Jaarboek De Fonteine. Jaargang 1946-1947

[p. 53]

Aanhangsel.

In het Jaarboek van De Fonteyne van 1944 publiceerden wij op bl. 115-118 een Voorloopige lijst van oude blazoenen van Rederijkerskamers in Vlaanderen. Het was er ons hoofdzakelijk om te doen de nog bestaande of onlangs door de oorlogsomstandigheden van Wereldoorlog I en II verdwenen blazoenen op te sommen en zoo mogelijk geleidelijk in onze jaarboeken te reproduceeren. Thans laten we de ons bekende blazoenen naar de door ons onderscheiden kategorieën in alphabetische orde der gemeenten, waarvan de kamers afkomstig zijn, volgen. Aldus doende trachten we, naar het voorbeeld van C.P. Burger Jr. (Het Boek, De Rebus van onze oude Rederijkers, Jg. 1925, bl. 181-185), bij te dragen tot een bronnenverzameling der rebus-taal van onze Rederijkers.

A. Wapenblazoenen der kamers.

Antwerpen.

1.	De Violieren, Spreuk: Wt jonsten verzaemt (reproductie in Spelen van zinne, Gent, 1539, Uitgave: Van Dis & Erné, 1939, bl. 140).
2.	De Violieren vereenigd met het St. Lucasgilde. Boven het wapen van Philips II, rechts het wapen van Brabant, links het wapen van het markgraafschap van het H. Rijk. Teekening van Corn. Floris, gegraveerd door A.P. in 1556 (reproductie in E. van Even, Het Landjuweel van Antwerpen in 1561, Pl. IX).
3.	De Goudbloem, Spreuk: Groeyend in deuchden. Boven het wapen van Augustus, keurvorst van Saksen, prins der maatschappij, rechts wapen van Brabant, links dat van het markgraafschap, beneden dat van Nicolaas Rockox, hoofdman (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XIII).
4.	De Olijftak, Spreuk: Ecce gracia. Boven het wapen van Keizer Karel V, lager dat van Philips II, rechts dat van Brabant, links dat van Antwerpen, beneden dat van Jan vander Heyden, prins der kamer, in 1556 (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561).

Axel.

5.	De vier melkteelen. Voor de helft in beeldschrift. De

[p. 54]

vier melkteelen staan op een rij onder den wijnstok waaruit een crucifix uit een bloem opstijgt onder het woord Rethorica. Aan beide zijden van het kruis symbolische figuren: rechts een kelk met oprijzende halffiguur van Jezus-Christus en links een hart (reprod. in Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 160).

Berchem.

6.

De bloeiende Wijngaard, Spreuk: Niet sonder Godt. Beeldschrift op de omlijsting (0^m59×0^m58, Museum van het Steen-Vleeschhuis-Antwerpen). In het midden Noë dronken in den wijngaard. Boven het wapen van Philips II, beneden dat van Berchem (reproductie in A.A. Fl. n^o 455, pl. CCCIII, id. in de Spelen van Sinne, Antwerpen, 1561, id. in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XXXI, besproken en met lijncliché gereproduceerd in het Boek (1925), art. Dr. Burger, Rebus, bl. 149).

Bergen-op-Zoom.

7.

De Vreugde-bloem. De H. Maagd met het kindje Jezus wordt voorgesteld gezeten in een vreugde-bloem. Boven het wapen van Jan, markgraaf van Bergen, ridder van het Gulden-Vlies, rechts en links wapen der stad. 1520 (reproductie in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XIV).

7bis.

