Jaarboek De Fonteine. Jaargang 1944

[p. t.o. 9]

[p. 9]

Lijst van Zuid-Nederlandsche Rederijkerskamers uit de XV^e en XVI^e eeuw.

Woord vooraf.

Het is voldoende bekend, dat de Rederijkersstudie, en dit zoowel in Zuid- als in Noord-Nederland, in de laatste jaren opnieuw talrijke beoefenaars heeft gevonden. De belangstelling is hierbij echter in hoofdzaak gegaan naar het uitgeven van teksten of het bestudeeren van bepaalde figuren, terwijl de geschiedenis van de Rederijkerskamers zelf, heel ten onrechte, verwaarloosd werd. Hiervoor zijn we dan ook in hoofdzaak aangewezen op bijdragen uit de vorige eeuw, die echter, hoe verdienstelijk ook, niet meer aan de tegenwoordige eischen beantwoorden.

We bezitten ook geen enkele eenigszins volledige en betrouwbare lijst van de zoo talrijke Kamers die in de XV^e en XVI^e eeuw en ook later in de Nederlanden werkzaam zijn geweest. Inderdaad de lijsten van W. Kops (1774)⁽¹⁾ en van P. Gerard in het werk van Laserna Santander (1809)⁽²⁾, zijn vanzelfsprekend reeds lang verouderd. Dit is eveneens het geval met de lijst van Dr G.D.J. Schotel⁽³⁾, die nog wel diensten kan bewijzen, hoewel ze onvolledig en niet overal betrouwbaar is. Ze kan echter worden aangevuld met de lijst van Edm. Vander Straeten⁽⁴⁾, die in hoofdzaak Kamers van West-Vlaamsche dorpen bevat; en vooral met de uitvoerige en overigens voortreffelijke lijst van de Bibliotheca Belgica⁽⁵⁾, waarin Kamers van grootere steden echter niet werden opgenomen.

(1) W. Kops, Schets eener Geschiedenesse der Rederijkeren. In: Werken van de Maetschappy der Nederlandsche Letterkunde, te Leyden, d. II, (1774), blz. 213 -.

(2) De Laserna Santander, Mémoire historique sur la bibliothèque dite de Bourgogne..., Bruxelles, 1809, bladz. 161 -.

(3) Dr G.D.J. Schotel, Geschiedenis der Rederijkers in Nederland, (tweede uitgave), d. 2, Rotterdam, 1871, bladz. 227 -.

(4) Edm. Vander Straeten, Le Théâtre villageois en Flandre, (tweede uitgave), d. 2, Bruxelles, 1881, bladz. 17 -.

(5) Bibliotheca Belgica, 2e Reeks, Gand, 1891-1923, C. 643, Chambres de Rhétorique et sociétés dramatiques des Pays-Bas depuis leur origine jusqu'à la fin du XVIII^e siècle, Belgique, chambres secondaires. Ook afzonderlijk verschenen.

[p. 10]

Een nieuwe tabel die de gegevens van Dr G.D.J. Schotel, Edm. Vander Straeten en van de Bibliotheca Belgica zou verwerken en tevens rekening zou houden met de onderzoekingen van de laatste jaren, behoort dus voorzeker tot de dringendste wenschelijkheden. We hebben dan ook gemeend in deze leemte reeds gedeeltelijk te voorzien, door in dit Jaarboek een lijst af te drukken van Zuid-Nederlandsche Rederijkerskamers uit de XV^e en XVI^e eeuw⁽⁶⁾.

Er werden enkel Kamers opgenomen waarvan de benaming of het devies of de patroonsheilige bekend was, daar het anders niet altijd uit te maken was of we met eigenlijke Rederijkerskamers te doen hadden. Het zou dan ook verkeerd zijn te denken dat er in den loop van de XV^e en XVI^e eeuw niet méér Kamers zouden bestaan hebben, dan in deze lijst worden vermeld⁽⁷⁾.

De Kamers werden per provincie en in alphabetische volgorde naar den naam van de plaats gerangschikt. Van iedere vereeniging werd achtereenvolgens: benaming, devies en patroonsheilige vermeld; verder de datum van stichting of erkenning of ook nog, wanneer deze niet gekend is, de eerste vermelding. In de volgende kolom werden teksten of werken aangeduid, die beschtijvingen of afbeeldingen van het blazoen bevatten. De laatste kolom bevat de verwijzingen naar de bestaande lijsten van Dr G.D.J. Schotel, Edm. Vander Straeten en van de Bibliotheca Belgica. Ten slotte werden onderaan de bladzijde, voor bepaalde plaatsen of Kamers, werken of artikels opgegeven, die nadere bijzonderheden uit de geschiedenis van de Kamers bevatten. Deze lijst geeft dus ook een beknopte bibliographie, waardoor verder doorgevoerde studie wordt vergemakkelijkt.

