Jaarboek De Fonteine. Jaargang 1975. Deel I

[p. 59]

Versdialogen uit Die historie van Buevijne van Austoen
(Antwerpen, Jan van Doesborch, 1504)
ingeleid door Dirk Coigneau

In 1504 verscheen te Antwerpen bij Jan van Doesborch de roman Die historie van Buevijne van Austoen: in folio, 66 bladen en met houtsneden versierd. Op het titelblad lezen we dat de historie is ‘vol wonderlijke auentueren. vol strijen. vol amoruesheyt. ende vol van verraderijen’. Het boek is inderdaad vol, boordevol, om niet te zeggen overvol van dit alles. Fantastische avonturen op reis of in het land der Saracenen, waarbij wonderen en toevalligheden de held vaak uit het slop moeten halen; adellijke trots en ridderlijk machtsvertoon met het onvermijdelijke wapengekletter; heftige liefdesemoties - zelfs over de standsverschillen heen -, gedwongen huwelijken, ontroerende herkenningsen herenigingsscènes en tenslotte ‘verraderijen’, verraad, verbanning, moord en doodslag, ongerechtigheden die men meent in dienst van waarheid en rechtvaardigheid te moeten wreken, dat alles en meer vindt de lezer episch, lyrisch of dramatisch voorgesteld in de Buevijn van Austoen. Mijn taak is het hier drie dialogen uit dit boek in te leiden en te begeleiden om u, dames en heren, de draad van deze ingewikkelde geschiedenis aan te reiken, waarop deze fragmenten dan gesitueerd moeten worden. De dialogen worden expressief gelezen door Martine de Gos en Jo Reynaert⁽¹⁾. We krijgen dan achtereenvolgens een liefdescène, een herkenningsen herenigingsscène en tenslotte een sterfscène, telkens met als

(1) Beter dan stillezen laat een dergelijke lectuur immers de toneelmatige aspecten van deze teksten tot hun recht komen. Over de dramatische kwaliteiten van, vooral, de versdialogen uit Die historie van Buevijne van Austoen handelde dr. W.M.H. Hummelen in Versdialogen in prozaromans, Rede uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van gewoon hoogleraar in de Nederlandse letterkunde aan de Katholieke Universiteit te Nijmegen op donderdag 21 oktober 1971. Bij ‘actieve’ lectuur blijkt inderdaad wat Hummelen in zijn rede hierover opmerkte, namelijk de beweeglijkheid in deze dialogen, het soepel, dynamisch samenspel van woord en wederwoord waardoor de lezer de personages reëel en actief op elkaar betrokken ziet.

[p. 60]

hoofdpersonages Buevijn en diens geliefde of vrouw Susiane⁽²⁾.

Buevijn van Austoen is de zoon van de rijke, maar toch deugdzame graaf Gwydo van Austoen in Engeland, die op latere leeftijd en op aandringen van zijn edellieden gehuwd was met een veel jongere en natuurlijk ook knappe vrouw, de zuster van koning Ritsaert. Deze vrouw van Gwydo en moeder van Buevijn wordt op een dag smoorverliefd op de nog jonge en sterke hertog Doyoen. Voor de oude Gwydo blijkt naast deze vurige liefdesrelatie geen plaats meer te zijn. Hij moet dus worden opgeruimd. Het plan van de gravin, waarbij haar man op een jachtpartij door edelen van Doyoen zou worden vermoord, wordt naar behoren uitgevoerd. Doyoen is echter nog niet helemaal tevreden. Hij vreest de wraak van zoon Buevijn en daarom geeft de gravin haar vazal Segebalt het bevel Buevijn te doden. De goede burggraaf Segebalt kan dit echter niet over zijn hart krijgen en laat het kind bij hem thuis, te Grymmerstoel, samen met zijn twee zonen opgroeien. Doyoen verneemt al gauw dat Segebalt zich niet van zijn taak heeft gekweten en de gravin eist nu onverbiddelijk haar zoon van Segebalt op. Deze laatste stelt voor het kind zelf in haar aanwezigheid te verdrinken. Zo gezegd, zo gedaan. Natuurlijk wordt niet Buevijn, maar een wassen pop met een steen om de hals in het water geworpen.

