Jaarboek Letterkundig Museum 3

[p. 183]

4 ‘Dank voor uw lieve inval’. E. du Perron aan Da Simons-Posthumus, 1 april 1935

Dankzij schenkingen van mr. F. Simons te Voorburg aan het museum is er meer bekend geworden over de relatie van E. du Perron (1899-1940) tot zijn schoonfamilie. In 1931 maakte Du Perron -toen nog officieel gehuwd met Simone Sechez, het vroegere dienstmeisje van zijn moeder - kennis met Elisabeth (Bep) de Roos (1903-1981). Hij was op 26 november 1928 met Simone getrouwd, deels om hun zoon Gille (geboren 2 maart 1926) te echten, deels uit een gevoel van medelijden met de moeder. Maar Du Perron en Simone Sechez hadden weinig met elkaar gemeen en hun huwelijk heeft nooit veel voorgesteld. Na zijn kennismaking met Elisabeth de Roos kreeg Du Perron weer hoop dat een evenredige relatie met een vrouw voor hem toch was weggelegd. Bep werd voor hem ‘de Ene’, de ebenbürtige Europese vrouw die hem al sinds zijn komst naar Europa (in 1921) voor ogen stond, de ideale, want ook intellectueel aan hem gewaagde, levenskameraad. Voor Elisabeth de Roos was 1931 een bewogen jaar: in april was haar moeder overleden, op 20 mei stond zij voor de promotiecommissie om haar dissertatie over het essayistisch werk van de Franse criticus Jacques Rivière te verdedigen, en vervolgens heeft haar relatie met Du Perron zich snel ontwikkeld: tegen het einde van het jaar hadden zij trouwplannen. Maar eerst moest het huwelijk met Simone Sechez ontbonden worden. Dankzij de hulp van zijn literaire vriend mr. H. Marsman kon op 18 maart 1932 de scheiding tussen Du Perron en de aanvankelijk weinig coöperatieve Simone Sechez worden uitgesproken. Dit gebeurde in Utrecht, waar Marsman werkzaam was bij het advocatenkantoor van mr. C. den Besten. Voor Du Perron en Elisabeth de Roos was de weg nu vrij; op 17 mei 1932 trouwden zij in Den Haag. De door Du Perrons uitgever A.A.M. Stols gedrukte aankondiging luidde: ‘Elisabeth de Roos en E. du Perron geven hierbij kennis van hun huwelijk en vertrek naar het buitenland. 17 Mei 1932’.

Elisabeth de Roos werd in 1903 geboren als eerste kind van Jacques Reinhard Brandes de Roos (1875-1934) en Helena Betsy Posthumus. Haar vader was advocaat en criminoloog. Hij werkte bij het Centraal Bureau van Ge-

[p. 184]

rechtelijke Statistiek in Den Haag. Haar moeder kwam uit een intellectueel joods gezin; zij was een dochter van Ludovicus Posthumus, doctor in de wisen natuurkunde. Na de dood van haar moeder bleef Elisabeth de Roos tot aan haar huwelijk samen met haar vader in het grote ouderlijk huis in Voorburg wonen, aan de Koningin Wilhelminalaan 19. Haar broer Robert de Roos (1907-1976) was toen al het huis uit. Met de oudere zuster van haar moeder, Davida Simons-Posthumus (1875-1943) waren de contacten altijd zeer hecht geweest. Na het overwachte overlijden van Elisabeths vader, in september 1934, waren haar oom en tante in Amsterdam de enige familieleden op wie zij kon terugvallen.

