Jaarboek De Fonteine. Jaargang 1945

[p. 130]

De Rederijkerskamer ‘De Lelie’ te Wakken.

Den 27ⁿ Mei 1945 werd door ‘De Fonteine’, in haar hoedanigheid van Koninklijke Souvereine Hoofdkamer, een ‘doopbrief’ verleend aan de samengesmolten tooneelmaatschappijen ‘De herlevende Boom’ en ‘Taele ende Conste’ te Wakken, waardoor deze vereenigingen de tradities van de Rederijkerskamer ‘De Lelie’, met het devies ‘Siet het groeyd onbesproeyd’ en de H. Catharina tot patrones weer opnemen. Het zal daarom, meenen we, niet ongewenscht voorkomen, hier enkele bijzonderheden over de geschiedenis van deze Kamer mee te deelen.

De eerste betrouwbare aanwijzing omtrent het bestaan van een Rederijkerskamer onder de bescherming van de H. Catharina te Wakken dagteekent uit 1688⁽¹⁾. In een brief van de hoogpointers en vrijschepen van de Kasselrij Kortrijk aan den Raad van Vlaanderen vernemen we dat enkele vooraanstaande bewoners van Wakken den 29ⁿ Januari 1688 tot het Hof het verzoek hadden gericht ‘een broederschap van rethorique, onder den titel van de H. Catharine’ en een ‘theatre’ te mogen oprichten. Het Hof stuurde het rekwest naar de hoogpointers en vrijschepenen van de Kasselrij Kortrijk die hierover een gunstig advies uitbrachten⁽²⁾. We bezitten verder nog een gelijktijdig af-

(1) We weten niet waarop de bewering van Edm. Vander Straeten, Le théâtre villageois en flandre..., d. 1, Bruxelles, 1881, bladz. 237 steunt, volgens dewelke Rederijkers uit Wakken zich in 1539 op het Landjuweel te Gent zouden hebben bevonden.

(2) Hooghe ende Moghende Heeren
Wy hebben ontfanghen de besloten briefuen die t' hof ons heeft belieuen te scryuen den xix February lestleden met de req.^te die aen Syne Ma^t op den 29 January daerte voorent ghepresenteert is gheweest door heer Charles Francois noel, prbre, den aduocaer Philips van Biesbroucq, p^r Biebuijck, ende meer andere jnsetenen van Wackene, daerby sy versoucken aggreatie op het jnstellen van een broederschap van rethorique onder den titel vande H. Catharine, ende decretement vande regels, daertoe gheconcipieert ende andeselue hemlieden req^te geuoucht met Octroy, ofte permissie van opte mooghen rechten eenen theatre, ende op den seluen voor te stellen alle soorten van Commedien, ofte spelen, met tusschenspelen ofte cluchten jn alle eerlijckheyt ende die niet en repugneren ande Catholique Religie, nochte aen eenighe placcaeten ofte ordonnantien vande selue Ma^t, ende t' hof aleer daerop te rescriberen is ghedient gheweest by de voorscreuen briefuen daerop te vraeghen ons aduis.
Waeran voldoende, segghen dat wy jn onse Collegialle vergaederinghe hedent rypelyck gheexamineert hebben de voorscreuen req^te, met de voorscreuen gheconcipierde regels, ende andere bescheeden daer annex, ende daer jnne niet beuindende dat strydt jegens onse Catholique religie, goede manieren ofte zeden, nochte oock daer jnne stekende eenighen intrest vande selue Ma^t, het Lant, ofte de prochie, soo syn wy van ghevoelen, dar t' versouck vande supplianten schint redelyck te wesen, ende dat het Hof wel soude doen van daerop fauorabelycken ande Ma^t, te rescriberen, Laetende niet min alles ter voorsienighe discretie vanden Houe, ende aen t' selue wedersende de voorscreuen req^te met de stuckx daerby ghevought, ende ons recommanderende in desselfs goede Gratie, blyuen met alle respect, ende submissie,
Hooghe, ende Mooghende Heeren Uwe Edel^ts seer Bereide
ende ootmoedighe dienaers
Hooghpointers, ende Vryschepenen
der Casselrye van Cortryck.
(onderteekend) Brakelman.
Ten Collegie, 8^e Maerte 1688.
In den rechter bovenhoek: Recepta 15 Martij 1688.
Gent, Rijksarchief, Briefwisseling van den Raad van Vlaanderen, Maart 1688.

[p. t.o. 130]

[p. t.o. 131]

[p. 131]

schrift van een brief van den secretaris van den Raad van Vlaanderen aan het Hof, waarin hij zich eveneens gunstig over deze aangelegenheid uitlaat⁽³⁾.

We weten niet met zekerheid of het verzoek werd toegestaan, want we moeten wachten tot 1770, vooraleer we opnieuw iets over een tooneelvereeniging te Wakken vernemen. Gedurende den zomer van dit jaar werd namelijk door de Rijm-ende-redekonst-minnende van Rethorica te Wakken driemaal Alzire van Voltaire vertoond en nog eens den 6ⁿ September te Kortrijk op den wedstrijd van de Fonteinisten⁽⁴⁾.