De bruiloft kan dus beginnen. Op de dag van de bruiloft zelf kan Buevijn zich niet bedwingen en trekt naar het feest, gewapend met een stok waar hij zijn stiefvader Doyoen een lelijke tik mee geeft. Zo ondervindt Doyoen aan den lijve en tot zijn schrik dat Buevijn nog springlevend is. Maar ook nu weet de gravin raad: zij trekt naar Grymmerstoel, bij Segebalt, en vraagt hem Buevijn bij diens oom, de koning van Schotland, te mogen brengen. Doyoen immers zoekt haar kind om het te vermoorden, zo veinst ze, en als bezorgde en berouwvolle moeder wil ze nu Buevijn in veiligheid brengen. Segebalt stemt toe. Dat was heel dom van hem, want natuurlijk wordt Buevijn niet naar Schotland gebracht, maar met twee verraders op reis gestuurd en aan oosterse kooplieden verkocht. Dezen verkopen hem tenslotte door aan de koning van Armenië: Buevijn had het hier slechter kunnen treffen, want, zoals men weet, Armenië is (of was) een christelijk land. Buevijn

(2) De tekst der dialogen wordt uitgegeven naar een transcriptie die ons, samen met een fotokopie van de roman, bereidwillig door prof. Hummelen ter beschikking werd gesteld.

[p. 61]

wordt er stalknecht van prinses Susiane en heeft vooral de zorg over haar lievelingspaard Arondeel. Haar liefde voor het paard blijkt zich uit te breiden tot haar knecht, want Susiane wordt hartstochtelijk verliefd op hem.

Ondertussen heeft Segebalt zijn oudste zoon Diederic naar Schotland gestuurd om er nieuws over Buevijn in te winnen. Diederik komt natuurlijk van een kale reis terug: Buevijn was er niet te vinden. Segebalt beschuldigt Doyoen er nu van Buevijn vermoord of verkocht te hebben, maar moet tenslotte voor de macht en de invloed van Doyoen wijken en vlucht naar Frankrijk.

Verplaatsen we ons terug naar Armenië: daar komen we terecht in het krijgsgewoel, in een oorlog tussen Armenië en het land van Sultan Brandimant. De twistappel was de mooie Susiane. Sultan Brandimant had van haar schoonheid gehoord en wenste haar te trouwen, maar Susiane wist haar vader ervan te overtuigen het voorstel van de sultan af te slaan. De sultan nam dit niet en zo ontstaat een gewapend conflict. Buevijn, die door Susiane tot ridder was geslagen, onderscheidt zich als een ware held in de strijd. Hij verslaat vele Saracenen en tenslotte overmeestert hij de Sultan zelf. Na de schitterende overwinning der Armeniërs, wordt de sultan door de koning vrijgelaten op voorwaarde dat hij Armenië - en dus ook Susiane - in het vervolg met rust zou laten.

Tijdens de afwezigheid van haar vader, die de sultan uitgeleide doet, roept Susiane Buevijn bij zich om hem haar liefde te verklaren. De vreugde van de overwinning zindert nog na en in volgend gesprek zinspeelt zij op de vurigheid waardoor Buevijn zich in de strijd deed opmerken:

Susiane

Hoort Buevijn u es een geynster ontvallen⁺
Vander wekker een huysken van cleynder hoede
In vlammen ontfunct es met allen
Dat al dwater der zee / hoe hoge van vloede
Niet en soude gheblusschen ten ghenen goede
Noch nyemant dan ghy / diet yerst ontstaect
Dus bid ick u uut minnen / doet als die vroede
Blusscet tvier eer dat meer scanden naect

+ Ciij

[p. 62]

 

Buevijn siende op Susianen seyt

 