Der Vreugden Bloem. Ruitvormig halfverheven beeldhouwwerk in eikenhout. De voorstelling behelst een sierlijke kronkelplant, die uit een vaas met vruchten opschiet. Tusschen de ranken reigers en dolfijnen. Onderaan gevleugeld engelkopje. Bovenaan de halffiguur van de H. Maagd met het kindje Jezus uit een bloemkelk te voorschijn komend. Banderol boven de voorstelling met het opschrift: ‘Der Vreugden bloem’. Aan de uiteinden der banderol rechts het wapenschild van Bergen-op-Zoom, links het wapenschild van het geslacht Bergens (van Bergen), Museum van Oudheden van de Bijloke te Gent. Beschreven door C.-P. Serrure in Vaderlandsch Museum, Gent, 1855, I, 291, id. met illustratie door A. Van Werveke in Inventaire Archéologique de Gand.

Brugge.

8.	De Heilige Geest, Spreuk: Mijn werck es hemelick

[p. 55]

(reproductie in Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 22).

Brussel.

9.	Den Boeck, Spreuk: Om Beters wille (reprod. in Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 214).
10.	Maria Cransken, Spreuk: Minnelyck accoort. In het midden O.L. Vrouw in een bloemenkrans. Boven het wapen van keizer Karel V, rechts dat van Brabant, links dat van Brussel, 1550 (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XXVII).

Deinze.

11.	Doynze om een Beter (reprod. in Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 344). DIEST.
12.	Christus ooghen (0^m73 × 0^m73), Museum van het Steen-Vleeschhuis, Antwerpen (reprod. in A.A. Fl. n^o 451, Pl. CCCI).
13.	Christus ooghen, Spreuk: Christus ooghen doorsient al. In het midden Christus aan het kruis, in een perk van bloemen Christus-oogen geheeten. Boven het wapen van Philips II, rechts dat van Willem den Zwijger, prins van Oranje, heer van Diest, links dat van zijn nicht Anna van Lorreinen, weduwe van Chalon, vrouwe van Diest. 1561 (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XXIV).
14.	De Lelybloem (0^m73 × 0^m73), Museum van het Steen-Vleeschhuis, Antwerpen (reprod. in A.A. Fl. n^o 452, Pl. CCCI).
15.	De Lelyebloem, Spreuk: Reyne Blome. Boven het wapen van René van Chalon, Heer van Diest, rechts dat van Diest, links dat van den hoofdman: 1561 (reprod. in E. van Even, Landjuweel, 1561, Pl. XX).

Diksmuide.

16.	De Morgennieten (0^m505 × 0^m51), Kamer van Rhetorica van Dixmuide (verdwenen tijdens den oorlog 1914-18), (reprod. in A.A. Fl. n^o 440, Pl. CCXCV).
17.	De Kruisbroeders (0^m91 × 0^m91), Kamer van Rhetorica van Dixmuide (verdwenen tijdens den oorlog 1914-18), (reprod. in A.A. Fl. n^o 441, Pl. CCXCV).

[p. 56]

18.	De Morgennieten of Barbaristen (1^m03 × l^m03), Kamer van Rhetorica van Dixmuide (verdwenen tijdens den oorlog 1914-18), (reprod. in A.A. Fl. n^o 442, Pl. CCXCVI).
19.	De Morgennieten of Barbaristen (0^m97 × 0^m97), Kamer van Rhetorica van Dixmuide (verdwenen tijdens den oorlog 1914-18), (reprod. in A.A. Fl. n^o 443, Pl. CCXCVI).

Edingen (Enghien).

20.	Penser il fault. Symbolische voorstelling: uit het hart van een man en van een vrouw klimmen struiken met pensée-bloemen op naar de Moeder Gods (reprod. in Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 308).

Herertals.

21.	De Kouwoerden. In het midden drie putti, die kouwoerden alias ‘kalebassen’ verzamelen. Bovenaan het wapen van Herentals, rechts dat van Jan van Brimen, heer van Poederlee, prins der kamer, 1561 (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XIX).

's-Hertogenbosch.

22.	De Vurige Doorn of Mozes-Doorn. Spreuk: In viericheyt groeyende. In het midden Mozes in het brandend braambosch. Bovenaan het wapen van keizer Karel V, onderaan de wapenschilden van Brabant en van 's-Hertogenbosch. 1542 (reprod. in E. van Even, Landjuweel, 1561, Pl. XXV).