Ongetwijfeld heeft Du Perron in de tijd dat hij naar Elisabeths hand dong, ook zijn opwachting gemaakt bij de familie Simons. Aan gespreksstof zal het niet ontbroken hebben, want beide echtelieden hadden lange tijd in Indië gewoond en de tante was literair belangstellend. Tante Da werd op 20 maart 1875 geboren in Goes, David Lodewijk Simons op 9 oktober 1877 in Den Haag. ‘De twee Da's’ - zoals ze door intimi werden genoemd - trouwden met elkaar in 1908, ‘met de handschoen’. David Simons had na zijn studie in Wageningen carrière gemaakt op een suikerplantage in Suriname en vervolgens bij de Deli-maatschappij in Sumatra. Nadat hij tijdens een verlof Davida Posthumus had ontmoet, die toen lerares Engels aan een kweekschool was, moest hij om te kunnen trouwen uitkijken naar een andere baan: Deliemployés mochten niet in het huwelijk treden, omdat hun werkomgeving ongeschikt werd geacht voor Europese vrouwen. Op voorspraak van Colijn en na het afleggen van een proeve van bekwaamheid door een verhandeling te schrijven over de koelie-ordonnantie, trad Simons toe tot de bestuursdienst, zodat niets een huwelijk meer in de weg stond. Na enige tijd kwam Davida Posthumus over. De familie Simons heeft in allerlei ‘buitengewesten’ gewoond. Hun eerste zoon, Adolf Leo (1909-1994) werd in Menado geboren. De tweede zoon, Frans, kwam in 1912 in Palembang ter wereld. In 1928 werd Simons gepensioneerd. Het gezin vestigde zich in Nederland, eerst in Hilversum, later in Amsterdam. Ter aanvulling van zijn pensioen nam Simons al spoedig een bijbaantje bij het Algemene Ziekenfonds Amsterdam.

In 1931 woonden oom en tante Simons op het adres: Ruysdaelstraat 86", Amsterdam. Hier zal Du Perron met hen hebben kennisgemaakt. Mogelijk heeft hij ook wel eens bij hen overnacht als hij vrienden opzocht in Amsterdam; oom en tante beschikten over ruime logeergelegenheid. In september 1932 vestigden de Du Perrons zich in Bellevue, een voorstadje van Parijs. Op 1 december 1933 betrokken zij een kleine huurkamer in Parijs, 19 Rue de l'Yvette; in maart 1934 verhuisden ze naar een ietwat groter appartement, 17 bis Rue Erlanger, met één grote kamer met badkamer en keuken. Toen

[p. 185]

Bep in verwachting was, werd eerst nog overwogen of zij niet voor haar bevalling naar Amsterdam zou gaan, waar zij geholpen zou kunnen worden door tantes vertrouwde dokter. Maar er werd ‘een zeer goede dokter’ in Parijs gevonden, zodat de tocht naar Amsterdam overbodig werd (Brieven, dl. 5, p. 243). Een week voor de bevalling schrijft Du Perron de volgende brief aan tante Da, waarin een geestig portret van de Franse dokter wordt geschetst. Hij is niet opgenomen in Brieven en wordt hieronder conform de presentatie en de nummering van deze editie afgedrukt.

2446a. Aan Davida Simons-Posthumus: Parijs, 1 april 1935

Beste Tante,
Dank voor uw lieve inval. Het biljetje heb ik in een apart compartiment van mijn portefeuille gestoken; voor het omzetten ervan in de door u aangegeven douceurtjes zal stipt worden gezorgd. Op het oogenblik ziet het er weer naar uit of het kind zich nog wat rustig zal houden waar het is, maar....In ieder geval zal ik probeeren u zoo ‘gecondenseerd’ mogelijk te telegrafeeren wat er gebeurd is, als we zoover zijn.
Bep zal u wel geschreven hebben dat de dokter zeer tevreden is. Het is een komediant-achtig doktertje met een zeer slecht verdragelijk voorkomen en dito stemgeluid, maar volgens het zeggen van iedereen een onvergelijkelijk accoucheur, die de wonderlijkste gevallen spelenderwijs bezweert; hij doet dan ook al sinds 50 jaar volstrekt niets anders. Voor mij is de omgang met hem uiterst gemakkelijk: hij ziet mij niet omdat hij naar 2 kanten tegelijk scheelt, ik zie hem niet om mij aan dezelfde manieren aan te passen.
Bep voelt zich eigenlijk uitstekend, alleen dagelijks meer bezwaard. Maar dat is door de natuur expres zoo ingericht, opdat men werkelijk het gevoel van een verlossing zal hebben. Complicaties hebben zich geen oogenblik voorgedaan; zij slaapt den laatsten tijd iets minder goed, om bovenstaande reden, maar dat is ook alles. Met Paschen zijn wij zeker beiden hier; wij vinden het erg gezellig u samen hier te zien, en Bep laat u dit extra namens haar zeggen.
In de hoop dat het u allen goed gaat, eindig ik hier. Met veel hartelijks voor u allen van ons 2 of 3, zooals u het nemen wilt, gaarne uw
Eddy