Wij sluiten met een woord van dank aan allen die ons bij het opmaken van deze lijst behulpzaam waren. In het bijzonder gaat onze dank naar Dr L. van Boeckel, correspondeerend Bestuurslid van onze Kamer. We zijn ervan overtuigd dat de verbeteringen en aanvullende bibliographische gegevens, die deze zoo

(6) Wij hopen in het volgend Jaarboek Je lijst der Noord-Nederlandsche Kamers van vóór 1600 te kunnen publiceeren en vervolgens in het Jaarboek 1946: de lijst der Zuid-Nederlandsche Kamers na 1600, om te besluiten in het Jaarboek 1947 met: de lijst der Noord-Nederlandsche Kamers na 1600.

(7) Zoo vermelden wij onder andere de Kamers van: Blankenberge, Rupelmonde, enz.

[p. 11]

voortreffelijke rederijkerskenner zoo welwillend was ons te laten geworden, deze lijst zeer ten goede zijn gekomen. Het spreekt vanzelf dat iedere verdere terechtzetting of aanvulling van deze lijst door ons dankbaar zal aanvaard worden.

Deze lijst werd bewerkt door:

Antonin VAN ELSLANDER,

Aspirant N.F.W.O.

Griffier der Kamer.

Victor SPEECKAERT,

Archivaris der Kamer.

Jozef DE VUYST,

Penningmeester der Kamer.

Gebruikte verkortingen.

A.A.Fl.: J. Casier P. Bergmans. L'art ancien dans les Flandres..., d. 3, Bruxelles, 1922.

B.B.: zie nota 5.

DIEGERICK: J.L.A. Diegerick, Notes sur les chambres de Rhétorique de la Flandre maritime (1517 á 1551). In: Annales du comité flamand de France, d. 5 (jg. 1859-1860), blz. 134 -.

SCHOTEL: zie nota 3.

S.S., ANTWERPEN, 1561: Spelen van sinne... ghespeelt... binnen der stadt van Andtwerpen op dLandJuweel... 1561, Antwerpen, Willem Silvius, 1562, voor een gedetailleerde beschrijving van dezen bundel zie de Bibliotheca Belgic a, 1^e Reeks, S 224.

S.S., ANTWERPEN, HAAGSPEL, 1561: Spelen van sinne... ghespeelt binnen de stad van Antwerpen op Thaechspel naer DlantJuweel... 1561, Antwerpen, Willem Silvius, 1562; voor een uitvoerige beschrijving, eveneens in de Bibliotheca Belgica, 1^e Reeks, S 224.

S.Z., GENT, 1539: Spelen van Zinne... binnen der Stede van Ghendt... vertooght... 1539, Gent, Joos Lambrecht; een uitvoerige beschrijving in de Bibliotheca Belgica, 1e Reeks, S. 221. We verwijzen telkens naar de uitgave van Dr L.M. Van Dis en Dr B.H. Erné, De Spelen van Zinne vertoond op het Landjuweel te Gent van 12-13 Juni 1539, d. I, tekst, Groningen-Antwerpen, 1939.

VANDER STRAETEN: zie nota 4. De andere verkortingen zijn alle zonder meer duidelijk.

[p. 12]

Plaats	Benaming	Devies	Patroonsheilige
FRANSCH-VLAANDEREN^(8)
BELLLE	De Geldsenders	-	H. Adriaan, later ook de H. Antonius
	De Jonck van herte; na 1530: De Jonck van Sinnen; ook: De Barbaristen	Jonck van herte; na 1530: Jonc van Sinnen	H. Barbara
	De Spaderijcke; ook: De Catharinisten	-	H. Catharina
BROEKBURG	De Vruchbaere van Gheeste	Vruughtbareghe van Gheeste	H. Maagd
DUINKERKEN	De Kersouwe	Verblydt in den tijdt	H: Michiel
EEKE	Het H. Kruys	Verblijd int cruuce	-
HAZEBROEK	-	Obedientig int werck	H. Anna
HONDSCHOTE	De Persetreders; of De treders Fonteinisten	Torcular calcavi solus	H. Elisabeth
KAASTER	Het Knaepgilde; of De Libertinen	Wij leven door victorie	H. Niklaas
RUIBROEK	Het H. Sacrament	Al even groen	-
STEENWERK	Die Ongheleerde	-	-
St. WINOKSBERGEN^(9)	De Royaerts; of Baptisten	Onrusten in geneughten	H. Jan-Baptist
VLETEREN	Tytverwachters	Expectans Expectavi dominium	H. Maagd
WORMHOUT	Communianten	Spiritus est qui vivificat	-

(8) J.L.A. Diegerick, Notes sur les chambres de Rhétorique de la Flandre Maritime (1517 à 1551). In: Annales du comité flamand de France, d. V. (jg. 1859-1860) blz. 134 -.
D. Carnel, Les sociétés de Rhétorique et leurs représentations dramatiques chez les flamands de France. In: Annales du comité flamand de France, d. V (1859-1860) blz. 29 -. Zie over de blazoenen van deze Kamers: J J. Carlier, Les Armoiries des anciennes institutions religieuses, féodales et civiles des flamands de France. In: Annales du comité flamand de France. d. I (1854-1855), blz. 323 -.

(9) Ph. Blommaert, Rederykkamers van Veurne en Ommestreken. In: Belgisch Museum, d. II (1838), blz. 372.