Ieper.

23.	Alpha en Omega, Spreuk: Spiritus ubi vult spirat. (reprod. in Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 60).

Kaprljke.

24.	De Berkenisten. Spreuk in beeldschrift: 6 maal het woord AL in een hart = z(e)'es al int herte. (reprod. in Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 234).

[p. 57]

Leffinge.

25.	Altoos Doende (reprod. in Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939).

Leuven.

26.	De Roos. Spreuk: Minne. In het midden de H. Dorothea, patrones der Kamer, bovenaan het wapen van Philips II, rechts dat van Brabant, links dat van Leuven, 1561 (reproductie in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XXII).

Lier.

27.	Het Jennette Bloemken, de Ongeleerden (0^m615 × 0^m625), Museum van het Steen-Vleeschhuis, Antwerpen, (reproductie in A.A. Fl. n^o 453, Pl. CCCII).
28.	De Jennettebloem, de Ongeleerden. In het midden Anna, Maria en Jezus vóór een plantsoen van jennettenbloemen gezeten. Bovenaan het wapen van Philips II, rechts dat van Hendrik van Berchem, prins, links dat van Jacob van Berchem, hoofdman, onderaan dat van de stad Lier. 1561(reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XXVIII).
29.	De Groeyende Boom. In het midden S. Gommarus in krijgsuitrusting houdende een groeienden boom, aan zijn voet ontspruit de wonderbare bron. Bovenaan het wapen van keizer Karel V, rechts dat van het Koninklijk Kapittel van Lier, links dat van de stad, onderaan dat van Brabant 1548 (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XVI, op dezelfde plaat het armschild van den Groeyenden Boom).

Loo (Veurne Ambacht).

30.	De Royaerts. Spreuk: Ic verrycke de Roye (reprod. in Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 272).

Mechelen.

31.

De Pioen. In het midden de arend, zinnebeeld van S. Jan den Evangelist, patroon der kamer, bovenaan het wapen van Philips II, rechts dat van de stad, links dat van den Kardinaal van Granvelle, bisschop van Mechelen, onderaan dat van Jan Nonne, prins, links dat van Ladislaus Gottignies, hoofdman. 1561 (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XIV).

[p. 58]

32.

De Lischbloem. Spreuk: Minne verwint. In het midden onder banderol met opschrift dezelfde spreuk in beeldschrift: een kat (minne), een stier (ver) en een wind (hond). Bovenaan rechts het wapen van Philips II, links dat van Mechelen, onderaan rechts dat van Corn. de Croesere, links dat van Jan Schoofs, proviseerders (bewindvoerders) der kamer. 1561. (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XVIII).

Meenen.

33.

De Barbaristen. In beeldschrift: S. Barbara, op banderol uit haar toren: re(tho)rika broeders [twee monniken, broeders met het symbolisch letterteeken Y boven hun hoofd vereenigd in een bloemenkrans] van [een wan] M(eenen). (reprod. in Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 196.

Meesen.

34.	Hoe ic labuere met pynen duere. De spreuk is zinnebeeldig voorgesteld door een figuur in den wereldbol (reproductie in Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 42).

Nieuwkerke (West-Vlaanderen).

35.	Goet willich int herte. Museum te Kortrijk. Spreuk in beeldschrift: het woord Goetwillich in een hart (reprod. in Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 80; in A.A. Fl. n^o 446, Pl. CCXCVIII; in Jaarboek der Fonteyne, 1943, bl. 44-45).

Nieuwpoort.

36.	Van Vroeschepe dinne. Spreuk: half in beeldschrift: van [een wan] vroe (in letters) schepe [twee schepen met roer en sneb] dinne (in letters). Een tweede spreuk in 't latijn: Jesus fert coronam spineam (reprod. Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 98).

Oudenaarde.

37.	Pax vobis. Bril in den benedenhoek (reprod. Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 254).

[p. 59]

Poperinge.