O Susiane is tvier by mi ghemaect

 

So moetict blusscen oft repareren

 

Nae mijnder macht dus segt mi ongelaect

 

Wiens thuys es ken kans gronderen

 

Wie dat my soude caveren

 

Oft ooc ontsteken in vierigen lichte

 

Mach doir mi den scadeliken brant cesseren

 

So wil ic gheerne blusscen tgestichte

 

Susiane antwoort

 

Buevijn ghi hebt mi met enen gesichte

 

Recht als een geleynster ontfunct die sinnen

 

So vierich dat Venus met haren scichte

 

Therte blakende ontstect van binnen

 

Niemant en kan blusscen dit vier der minnen

 

Noch water / noch ingenieuse avijsen

 

Dan ghi / dien brant kan nyemant dinnen

 

Oft ghi en remedieert des viers oprijsen

 

Buevijn

 

O coninclijc saet hoe soudic u veryolijzen

 

Als u te trouwen sidi mi te hoge geboren

 

En soudic u ooc violency bewijsen

 

So waer mijn lijf ende u eer verloren

 

Ende int ridderscap heb ic gesworen

 

Geen maecht te scoffieren ende mijn motijf

 

Es dat ic mijns vaders doot al voren

 

Sal wreken eer ic sal trouwen een wijf

 

Susiane gestoort seyt aldus

 

Ghy spreect als een sonder moet int lijf

 

Daer ghi mi van minnen siet dus verwonnen

 

Versaechdi u voor vrouwen bedrijf

 

Hoe soudi u in stride vromelic hebben konnen

 

Buevijn

 

Ay Susiane ic heb doort jonstelijc jonnen

 

U bevrijt ende dlant so ghi saecht

 

Ken heb dlast niet als knecht begonnen

 

Ten bleec niet dat ic int velt was versaecht

[p. 63]

 

Susiane

 

Als u dan een vrou goede jonste draecht

 

Sidij niet cloec / soe en sidij gheen man⁺

 

Want nature bevelet so ment gewaecht

 

Dus en houdic u van nu voort aen

 

Niet dan een knecht

 

Buevijn

 

Dan als dan / ick en kan

 

U benemen tmotijf van dien niet

 

My waer leet soudy van mi belien yet

 

Ende heb ic u yet messeyt oft mesdaen

 

Vergevet mi bloeme / ic wil nu ghaen

 

Soeken elders aventure / het dunct mi tsienste

 

Susiane

 

Soudij dan scheyden uut mijnen dienste

 

Sonder sake / dat en waer gheen recht

 

Buevijn

 

Ic ben te scamel / te bloede / te slecht

 

Niet dan een knecht / versaecht int velt

 

Ghi vint wel dienstknechten stouter dan ic

 

Fray en quick / dus orlof Susiane

 

Susiane antwoordt

 

Eest oock in neernste

 

Buevijn

 

Tes nu tijt van ghane

 

Alsmen mi te knagen geeft sulcke beenen

 

Susiane

 

Ach Buevijn lief / twas tegen mijn meenen

 

Al ontvloech mi een onghebonden woort

 

Vergevet mi / ende wilt mi dienen voort

 

Weet dat vrouwen mont gheeft wijlen uut

 

Redene / die luttel oft niet en besluut

 

Want u sceyden waer mijns levens grief

 

Ick bid u vergheffenesse

+ Ciij v^o

[p. 64]

 

Buevijn

 

Tes al vergheven lief /

 

Ach al doe ic mijn excusieringhe

 

Ghi sijt mijn vruecht / mijn jubilieringe /

 

Mijn triumpheringhe / reyn baelsemiere...