Op 8 april beviel Bep in een Parijse kliniek van een zoon, die Alain Eric werd genoemd. Oom en tante waren al snel present bij het kraambed. Davida Simons schrijft op zaterdag 13 april een kaartje aan haar zoon Frans: ‘Nu dan gisteren om 4 uur waren we dan voor 't eerst bij Bep; ze mag al wel eens af

[p. 186]

en toe op. 't Jongetje is schattig; maar ook nog niet heelemaal op streek, maar dat komt wel. Ik heb de schele dokter ook nog even gezien. Hij kijkt werkelijk naar twee kanten. Vandaag vond ik Bep een beetje zenuwachtig; ze heeft ook veel te weinig hulp; morgen nota bene niemand; ik heb nu gedaan gekregen dat ik morgen een beetje ga helpen. Vader en ik zijn vanmorgen in Musée Luxembourg en in de tuinen geweest en vanavond gaan we naar een revue in Casino de Paris. Alles is hier erg duur [:] uitgaan, eten, alles. Op 't gebied van film, zij er alleen maar die wij al maanden geleden in A'dam hebben gehad.’

Een maand na de geboorte van Alain verscheen bij n.v. Em. Querido's Uitgevers-Mij Het land van herkomst. Vanzelfsprekend kreeg tante Da een exemplaar toegezonden. Op 29 mei schreef zij Eddy een bedankbriefje (dat al vele jaren deel uitmaakt van de collectie van het Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum, sign. p 346 b 2): ‘Heel hartelijk bedankt voor 't boek. 't Kwam op een voor mij psychologisch uitgelezen moment. Ik was Maandagmorgen erg landerig opgestaan. Zondag had ik herhaalde pogingen gedaan om me te laten boeien door verschillende nog ongelezen boeken uit m'n kast; edoch 't een na 't andere verveelde me en werd weer weggestopt. 't Hansopje voor Alijntje was dien morgen afgekomen en lag klaar om door van Dantzig meegenomen te worden.’ De schilder en psycholoog M.M. van Dantzig was bevriend met de familie Simons. Hij heeft een portret gemaakt van Da en een tekening van David Simons, die in de oorlog verloren zijn gegaan. Toen Het land van herkomst werd bezorgd, was de landerige ochtendstemming meteen doorbroken. Tante Da schrijft: ‘Een beoordeeling zul je van mij wel niet verwachten, knappere menschen dan ik zullen zich daarvoor wel warm maken, maar ik mag zeker wèl zeggen, dat 't me erg boeit en bij tijden zéer ontroert.

Nadat Ter Braak de roman in Het Vaderland van 26 mei 1935 had besproken onder de titel ‘Roman voor Jane’ (Jane = het fictieve alter ego van Elisabeth de Roos), kondigde Du Perron aan, dat hij een exemplaar van die bespreking aan tante Da zou sturen: ‘Alleen de tante van Bep, die een romantische vrouw is, met een zee van gevoel voor liefdesverhoudingen als die door jou met zooveel rust (en toch zooveel begrip) in de personages Arthur en Jane wordt aangetoond, zal zoo spoedig mogelijk een ex. ontvangen!’ (Menno ter Braak/E. du Perron, Briefwisseling 1930-1940, dl. 3, p. 203). In een brief van 3 juni verzocht Du Perron aan Ter Braak om zijn bespreking direct naar tante Da te sturen, aan welk verzoek hij toevoegde: ‘Deze tante heeft Ducroo “verslonden”, met gesprekken en al!’ (Briefwisseling, p.211).

