden. De meeste studentenkamers zijn nog voorzien van het oorspronkelijke meubilair en ook de stafappartementen zijn nog als zodanig in gebruik. Helaas zijn de publieke ruimten nooit ten volle benut. Bovendien is een deel van de schoonheid verloren gegaan door de slechte technische staat en doordat een groot deel van de oorspronkelijke stalen ramen is vervangen door pvc ramen. Het Collège Néerlandais is eigendom van de Cité Universitaire, maar, schrijft Wytze Patijn, ‘De betekenis van dit voorbeeld van Nederlands cultuurgoed in het buitenland rechtvaardigt inzet en hulp bij herstel en instandhouding vanuit Nederland.’¹ Deze inzet en hulp bestaat in de eerste plaats uit een voorstudie voor het herstel. In 1999 is dit onderzoek van start gegaan met de steun van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Onderwijs Cultuur en Wetenschappen en Bureau Rijksbouwmeester. Het is uitgevoerd door een Nederlands team en bevat een bouwhistorisch-, technisch- en kleuronderzoek en is aangevuld met aanbevelingen voor behoud en restauratie.² De resultaten zijn gepubliceerd in het boek Dudok in Parijs - Dudok à Paris.

Het onderzoek heeft duidelijk zijn vruchten afgeworpen. Het gebouw is op verschillende manieren in de belangstelling komen te staan en de nijpende toestand van het Collège is op de agenda gezet. Dit gebeurde niet alleen door lezingen in het Institut Francais d'Architecture en tijdens een symposium, maar ook door de tentoonstelling van foto's uit de privé collectie van J.P. Kloos, die bij de bouw was betrokken, en zelfs in een ballet- en dansvoorstelling.

De Franse theatergroep Compagnie des prairies maakte een bijzondere voorstelling geïnspireerd op de architectuur van Dudok. Het resultaat is gedurende enkele weken uitgevoerd in het Collège, uitverkochte zalen! Dudok en zijn tijdgenoten, die zich bij de bouw vooral zorgen maakten over de scheiding tussen de mannelijke en vrouwelijke studenten, zouden zich hebben omgedraaid in hun graf. Schaars geklede ballerina's in de Dudok vijver, nog blotere dames en heren die door de gangen rondom de binnenplaats renden om de ‘circulation de Dudok’ te verbeelden en die zich ontkleedden in de raamnissen van de grote zaal als verwijzing naar de Hollandse wallen. Behalve deze soms wat ludieke manifestaties zijn er ook serieuze

1 In Dudok in Parijs, Dudok à Paris, Bussum 1999, p. 7.

2 Het onderzoek werd uitgevoerd door: Van Hoogevest Architecten, technisch onderzoek; Hubert-Jan Henet architecten, voorstellen voor hergebruik; ir. Mariël Polman, kleuronderzoek en drs. Pauline van Dijk, historisch onderzoek.

[p. 136]

Parijs. Dansers in de raamnissen van de grote zaal van het Collège Néerlandais als verwijzing naar de Hollandse Wallen. Foto Compagnie des prairies, 2000.

[p. 137]

stappen gezet om het Collège op een manier te behouden. Nederland heeft de toezegging gedaan dat indien de restauratie doorgaat, het een deel van de kosten voor haar rekening zal nemen. Op dit moment ligt het lot van het Collège in handen van de Cité Universitaire en de Franse autoriteiten. Het staat nu nog op de ‘Inventaire’, maar zal moeten worden geklasseerd als ‘Monument Historique’ om bij restauratie in aanmerking te komen voor overheidssubsidies. Dit proces is door de verkiezingen en de daarmee samenhangende wijzigingen in het ambtenarenapparaat vertraagd. Er bestaat echter veel enthousiasme bij de Cité Universitaire en de directie van het Collège Néerlandais om het gebouw te herstellen en om bijvoorbeeld de toneelzaal te benutten voor culturele manifestaties. Doordat Dudok zijn ontwerp in de eerste plaats liet dicteren door de gewenste vorm en niet zozeer door de functie is er in het gebouw vrij veel ruimte ‘over’. Deze ruime opzet biedt zeer veel mogelijkheden om het Collège Néerlandais te laten voldoen aan de huidige gebruikseisen, zonder dat daarmee het oorspronkelijke ontwerp geweld wordt aangedaan.