De hoofse - en dus secrete - liefdesverhouding tussen Susiane en Buevijn wordt ontdekt door twee jaloerse verraders. Deze niders of klappers, zoals we ze kunnen noemen, geven aan deze hoofse verhouding een lelijke draai wanneer ze de koning gaan vertellen dat Buevijn zijn dochter heeft verkracht. Buevijn wordt dan ook, zonder medeweten van Susiane, naar Damast gestuurd, bij de bewuste sultan Brandimant, met een brief waarin aan de bestemmeling wordt gevraagd de besteller van de brief - dat is dus Buevijn - te doden. Bij de sultan aangekomen, wordt Buevijn in een kerker opgesloten, waar hij zeven jaar lang tussen ‘venijnige’ dieren doorbrengt.

Ondertussen wordt Susiane alweer met een huwelijksaanzoek gekweld. Ditmaal van koning Yvorijn van Mombrant. Aangezien ze van Buevijn niets meer verneemt, aanvaardt ze, op voorwaarde echter dat bij een eventuele terugkeer van Buevijn de eerste trouw voorgaat en haar huwelijk met Yvorijn ontbonden wordt. De koning van Armenië ‘levert’ zijn dochter - zo spreekt de verteller - aan Yvorijn te Mombrant. De arme Yvorijn heeft echter buiten de waard gerekend: Susiane kan immers haar maagdelijkheid behouden door een toversteen in haar ring die ieder spoor van viriliteit wegneemt bij hem die ermee wordt aangeraakt.

Na zeven jaar wordt Buevijn tenslotte uit de kerker gehaald om met pijlen doorschoten te worden. Hij weet echter zijn bewakers te doden, vlucht met een paard uit Damast, wordt achtervolgd, nog meer Saracenen sneuvelen en tenslotte komt het tot een tweegevecht tussen Buevijn en Sultan Brandimant. De laatste bijt in 't zand. Buevijn kan zijn weg voortzetten en komt zo uiteindelijk te Jeruzalem aan, waar hij bij de patriarch gaat biechten. De patriach vertelt hem dat Susiane getrouwd is met Yvorijn en zo kent Buevijn zijn volgend reisdoel: Mombrant. Te voet, als pelgrim trekt hij naar deze stad, waar hij verneemt dat de koningin, Susiane dus, er de goede gewoonte op nahoudt om de pelgrims te ontvangen en in hoogsteigen persoon toe te spreken. Buevijn

[p. 65]

haast zich naar het paleis, ontmoet er Susiane en volgende dialoog ontspint zich:

Buevijn

Princersse mijnder herten soet als garnate⁺
Ach bloeme doet toch u caritate
Ter eeren hen allen die in minnen dolen

Susiane hem aelmoessen gevende seyt aldus

Dat woort comt uut eenen edelen vate
Houdt daer pelgrym soet van gelate
Alle dolende minnaers zijn Gode bevolen

Buevijn

Het draecht sulc pelgrym minnen verholen
Ende uut overvloyten der herten jolijs vrij
So spreect den mont

Susiane

Vrient wanen sijt ghij

Uwe woerden sijn alte soet om horen

Buevijn

Vrouwe ic ben uut Enghelant geboren
Van Grymmerstoel of daer omtrent

Susiane

Hebdi daer noyt eenen Buevijn gekent
Van Austoen eens graven sone ghepresen

Buevijn

Jaick herdde wel

Susiane

En waer mach hy wesen⁺

Es hi tingelant waert om slants verstijdinge

+ Eij

+ Eij v^o

[p. 66]

 

Buevijn

 

Neen hi vrouwe daer en is geen tijdinge

 

Anders dan dat hi ghevanghen leyt

 

Te Damast ende tvolc gemeynlic seyt

 

Datten u vader daer versandt

 

Om datten die Saoudaen Brandimant

 

Dooden soude ende nemen wrake

 

Van sinen twe broders

 

Susiane

 

Och cracht ende sprake

 

Falgiert mi doer dese bootscap swaerlijc

 

O mijn lief es doot dat hoor ic claerlijc

 

O vader hoe moechti dese moort gedinken

 

Te doen / ach thert moet mi ontsinken

 

O aerde ontdoet u wilt mi over welven

 

Buevijn latende hem selven kennen seyt tot Susianen

 