Enkele jaren later, in 1778, worden door de Constvoedende broeders der vrye gilde van rethorica met de H. Catharina tot patrones en het devies ‘Ziet het groeyt onbesproeyt’ twee treurspelen opgevoerd: van 30 Augustus tot 13 September viermaal Catharina, koningin van Georgia en van 31 Augustus

(3) Tres Honnorez etc.
Messieurs, par lettres de sa Ma^té du 23 de janvier dernier Nous at esté remise la requeste présentée a jcelle par Charles Francois Noel prbre, Philippe Van Biesbrouck, pierre Biebuijck et autres jnhabitans du village de Wacken, afin de la voir et visiter, et la reseruir, ou bien vos Seigneurés de notre aduis sur le contenu d'jcelles, tendant a permission de pouuoir eriger une Confrerie de rhetorique soubs le nom de S^te Catherine, au pied du reglement ij joint, avecq octroij pour ériger vn theatre, et ij reprèsenter des Commedies et farses qui ne repugnent a la religion Catholique, et aux placcartz de sa Ma^té, laquelle req^te nous avons enuoyé par lettres closes aux hauts pointres et Francs Escheuins de la Chatellenie de Courtraij, pour y dire leur sentiment Et comme ils Nous aduisent par leur rescription du viij^e du mois passé, qu'ils ne trouuent audit projet de reglement chose qui soit contraire à la religion et aux bonnes mceurs, qu'aussij sa Ma^té, le paijs, et led^t village, n'ij peuuent souffrir aucun interest Nous sommes d'avis (a correction treshumble) que Sa Ma^té pourroit bien estre servic, d'accorder aux suppliants l'aggreation decretement et octroij qu'ils demandent, Nous remettans, exa ij^e d'avril 1688.
In den linker bovenhoek: D. Vander Brugghen.
Gent, Rijksarchief, Register E, Brieven en Rescriptien, 1683-1688, fol. 343^v

(4) Edm. Vander Straeten, a.w., bladz. 237.

[p. 132]

tot 8 September Doodbaerende liefdekragt in den graeve Clotaldus en de prinses Emilia, onder Gozewyn, koning van Zweden⁽⁵⁾. Dezelfde Rederijkerskamer richtte den 13ⁿ Mei 1781 een voor den tijd belangrijken dichtwedstrijd in, waaraan talrijke vereenigingen uit Oost- en West-Vlaanderen deelnamen⁽⁶⁾.

De Rederijkerskamer van Wakken schijnt in de volgende jaren een bijzondere bloeiperiode te hebben gekend, vooral dank zij den dichter P.J. de Borchgrave (1755-1819)⁽⁷⁾. Zoo behaalt de Kamer van Wakken te Oudenaarde in 1784 den eersten prijs voor het treurspel en de intrede, en te Gent in 1785, den eersten prijs voor het treurspel en den tweeden prijs voor de klucht, terwijl in 1789 te Wakken zelf een wedstrijd voor opera en treurspel wordt ingericht.

Dit is opnieuw het geval in 1806. De gedichten die aldaar werden uitgesproken en handelden over ‘Den Mensch, door Adams val, gebragt in slavernij; gerukt door 's Heylands dood uyt Satans Heerschappy’ werden nog hetzelfde jaar te Gent gedrukt⁽⁸⁾. Naar aanleiding van dezen dichtwedstrijd stuurde de dichteres Petronella Moens, den 18ⁿ Januari 1807 een enthousiasten groet ‘Aan het glorierijk dichtkundig Genootschap te Wacken’⁽⁹⁾.

(5) Edm. Vander Straeten, a.w., bladz. 238.

(6) Nog hetzelfde jaar werden de producten van dezen wedstrijd te Gent bij J.F. Vander Schueren gedrukt. Naast ‘Prysverzen, op het afsterven van... Maria Theresia’ bevat de bundel ook antwoorden op de vragen ‘Wat word' er bezonderlyk vereyscht in alle Maetschappyen, Gilden ende Konst-genootschappen om de Dichtkonste te doen bloeyen’ en ‘Door wie word de Dichtkonste met de meeste achtinge aenzien, en welke zyn haere bezonderste Haeterlingen.’
Namen aan den wedstrijd deel vereenigingen van Geeraardsbergen, Torhout, Zomergem, Hooglede, Gent, Lichtervelde, Meenen, Wevelgem, Roeselare, Nazaret, Oudenaarde, Rolleghem, Zwevegem, Izegem, Kanegem, Tielt, Machelen, Wontergem, Oostroozebeke, Vijve Sint Eloois, Ronsele en Kortrijk. Nadere bijzonderheden hierover: Kan. Dr. J Muyldermans, Een Rederijkersdag te Wakken in 1781, in VMA, 1914, bladz. 249 -.