38.	De Kruisbroeders. In privaat bezit Georges Tack, Poperinge, ongewoon model, hoogte 1 m. bij 0^m565 breedte, gejaarmerkt: 1593 (reprod. in A.A. Fl. n^o 445, Pl. CCXCVII).

Roeselare.

39.	St. Barbara. De Zeegbare Herten, Kamer van Rhetorica Zeegbare Herten te Roeselare (reprod. in A.A. Fl. n^o 447, Pl. CCXCIX).

Tielt.

40.	Ghebloyt int wilde (reprod. Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 118).

Tienen.

41.	De Fonteyne. Spreuk: Filius meus dilectus (reprod. Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 178).

Turnhout.

42.

De Heybloemkens. Spreuk: Wij heibloemkens bieën vrucht met blijscapen. In het midden St. Apollonia, patrones der kamer. De spreuk op banderol wordt herhaald half in schrift, half in beelden: Wij (in letters) [heibloemkens] [bijen] [vrucht = honigraat] met (in letters) blii (in letters) [schapen]. Bovenaan het wapen van keizer Karel V, rechts dat van Brabant, links dat van Turnhout, 1538 (reprod. E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XXIX).

43.

Het Heybloemken (0^m58 × 0^m575) Museum van het Steen-Vleeschhuis, Antwerpen (reprod. in A.A. Fl. n^o 454, Pl. CCCII.

Veurne.

44.	Arm in de beurs en van zinnen jong. Gebeeldhouwd hout en veelkleurig beschilderd. Ongewoon model. (reprod. in De Potter & Borre, Geschiedenis der Rederijkkamers van Veurne, Gent, 1870, bl. 162bis, id. in A.A. Fl. n^o 444, Pl. CCXCVII) Anno 1810.

Vilvoorde.

45.	De Goudbloem. Spreuk: In liefde groeyende. In het

[p. 60]

midden Anna, Maria en Jezus, onder een plantsoen van goudbloemen. Bovenaan het wapen van Philips II, rechts dat van Jan Gottignies, prins, en links dat van J. van der Beken, hoofdman der kamer, 1561 (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XIX).

Winoksberghe.

46.	De Royaerts. Allegorische voorstelling: een kruis omwonden door een banderol met het woord Royaert ligt plat over een tuin met gesloten hek. (reprod. Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 326).

Zoutleeuw.

47.	De Lelikens uit den Dale. Spreuk: Jonst voor Const. In het midden Anna, Maria en Jezus, in een krans van lelietjes van dale. Bovenaan het wapen van Philips II, rechts dat van de stad, links dat van Daniël van Halle, prins der kamer, 1561 (reprod. E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XXI).

B. Rebus-blazoenen (deviesen) in beeldschrift.

Antwerpen.

1.	De Violieren (0^m73 × 0^m73), Koninklijk Museum van Schoone Kunsten, Antwerpen, geschilderd door H. van Balen, J. Breughel den Fluweelen, S. Vranckx en F. Francken den Jonge in 1618 (reproductie in A.A. Fl., n^o 456, Pl. CCCIII).
2.	De Violieren. Incipit: Jupiter hemel-voorst, wilt ons duer Pallas stieren. 1^e prijs van 't ‘beste ghedicht blasoen’ en van ‘de beste schilderconst’ (reproductie in de Schadtkiste der Philosophen en Poeten, 1621, bl. 10, opgelost door Burger Jr. in Het Boek, 1925, bl. 166, zonder illustratie).
3.	De Violieren. Inc.: Die met ons gheloof willen houwen den sot (reprod. in Schadtkiste 1621, opgelost door Burger Jr. in Het Boek, 1925, bl. 166, zonder illustratie).
4.	Welkom van Melchior Schets, prins van de Violieren. Bovenaan wapen van Melchior Schets, onderaan wapen van de Violieren (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, en in Het Boek (1925), rebus opgelost door Burger Jr., bl. 157).
5.	Welkom van Anthonis van Stralen, hoofdman van de Violieren. Bovenaan wapen van Ant. van Stralen, onderaan