Ay moghende vrouwe stelt doch u selven

 

Tcoemt dicwil wel datmen qualic beheet

 

Al gaet dus de fame God ist diet weet

 

Hoet met hem staet / wilt zijn verduldich

 

Peyst wi sijn hier al te lijden schuldich

 

In dees aersce allende voir onse sonden

 

Maer ghi wert verblijt in corter stonden

 

Dus Susiane lief nu vruecht hanteerst

 

Susiane verblijt sijnde seyde

 

O Buevijn lief nu ken ic u eerst

 

Ic wist luttel dat ghi mi hier waert so bij

 

Tes blijsscap dat eerst was o wij

 

Een blijde belij / noyt liever vont

 

Ic wil u eens cussen aen uwen mont

 

Ic ben ghesont lof heyls beclijven

 

Buevijn

 

Ten soude geen clerc mijn vruecht bescriven

 

Der vruecht bedriven lief van ons beeden

 

Susiane

 

Nu en wil ic nemmermeer van u scheeden

 

Lief wilt mi leeden uut desen lande

[p. 67]

 

Buevijn

 

Neen ghi sijt gehuut / dus waert scande

 

Oc hebdi u reyn lijf ongepartseelt

 

Met eenen ongelovigen honde ghedeelt

 

Dus naem ic u so dedic wel als die dove

 

Twaer beestelic werc ende tsegen tgelove

 

Ende u huwelic souder bi sijn gebroken

 

Susiane

 

Neen Buevijn int huwelic was besproken

 

Quamdi weder / twaer al ontmaect

 

Ooc en heb ic noyt zijns lijfs genaect

 

Daer mijnen lichaem smette af ontfinck

 

Buevijn

 

Ende hoe mach dat sijn

 

Susiane

 

Ic hebbe hier eenen rinck

 

Wiens lijf hi noopt genaect ofte rust

 

Die werter yechtich met inder naturen lust

 

Dat dedic hem nacht ende dach altoos

 

Dat hi daer bi sijn cracht verloos

 

Dus ben ic noch maecht in sulcken pas

 

Also ic van mijnre moeder gheboren was

 

Van allen manne noch onbeschuldych

 

Buevijn

 

Och lief mijn herte es so gehuldich

 

Tuwaert doer u eerbaerhede

 

Vaer alst mach ic leyde u mede

 

Wi willen ruymen beyde lant ende stadt

 

Susiane

 

Ic sal ons versien van goede ende scat

 

Verbeyt my hier buten ende ghelaet u vreemde

 

Totten avont toe / dan trecken wy int tbedeemde

 

Buevijn

 

Och mijn sinnen van binnen / bi minnen / bekuert sijn

 

Hakende / wakende / ontscakende mijn lief⁺

 

Jonste goet / die doet / het moet gheaventuert sijn

+ Eiij

[p. 68]

 

Mijn sinnen / van binnen / by minnen / bekuert sijn

 

Ick ben stout / al soudt / menichfout besuert sijn

 

Niet dachtich / achtich / noch warachtich grief

 

Mijn sinnen / van binnen / bi minnen bekuert sijn

 

