Jaarboek Letterkundig Museum 5

[p. 106]

Maurits Verhoeff
Twee onbekende vroege gedichten van Chr.J. van Geel

Bij toeval stuitte ik bij het doorbladeren van het tijdschrift De Weegschaal op het gedicht ‘Dit land....’ van Chris van Geel Jr. Het gedicht staat op pagina 20 van het tweede nummer van april 1946. Omdat het tijdschrift mij onbekend was èn de datering vroeg voor een gedicht van Van Geel, sloeg ik voor de zekerheid zijn Verzamelde gedichten erop na. ‘Dit land....’ bleek niet te zijn opgenomen in de door Guus Middag bezorgde Verzamelde gedichten van Chr.J. van Geel (1917-1974), die in 1993 verschenen bij uitgeverij G.A. van Oorschot.

De ondertitel van De Weegschaal luidt: Lijfblad der uitgevers-mij. ‘West-Friesland’ te Hoorn. In totaal verschenen tussen februari 1946 en november 1948 zes nummers van het tijdschrift dat uitsluitend voor boekverkopers was bestemd. In het blad werden boekaankondigingen afgewisseld met recensies, interviews en poëzie. Bijdragen van ‘jongere talenten, die tot heden weinig of niet publiceerden’ werden in de rubriek ‘Parade der onbekende jongeren’ opgenomen. Verrassend is dat het gedicht van Van Geel, destijds 28 jaar, niet in deze rubriek is ondergebracht, maar hiervoor is afgedrukt. Een gedicht van Jan Wit drie jaar ouder dan Van Geel staat wel in deze rubriek. En tot de onbekenden kon Van Geel in 1946 zeker nog worden gerekend. Twee maanden eerder pas was hij gedebuteerd met ‘Bij het graf van een Atties meisje’ in het februari-nummer van Criterium (Verzamelde gedichten, p. 515-516).

[p. 107]

Dit land....

 

Dit land waarboven goden vorstlik tronen

 

en 't raadsel open ligt gelijk een hand,

 

draagt zilvren linten en het draagt de kronen

 

van het geheim als ieder ander land.

 

 

 

De met zilver beslagen wilgen tonen

 

hun spiegelbeelden aan de waterkant,

 

in zaadbepluimde rieten oevers wonen

 

de vogels schuw als dichters aan de rand.

 

 

 

O land van appels en van koele meeuwen

 

boven de grijsheid van een oude wal,

 

als het hier sneeuwt dan sneeuwt het snikkend eeuwen

 

onder onhoorbaar jubelend geschal!

 

Deel had dit land aan het gekroond heelal,

 

waaruit het zilvren sterren hoorde sneeuwen!

Tegenover het sonnet van Van Geel staat in De Weegschaal het sonnet ‘In haar kamer’ van W.J. van der Molen. Deze had Van Geel tijdens de oorlog leren kennen via Adriaan Morriën. In de eerste jaren trad Van der Molen op als ‘mentor’ van de beginnende dichter. Zo legde hij het contact met uitgeverij West-Friesland. Om een indruk te krijgen van het oeuvre van W.J. van der Molen vroeg ik op de Koninklijke Bibliotheek een aantal van zijn bundels aan, en een door hem samengestelde bloemlezing uit 1946. Deze bloemlezing, getiteld Levende dichters, was uitgegeven door West-Friesland ten behoeve van ‘het middelbaar en Gymnasiaal onderwijs’. Op pagina 138 trof ik een gedicht van Chris van Geel Jr. aan. En ook dit heeft geen plaats gekregen in de Verzamelde gedichten. Het gedicht heeft geen titel.

[p. 108]

 

Zo overstelpend

 

dat het zal duren

 

langer dan jaren

 

voor ge het weet.

 

 

 

Nimmer verwelkend

 

bronzen de uren

 

die ons verklaren

 

wie vorm beleed.

 

Hier onze handen,

 

hier onze vriendschap,

 

geleerd elkander

 

wat ge nu weet:

 

viermaal de wanden

 

van 't ene landschap

 

in ons verbreed,

 

 

 

zo overstelpend

 

dat het zal duren

 

langer dan jaren

 

voor ge het weet.

‘Dit land....’ is het enige tot nu toe bekende gepubliceerde sonnet van Chris van Geel. Als beginnend dichter bewandelde hij nog de traditionele paden, de gedichten bevatten echter al wel de beelden die in zijn latere werk terugkomen. In stijl sluiten ze aan bij zijn debuut ‘Bij het graf van een Atties meisje’. Beide gedichten zijn, evenals zijn debuut, ondertekend met Chris van Geel Jr. Het ‘Jr.’ had hij toegevoegd ter onderscheiding van zijn grootvader, die in 1941 een dichtbundel had gepubliceerd. Zijn volgende publicatie, ‘Brief aan J.E.R.’ in De Vrije Katheder van april 1949 (Verzamelde gedichten, p. 517-519), ondertekende hij met Chr.J. van Geel Jr. Hierna liet hij het ‘Jr.’ vervallen.