(7) Zie over P.J. de Borchgrave: Pr. van Duyse, Pieter-Judocus de Borchgrave; in: Belgisch Museum, d. 8 (1844), bladz. 432 -. en vooral Dr. G. Degroote, Pieter Joost de Borchgrave (1758-1810), in: De Gulden Passer, 23^e jg. (1925), bladz. 149 -. Een uitgaven van zijn Gedichten werd bezorgd door zijn kleinzoon M.J. de Borchgrave, Gent. 1861.

(8) Edm. vander Straeten, a.w., bladz. 238 -; Ph. Blommaert, Geschiedenis der Rhetorykkamer: De Fonteine, te Gent,..., Gent, 1847, bladz. 68. Een beschrijving van dezen bundel bij F. Vanderhaeghen, Bibliographie Gantoise..., d. 5, Gand, 1865, n^r 8085, bladz. 1 -.

(9) Aan het glorierijk dichtkundig Genootschap te Wacken, ten zinspreuk voerende: ‘Ziet het groeit onbesproeit’.
Gedrukt voor het Genootschap, z.p., [1807], (4 bl.).

[p. 133]

In 1809 dichtte P.J. de Borchgrave een ‘Treur-gezang By het afsterven van den Heer Mynheer Laurentius Dhossche, Hoofd-man van het Tael-dicht-en-tooneel-kunstlievend genootschap... te Wakken⁽¹⁰⁾. Op talrijke wedstrijden slaagde hij erin prijzen weg te kapen, onder meer: te Hooglede in 1803 en 1804 (eerste en tweede prijs), te Tielt in 1804 (eerste prijs), te leper in 1805 (eerste prijs)⁽¹¹⁾, te Oostende in 1809 (eerste prijs), te Kortrijk⁽¹²⁾ en Aalst⁽¹³⁾ in 1810 (telkens de eerste prijs), te Deinze⁽¹⁴⁾ in 1811 (tweede prijs), te Roeselare⁽¹⁵⁾ in 1816 (tweemaal de eerste prijs) en te Deerlijk in 1817 (eerste prijs). Den 9ⁿ Juli 1820 richtte de Rederijkerskamer van Deinze een dichtwedstrijd in om de nagedachtenis te huldigen van den verdienstelijken dichter uit Wakken die het vorig jaar overleden was.

A. VAN ELSLANDER,

Aspirant N.F.W.O.

Griffier van ‘De Fonteine’.

(10) Treur-gezang By het afsterven van den Heer Mynheer Laurentius Dhossche, Hoofd-man van het Tael-dicht-en-tooneel-kunstlievend genootschap, Schuylende onder de God-gewyde Martel-vlag van de heylige Maegd en bloedgetuyge Catharina; Gekent onder de spreuk: Ziet het groeyd onbesproeyd, binnen Wacken; overleden den 18 van Herfst-mand 1809. In het 67 jaers zyns ouderdoms.
Brugge, Weduwe de Moor en zoon. (4 bl.)

(11) Jebus, anders genaamt Jerusalem, beschouwt by zyne yzelyke Verwoesting, In oplossing van het dichtmaatig Voorwerp, uitgegeven door het letterkundig Genootschap, schuilende onder de God-gewyde vleugelen van den heiligen Engel Bewaarder, gekent onder de spreuk: Wysheid volmaakt Konst, binnen Yper, dezen 15. van Herft-Maand, aLs Yper, Wars Van WInst', sChonk perU's eerMetaal, Voor JebUs onDergang, Voor tItUs zegepraaL.

(12) Het Nut van de Vrede, in dry verscheide Dichten, Bekroond in de Vergadering van den 19 Augusty 1810, door de Maatschappy van Rhetorica, met Kenzin Vrede Minnaars, binnen Kortryk.
Kortrijk, Louis Blanchet, z.j.

(13) Verzacmeling der Dichtwerken over de Belgen, door het aloude Gilden van Dicht- en Tonneelkunde gezeyd de Catharinisten in Aelst. gekroond in haere zittinge van den XIV van Lauwmaend MDCCCX.
Gent, P.F. de Goesin-Verhaeghe, 1810.

(14) Verzaemeling der nae-prysdingende Dicht-Werken op het voorwerp: Schets Abraham, zyn zoon, hun steun op Gods gena, Liefd', G'hoorzaemheyd en reyz' nae en op Moria; Voorgesteld door de Maetschappy der Tooneel- en Dicht-kunde, met Ken-Spreuk: Geen Konst zonder Nyd, Binnen de Stad Devnze. Jegens den 29 Juny 1811.
Gent, P.F. de Goesin, Verhaeghe, 1811.

(15) Verzaemeling der bezonderste Dicht-Werken op het voorwerp: De Beschouwing van 't Slagveld van Waterloo naer den 18 Juny 1815, en de menschlieventheyd der Belgen. Voórgesteld doór de Maetschappy der Verzaemde Kunst-Minnaeren, binnen Rousselaere, Provincie van West-Vlaenderen, jegens den 14 July 1816.
Roeselaere, van Beyaert - Feys. z.j.