Nakende / wakende / ontscakende mijn lief

Dezelfde nacht nog vluchten Buevijn en Susiane weg uit Mombrant. Koning Yvorijn zet een zoek- en achtervolgingstocht in, maar dat belet hen niet Keulen te bereiken. In Keulen woont de bisschop, de oom van Buevijn. Door deze oom ingelicht over de toestand in Engeland, brengt Buevijn een leger op de been, trekt naar Frankrijk bij Segebalt en samen verslaan ze Doyoen, zodat Segebalt zijn oude residentie Grymmerstoel na al die tijd weer kan bezetten. Susiane was ondertussen in Keulen gebleven, ver van het strijdgewoel. De hertog van Saksen wordt er op haar verliefd en doet haar geloven dat Buevijn in Engeland gesneuveld is. Net op tijd, tijdens de huwelijksmis, komt Buevijn van de oorlog terug en overmeestert de stoute hertog van Saksen. Enkele dagen later vertrekt Buevijn weer naar Engeland, maar neemt nu voor alle veiligheid Susiane met zich mee. In Engeland wordt thans de strijd om Austoen in alle hevigheid gestreden. Doyoen wordt overwonnen en door de koning van Engeland schuldig bevonden: Doyoen moet hangen. De moeder van Buevijn, het mens waar alles mee begonnen was, wordt veilig in een klooster gestopt. Kort daarna kan Buevijn eindelijk Susiane trouwen en wordt hij als graaf van Austoen erkend. Hier zou het verhaal kunnen eindigen... maar dat doet het niet. Buevijn en Susiane leven nog lang... maar niet altijd gelukkig. Een nieuwe reeks avonturen volgt, waarin sommige episodes een zekere parallellie vertonen met wat we in het voorgaande hebben gezien. De nieuwe reeks avonturen vindt haar aanzet in het paard Arondeel: dat is nog steeds het oude, trouwe lievelingspaard van Susiane, dat beide geliefden trouwens in voorgaande episodes vaak vergezelde en bijstand verleende in hun moeilijkheden. Een jaar na zijn huwelijk wint Buevijn met dit paard een toernooi, tot grote afgunst van de zoon van de Engelse koning. De nijdige prins wil het paard gaan stelen, maar het dier trapt hem dood. Buevijn wordt hierom uit Engeland verbannen, samen met Susiane die ondertussen zwanger is geworden, en ook met Diederik, de zoon van Segebalt, die gemeend had de onschuld van Buevijn bij de koning te moeten verdedigen.

[p. 69]

Zo zijn ze dan weer op de dool en ontvankelijk voor allerlei toevallige ontmoetingen en gebeurtenissen. In het bos bevalt Susiane van een tweeling. Buevijn gaat op zoek naar een voedster voor zijn twee zoontjes, maar een erg oppassende vader is hij blijkbaar niet: het ene kind wordt door een griffoen opgepikt en weggevlogen naar Armenië, waar de koning het opvoedt; het andere verliest hij eveneens, het wordt door een schipper mee naar Keulen gevoerd. Terwijl Diederik Susiane even alleen laat om kruiden voor haar te zoeken, komt koning Yvorijn van Mombrant heel toevallig langs. Die was nog steeds op zoek naar zijn gevluchte Susiane: daar in het bos vindt hij haar nu en neemt haar zonder meer met zich mee. Wanneer Buevijn en Diederik weer samenkomen, hebben ze elkaar dus niets te verwijten: Buevijn speelde zijn kinderen kwijt, Diederik Susiane.

Na lange wandeltochten komen Buevijn en Diederik in Sivilien aan. De stad wordt belegerd door de Saracenen, omdat sultan Brudilant zijn zin niet had gekregen. De sultan wilde namelijk Macadose, de dochter van de koning van Sivilien trouwen, maar dat werd hem geweigerd. Buevijn kan hier weer zijn krachten tonen en verslaat de Saracenen. Als beloning krijgt hij Macadose tot vrouw en volgt de oude, gewonde koning van Sivilien op. Het huwelijk met Macadose wordt gesloten onder voorwaarde dat wanneer Susiane terug mocht komen, Buevijn haar dan weer als vrouw mag nemen en Macadose mag laten staan. En, zoals te verwachten was, gebeurt dat ook. Segebalt was niet in Engeland, in Grymmerstoel, kunnen blijven en ging op zoek naar Buevijn en zijn zoon Diederik. Onderweg komt hij - de wereld is klein - Susiane tegen en weet haar uit de handen van Yvorijn te redden. Samen trekken Susiane en Segebalt verder tot ze in Sivilien komen, waar op dat moment juist de bruiloft van Buevijn en Macadose wordt gevierd. Als vreemdelingen verkleed trekken ze naar het paleis en vragen er Buevijn om wat voedsel. Susiane zingt daarna, als minstreel verkleed, een lied, waarin ze haar en Buevijns lotgevallen beschrijft en tenslotte herkent Buevijn zijn vrouw en Diederik zijn vader. Zoals afgesproken wordt het huwelijk met Macadose ontbonden. Vanuit Sivilien trekt Buevijn vervolgens met een groot leger naar Armenië. Het land van zijn schoonvader wordt namelijk aangevallen door koning Yvorijn, die het verlies van Susiane maar niet kan verkroppen. Buevijn verslaat zijn oude rivaal en vindt in Armenië zijn ene zoon terug. In Keulen