[p. 61]

	wapen van de Violieren (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, en in Het Boek (1925), rebus opgelost door Burger Jr., bl. 157).
6.	Welkom van de Violieren. Bovenaan het wapen van Philips II, rechts het wapen van Brabant, links het wapen van het markgraafschap, onderaan het wapen van de Violieren (reproductie E. van Even, Landjuweel 1561 en in Het Boek (1925), rebus opgelost door Burger Jr., bl. 157).
7.	De Goudbloem. Inc.: Deur Pax hout Rhetorica voor ooghen. (reprod. in Schadtkiste, 1621, bl. 44, besproken in Het Boek, 1925, door Burger Jr., bl. 168, zonder illustratie).
8.	De Goudbloem. Inc.: Mercurius helden baert doch deur liefde goet. (reproductie in Schadtkiste, 1621, bl. 40, besproken in Het Boek, 1925, door Burger Jr., bl. 169, zonder illustratie).
9.	De Goudbloem. Inc.: Keysers, Coninghen ende troubaer heeren. (reproductie in Schadtkiste, 1621, bl. 36, besproken in Het Boek, 1925, door Burger Jr., bl. 168, zonder illustratie).
10.	De Goudbloem. Inc.: Poeten sullen Rhetorica troulyck minnen. (reprod. in Schadtkiste, 1621, bl. 32-33, besproken in Het Boek, 1925, door Burger Jr., bl. 166, met illustratie bl. 167).
11.	De Olijftak. Inc.: Soo maer Apollo wilt, hy can ons pennen stieren. (reprod. in Schadtkiste, 1621, bl. 52, besproken in Het Boek, 1925, door Burger Jr. bl. 168, zonder illustratie).
12.	Particulier. Inc.: Trou Lans'heeren, Graven, en de Vorsten goet. (reprod. in Schadtkiste, 1621, bl. 99, besproken in Het Boek, 1925, door Burger Jr., bl. 170, zonder illustratie).
13.	Particulier. Inc.: Reyn broeders sullen Christus leer voor ooghen hauwen. Onderteekend: Hoop verwacht Troost (Adriaen Wils) (reprod. in Schadtkiste, 1621, bl. 95, besproken in Het Boek, 1925, door Burger Jr., bl. 168, zonder illustratie).

Berchem.

14.	De Bloeiende Wijngaard. Rechts het wapen van een lid van het geslacht van Altena, waarschijnlijk prins der kamer, links het wapen van Berchem. Rebus samengesteld door Peter Heyns, factor van den bloeienden wijngaard,

[p. 62]

	voor het Haagspel van 1561. (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XXXII, opgelost in Het Boek, 1925, door Burger Jr. bl. 147, met illustratie).
15.	De Bloeiende Wijngaard. Rebus samengesteld door Peter Heyns en uitgevoerd door A.P. (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XXXIII, opgelost in Het Boek, 1925, door Burger Jr., bl. 154, met illustratie).

Brussel.

16.

Maria Crans. Spreuk: In liefde groyt minnelyck accort. Inc.: Deur minnelyck accort (reprod. in Schadtkiste, 1621, bl. 4-5, besproken in Het Boek, 1925, door Burger Jr., bl. 166, zonder illustratie).

17.