Tijdens het driejarig verblijf van de Du Perrons in Indië zullen er zeker de nodige brieven zijn gewisseld met Beps oom en tante. Helaas zijn deze niet teruggevonden. Op 14 oktober 1938, na Eddy's plotselinge opname in het

[p. 187]

Borromeus-ziekenhuis in Bandoeng, schreef Bep aan Ter Braak een briefje om hem op de hoogte te brengen van Eddy's toestand. Ter Braak kende de familie Simons, dus waarschuwde zij hem ervoor, dat hij tante niets zou zeggen van Eddy's longontsteking. (Brieven dl. 9, p. 371). Toen Eddy, Bep en Alain op 21 september 1939 terugkwamen in Nederland, na een lange reis waarop ze als gevolg van de oorlogssituatie enkele keren van schip hadden moeten wisselen, gingen zij eerst een tijd logeren bij de familie Simons. Oom en tante waren inmiddels verhuisd naar het Daniël Willinkplein 47 (tegenwoordig Victorieplein). Zij hadden een appartement betrokken in de zogenaamde ‘wolkenkrabber’, een voor die tijd uiterst moderne torenflat, een creatie van de architect J.F. Staal die deel uitmaakte van het stedelijk ontwerp Plan Zuid van Berlage. Ook de letterkundige N.A. Donkersloot bewoonde een appartement in de ‘wolkenkrabber’. Op vrijdag 22 september om 1 uur arriveerde het gezin Du Perron bij de familie Simons, waar het zich voorlopig installeerde. Beide zoons, Dolf en Frans, waren toen al het huis uit.

In een brief van 25 september aan Frans, die van mei tot medio oktober 1939 als jurist-stagiaire bij het Internationale Arbeidsbureau in Genève werkzaam was, beschrijft Davida Simons haar indrukken: ‘[...] 't Is hier ongelooflijk druk sinds de du Perrons hier zijn. Indische menschen brengen zooveel extra werk mee, omdat ze natuurlijk zoo gewend zijn voor alles en nog wat bedienden te hebben klaar staan enfin daar hoef ik niet over in bijzonderheden te treden [....]

Bep is ontzettend moe; moest eigenlijk een echte rustkuur doen in haar eentje en ziet er erg slecht uit helaas. Eddy daartegenover uitstekend en Alijntje ook vrij goed, wat bleek zooals alle indische kinderen, maar is een spring in 't veld, en precies als op de film en z'n portretten een leuk en lief jong; hij weet precies wat ie wil en wat ie niet wil, wat ‘m wel eens in conflict met de wereld brengt, maar als ie stout is geweest komt ie je zelf weer een zoentje brengen om 't goed te maken. [....] Eddy is ontzettend amusant, en ik vind 't dol gezellig naar hem te luisteren, maar ook dood vermoeiend [...].’

Uit deze brief kunnen we lezen, dat Du Perron oom voor diens verjaardag de nieuwe Leopoldatlas schonk, terwijl tante Da bedacht werd met drie boeken: Het laatste huis van de wereld van Beb Vuyk, Stendhals Le rouge et le noir en Du Perrons laatste boek, Schandaal in Holland. Ook blijkt eruit, dat Bep en Eddy liever niet in een grote stad willen wonen. Ze zijn op zoek naar een woning in een kleiner plaatsje. In oktober vestigen ze zich in het Noordhollandse Bergen, maar Du Perron logeert ook nog wel in de ‘wolkenkrabber’ als hij in Amsterdam moet zijn.

Zoals we zagen, moest tante Da indertijd het bericht van Eddy's longontsteking bespaard blijven. Toen hij op 14 mei 1940 in Bergen plotseling was

[p. 188]

gestorven, moest tante behoedzaam op de hoogte worden gebracht. Bep schreef op 15 mei een briefkaart naar het Ziekenfonds, waar haar oom de volgende tekst te lezen kreeg: ‘Beste oom, Ik heb een heel naar bericht, dat u voorzichtig aan tante moet vertellen. Eddy heeft gisteravond een hevige aanval van angina pectoris gehad en is om half elf overleden. Ik hoop u spoedig te kunnen opzoeken.’ Een dag later voegde ze op de nog niet verzonden briefkaart toe: ‘Gisteravond kwam deze briefkaart niet meer weg. Ik voeg er nu bij dat Eddy vanmorgen begraven is. - Nu er weer treinen loopen, ga ik morgen naar den Haag voor een dag en kom óf morgenmiddag op de terugweg bij u aan (bij tante), òf overmorgen. Tot spoedig dus’.

De oom en tante van Elisabeth de Roos hebben de oorlog niet overleefd. Beiden zijn in maart 1943 door de Duitsers opgepakt en via Westerbork in september 1943 in een concentratiekamp om het leven gebracht.

Kees Snoek.

(Met dank aan mr. F. Simons.)