[p. 70]

ontdekt Diederik de andere zoon van Buevijn.

Wanneer drie jaar later Ritsaert, koning van Engeland, sterft, volgt Buevijn hem op. Zeven jaar lang regeert Buevijn over dit land, maar dan wordt Susiane ziek:

Buevijn

O almachtich God van Nazarene⁺
In desen wene siet mi doch aen
O Susiane ghi sijt schoon bloeme rene
Die liefste allene / die ick ye ghewan
Och moeten wi sceden / so blivic voordan
Int stervens ban / gheen vruecht beschouwelijck

Susiane...

Orlof Buevijn die liefste man
Ach adieu en kan gespreken nouwelijck
Noyt so flouwelijck

Buevijn...

O lief waer is u schoone coluer belent⁺
U lieflike wanghen als rosen bloyende
O vrendelijc gesichte / o woerdekens vloyende
Uut uwen monde so gracieuselijc
O armkens daer ic so amorueslijc
In plach te rusten / waer sidi henen
O leelijke doot / hoe hebdi periculueselic
Mijn schone Susiane dus verdwenen

Ghijs Haer Sone seyt

O God God wat es ons nu verschenen

Sijn broeder druckelijc antwoert

Druc dobbelerende ende een bitter sterven
Alle vruecht mi nerende int droefheits erven

Die bisschop van Cantelberch spreect tot Susianen

O Susiane sprect of ghi spreken muecht
Dat bid u door Gode gebenedijt

+ M iv

+ Miv v^o

[p. 71]

 

Susiane antwoort

 

Jaijc maer tweerdt eenen corten tijt

 

Want die doot coemt die siele ontcleeden

 

Vanden lichame / ende natuer vreest voor sceeden

 

Tmorseel dats so bitter int smaken

 

Dat dafgrisen my beroofde van mijnder spraken

 

Midts der doot die mij als verraderlijc dief

 

Heeft bespronghen

 

- Buevijn haer vertroostende seyt

 

God is ghenadich lief

 

Dus om ghenesen mach nyemant te cranck sijn

 

Suisiane seyt

 

Buevijn mijnen tijt sal hier ontlanct sijn

 

Want siele ende lichaem tegen malkandren dingen

 

Ende eer een ure sal tvonnis springhen

 

Want die doot es juge vanden processe

 

Dus Buevijn ic bid u verghevenesse

 

Ootmoedelijc met herten ghestadich

 

Van aldat ic teghen u ben mesdadich

 

In woort in werck / oft in ghedochte

 

Daer mi die viant bi wroegen mochte

 

Voor Gods aenschijn daert al sal bliken

 

Buevijn sijne oghen van traen vaghende sprect tot Susianen

 

Tis al vergheven lief / nu in ghelijken

 

Bid ic u door Gods ontfermhertichede

 

Verghevet mi of ic u oyt mesdede

 

Tot eenigher stede

 

Susiane haer ogen staerlinge op Buevijn slaende

 

Gods eewighen vrede

 

Die wese uwer sielen onderstandt

 

Adyeu Buevijn here gheeft mi die hant

 

Daer wi malkanderen mede beloofden trouwe

 

Buevijn die lanck so meer met drucke bevangen es seyt tol haer

 

Ach moeten wi sceeden vercoorne vrouwe

[p. 72]

 

Susiane

 

Ja wij lief/thes dus Gods ordinancie

 