Het Korenbloempje. Spreuk: Jeucht sticht vreucht (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, besproken, doch niet opgelost in Het Boek, 1925, door Burger Jr. bl. 151, met reproductie naar de prent van Spelen van Sinne (uitgegeven door W. Silvius) van 1562. Ofschoon ik, evenals Burger Jr. in 't duister tast voor een paar beelden, meen ik toch den zin van de ‘sententie’ te hebben gevat, die volgens mij luidt als volgt: 1^e register: Die werelt 2^e register: Houw(t) [houweel] die schouwen gansch int sot 3^e register: End' eer(t)baer verwinnen ponden, 4^e register: Spel broeders, maet hout tslot 5^e register: Wan(t) swereldsch goet es 6^e register: Een hant vol sonne. Rekening houdend met de ‘Vrage’ van het Haagspel van 1561: ‘welck hantwerck oirboirlycxste es van doene ende eerlycxst/nochtans zeer cleyn geacht’ interpreteer ik de sententie van het rebus-blazoen van de Brusselsche Corenbloem als volgt: ‘De wereld houdt voor zot de menschen die over goddelijke zaken nadenken en voor eerzaam die naar geld trachten, beoefent tooneel, broeders, maar weest matig in uw handelen, want het wereldsche goed is niets’. ‘Een hand vol zon’ is een XVI^e eeuwsche uitdrukking voor een ledige hand.

Diest.

18.	Christus ooghen. Inc.: Den Arendt goet ‘ter sonnen soet, bly stalhen’ kan (reprod. in Schadtkiste, 1621, bl. 197,

[p. 63]

	beschreven in Het Boek, 1925, door Burger Jr., bl. 170, zonder illustratie).
19.	Christus ooghen. Inc.: Vrouwen muysen loos en veyr lonten die riecken sy (reprod. in Schadtkiste, 1621, bl. 194, besproken in Het Boek, 1925, door Burger Jr., bl. 170, met illustratie, bl. 169).
20.	Christus ooghen. Inc.: Int hert stelt Christus lichten last, metten jock soet. (reprod. in Schadtkiste, 1621, bl. 191, besproken in Het Boek, 1925, door Burger Jr., bl. 170, zonder illustratie).

Geel.

21.	De Bremblomme. Ovaal in rechthoek met hofhouding van Rhetorica. Inc.: Houdt vrede end' eendracht, wilt toogen lieffd'by maett (reprod. in Schadtkiste, 1621, bl. 241, beschreven en opgelost in Het Boek, 1925, door Burger Jr., bl. 170, met illustratie, bl. 171).

Gent.

22.	Onbekend (0^m355 × 0^m355) Museum van Oudheidkunde van de Bijloke te Gent (reprod. in A.A. Fl., n^o 448, Pl. CCXCIX, hierboven besproken en opgelost met reproductie door schrijver dezes).

's-Hertogenbosch.

23.	De Vurige Doorn. Bovenaan het wapen van G. Nemius, prins der kamer, 1561 (reprod. in E. Van Even, Landjuweel 1561, Pl. XXVI).

Kortrijk.

24.	De Barbaristen. Opschrift in beeldschrift: S. Barbara voedt [voet] veel [vedel] sotten [twee zotskoppen, met zotskap] (reprod. in Spelen van zinne, Gent, 1539, uitg. van Dis & Erné, 1939, bl. 290).

Leuven.

25.	De Roos. Bovenaan het wapen van Jan Uitenliemingen, prins der kamer, rechts dat van Brabant, links dat van Leuven, 1561 (reprod. E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XXIII, besproken in Het Boek, 1925, door Burger Jr., bl. 160).

[p. 64]

Lier.

26.	De groeyende Boom. Bovenaan het wapen van het Koninklijk Kapittel alias S. Gommersgild, rechts dat van Gaspar Schets, prins, links dat van Florens, van Mechelen, hoofdman. Onderaan het wapen van de stad. 1561 (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XVII).

Mechelen.

27.	De Pioen. Bovenaan het wapen der stad, onderaan dat van Jan Nonne, prins der kamer, 1561 (reprod. E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XV).

Moll.

28.	Het blazoen heeft den vorm van een rechthoek in plaats van de gebruikelijke ruit. Inc.: Hol-landsche Bybel susters wilt lathen varen/den sielen verleyder Gommarus vol qu'ay leeren. (reprod. Schadtkiste, 1621, bl. 236, besproken in Het Boek, 1924, door Burger Jr., bl. 170, zonder illustratie).

Turnhout.