Soot blyct by Machabeus danse

 

Daert al dat lijf heeft aen moet comen

 

Buevijn vast Susianen bijder hand duwende seit

 

Och so en was noyt deerlijker sceeden ghenomen

 

Ic moet u eens cussen bloeme vol eeren

 

Susiane haer oghen op Gods heelde ende Marien slaende seyt

 

O dits eenen orlof lief sonder wederkeeren

 

Mair ic hope betalen wi Gode te vullen

 

Dat wi malcanderen in glorien vinden sullen

 

Welcke glorie ons allen God wil verleenen

 

Buevijn

 

Och mijn oghen en doen niet dan weenen

 

Vol tranen vloeyende als vloet der zee

 

Susiane met groter pijnen der doot neemt orlof aen haer kinderen segghende aldus

 

Adieu Buevijn adieu mijn kindren twee

 

Adieu Ghijs coninc van Ermenien

 

Ghijs haer sone seyt⁺

 

O moederlijc herte moetic u sien

 

In deser noot vol van doluere

 

Susiane

 

Neen/wi moeten sterven/dbewijst natuere

 

Want by Adam rees een sterven erflijc

 

Dus al dat lijf ontfaet es sterflijc

 

Menschen/vogelen/ende dieren/visschen

 

God sterf selve wie salt dan afwisschen

 

Tsegen die doot en helpt wijsheyt rijcheyt noch cracht

 

Buevijn seer bedruct

 

Ach lasen ic val in onmacht

 

O aerde wilt mi bedecken

+ M v

[p. 73]

 

Susiane midts groter pijnen haer ogen op haer kindren droeflijc slaende seyt al weenende

 

Adieu/nu wil ic mijn herte trecken

 

Van dat aertsch es / ende keren mi te Gode

 

O siele ghy ruymt den lichaem so node

 

Om dat ghi gesondicht hebt te samen

 

In eenen wille dus sal hair de siele scamen

 

Naect voor Gods aenschijn te vertoghen

 

Want sy en weet niet wat haer staet te ghedoghen

 

Weder vruechdelijc ofte eewelijc in dructe te sine

 

Dus maken die sonden des stervens pijne

 

Maer die suver ontfaet die doot te wenssche

 

Die bisscop horende Susianen so duechdelijc spreken seyt

 

Noyt schoonder kennisse en sach ick aen mensche

 

Een ander heere seyt

 

Jae die in siecten dus lach verperelt

 

Susiane haer omme kerende tot Buevijne ende den anderen volcke by haer staende / seyt

 

Nu biddic vergevenisse alle der werelt

 

Van allen mijnen sonden / tsy leec oft clerck

 

O God houdt mi int tgelove sterc

 

Dat mi die viant niet en becuere

 

In mijn uterste

 

Buevijn

 

Och edel figuere

 

Sprect tegen uwen man wel gesindt

 

Ende teghen uwen sone

 

Susiane al buten kennisse sijnde mits die herde nopinge vander doot seyt met flauwen woorden

 

Ic en hebbe man noch kint

 

Ic en kenne u twint

 

Gaet wech / u tale my cleyn ghenoecht

 

Buevijn noch meer bedruct seyt

 

O Susiane lief / die my ridder sloecht

 

Eest al vergheten / reyn bloeme eerbaer

[p. 74]

 

Ons aventueren die wi wel .xxx. jaer

 

Gehadt hebben ende gereyst so menige mijle

 

Susiane vander werelt scheydende seyt aldus

 

Nu moetic sterven / siet hier die wijle

 

Ic en kan een let niet meer verroeren

 

O Maria wilt nu mijnen standert voeren

 

Voor Gode o heer wilt mijns ontfarmen

 

Ontfaet mijn siele ontdoet u armen

Na deze woorden sterft zij. Buevijn draagt de heerschappij van Engeland aan een van zijn zonen over en zelf leidt hij tot aan zijn dood als kluizenaar een devoot leven.