29.	De Heybloemkens. Bovenaan het wapen van Jan van Hasselt, prins der kamer, onderaan het wapen der stad, 1561 (reprod. in E. van Even, Landjuweel 1561, Pl. XXX).

Veurne.

30.	Arm in de Beurs en van zinnen jong. Rebus-blazoen ter eere van Philip Tytte, koning in 1616 (reprod. foutief in De Potter & Borre, Gesch. van de Rederijkerskamers te Veurne, vóór het titelblad, besproken bl. 161 in voetnota. We komen bij een volgende gelegenheid op dit blazoen terug).
31.	Arm in de Beurs en van zinnen jong. Rebus-blazoen ter eere van Pieter Le Saige, koning in 1617 (reprod. in De Potter & Borre, Gesch. van de Rederijkkamers te Veurne, besproken bl. 161 in voetnota.

Vilvoorde.

32.	De Goudbloem. Inc.: Wildt mildt Rhetorica croonen net met laurieren (reprod. Schadtkiste, 1621, bl. 185, be-

[p. 65]

sproken in Het Boek, 1925, door Burger Jr., bl. 170, zonder illustratie).

C. Memorie-blazoenen.

n^o 26, n^o 27, n^o 29, n^o 30 en n^o 31 van B, ofschoon hoofdzakelijk rebus-blazoenen, kunnen reeds tot de memorie-blazoenen gerekend worden, daar het wapen of de naam van prins of koning er op vermeld wordt. Dat is ook het geval voor

Diksmuide.

1.	De Barbaristen of morgennieten, een rebus-blazoen ter eere van Guillaume de Vos (1641), later te bespreken, samen met n^o 30 en n^o 31 van Philip Tytte en Pieter Le Saige van Veurne.

Ieper.

2.

De Kornebloem, de Groenaerts, de Lichtgeladen. Kamer afhangend van de Confrerie van O.L. Vrouw tot Alsemberghe. Spreuk: Door 's geests weldaeden, zijn ligt gelaeden, 1618, Mus. Arthur Merghelynck te Ieper, verdwenen tijdens Wereldoorlog I). Er op afgebeeld waren de wapens van Ieper en van den Hoofdman: Pieter van de Kerchove.

3.

De Kornebloem. Hoofdvoorstelling: Christus aan het Kruis in een bergachtig landschap met O.L. Vrouw aan den voet van het kruis en den H. Geest zwevend boven het tafereel. Schenker geknield op rechterknie: Gaspar Ghysels, prins der kamer, die met de rechterhand Christus aanwijst. Achter hem: zijn twee jongste kinderen. Tegenover hem zijn echtegenoote geknield met achter haar drie dochters, 1715 (reprod. Jaarboek De Fonteyne, 1944, bl. 108-109). Beide blazoenen werden reeds door mij beschreven en behandeld in het In Memoriam Jonkheer Jozef Maertens de Noordhout, Oud-euverdekens van de Fonteyne (1872-1941), die n^o 3 in bezit had. In mijn voorloopige lijst der oude blazoenen van Rederijkerskamers in Vlaanderen, bl. 115-118 van het Jaarboek der Fonteyne van 1944, zijn n^o 3 De Morgennieten of Barbaristen van Diksmuide, een blazoen ter eere van Lieven, hoofdman, en n^o 4 De Morgennieten of Barbaristen van Diksmuide, en blazoen ter eere van Pintaflour, prins, 1701 (reprod. in A.A. Fl. bl. 133-134, n^o 442, Pl. CCXCVI en A.

[p. 66]

A. Fl. bl, 133-134, n^o 443, Pl. CCXCVI) insgelijks te rangschikken onder de Memorie-blazoenen.

* * *

Voor inlichtingen over bovenstaande en eventueel niet vermelde, doch nog bestaande blazoenen van rederijkers houdt schrijver dezes zich steeds aanbevolen (Prof. Dr. P. De Keyser, Egmontstraat, 14, Gent).