[p. 13]

a) Stichting of erkening b) Eerste vermelding	Blazoen	Verwijzingen
a) 10-8-1531 erkend door Alpha en Omega	Diegerick, bladz. 147	Schotel, bladz. 236 (lees 286); B.B., bladz. 10
a) Drievuldigheidsdag 1530	Diegerick, bladz. 147	Schotel, bladz. 286 B.B., bladz. 10
a) 8-8-1541	Diegerick, bladz. 148	Schotel, bladz. 286; B.B., bladz. 10
a) 9-5-1530; erkend door Alpha en Omega	Diegerick, bladz. 146	B.B., bladz. 20 -
b) na 1584	B.B., bladz. 40	Schotel, bladz. 247; B.B., bladz. 39
a) 19-5-1542; erkend door Alpha en Omega	Diegerick, bladz. 148	Schotel, bladz. 249; B.B., bladz. 40
a) 26-5-1526	Diegerick ,bladz. 146	Schotel, bladz. 258; B.B., bladz. 63
b) 1547. Loo-in-Veurne-Ambacht		B.B., bladz. 67 -
a) 1540: gesticht		B.B., bladz. 22 -
a) 1532: Statuten van Karel V		B.B., bladz. 139
a) 10-8-1534: erkend door Alpha en Omega	Diegerick, bladz. 147	B.B., bladz. 159
a) 9-8-1527: erkend door Alpha en Omega	Diegerick, bladz. 146 S Z Gent, 1539, blz. 149	Schotel, bladz. 292; B.B., bladz. 14
a) 10-5-1548; erkend door Alpha en Omega	Diegerick, bladz. 149	B.B., bladz. 50
a) 20-8-1548; erkend door Alpha en Omega	Diegerick, bladz. 149	B.B., bladz. 190

[p. 14]

Plaats	Benaming	Devies	Patroonsheilige
WEST-VLAANDEREN
ALVERINGEM^(10)	-	Schamel in de borse	-
BEVEREN-bij-VEURNE	De Troostlusters	Dien troost elck luste	H. Geest
BRUGGE^(11)	De Helighe Gheest^(12)	Mijn werc es hemelic	H. Geest
	De drie santinnen^(13)	Die lijdt verwint	Catharina, Magdalena, Barbara
DIKSMUIDE^(14)	De Heilige Gheest	-	H. Anna
GISTEL	De Crancbestiers	Cranc bestier	-
IEPER^(15)	Alpha et Omega	Spiritus ubi vult spirat	-
	De Korenbloem^(16)	Lichtgelaen	O.L.Vr. van Alsemberg
	De Vreuchdenaers	-	-
	De Rozieren	-	H. Anna
	De Mooren	-	-
	De getrauwe harten	-	-
KOEKELARE	-	Wilt van Geeste	-
KORTRIJK^(17)	Sint Barbara	God voedt veel sotten	H. Barbara
	St Antonius of De Fonteinisten	Tijdverlies	H. Antonius

(10) Ph. Blommaert, a.w., blz. 362.

(11) Dr J W.Muller en Dr L. Scharpé, Spelen van Cornelis Everaert, Leiden, 1920, blz. V -.
A. Duclos, Bruges, histoire et souvenirs, Brugge, 1910, blz. 424 -.

(12) Pr. Van Duyse, De Rederykkamer van den Heiligen Geest te Brugge. In: Belgisch Museum, d. X, (1846), blz. 241-246.

(13) Pr. Van Duyse, Oude Pryskaarten van de Brugsche Rederykkamer De Drie Santinnen. In: Belgisch Museum, d. IX (1845), 453 -.
L. Gilliodts-Van Severen, Les archives de la ville de Bruges. La société de Rhétorique ‘De Drie Santinnen’. In: La Flandre, jg. 1884, blz. 397.

(14) Ch. Robaeys, Iets over de Rhetorykkamers van Diksmuide. In: Nederduitsche Letteroefeningen, Gent, 1834, blz. 116-123.

(15) J.F. Lambin, Geschiedkundige oogslag op de Rederykkamers van Ypre, Ypre, 1840.

(16) J. Bols, Bijdrage tot de Geschiedenis van de Iepersche Rederijkkamer De Korenbloem gezeid Lichtgelaen. In : Verslagen der Kon. VI. Acad., 1903, 2^e halfj., blz. 203-206.

(17) F.A. Snellaert, Over de Kamers van Rhetorica te Kortryk. In: Belgisch Museum, de III (1839), blz. 5 -.
Fr. de Potter, Geschiedenis der stad Kortrijk, d. II, Gent, 1874, blz. 19 -.

[p. 15]

a) Stichting of erkenning b) Eerste vermelding	Blazoen	Verwijzingen
a) 1-6-1535; erkend door Alpha en Omega	Van der Straeten, blz. 20	Schotel, bladz. 229; Van der Straeten, bladz. 20; B.B., bladz. 3
a) 4-1-1544; erkend door Alpha en Omega	Van der Straeten, blz. 47	Van der Straeten, bladz. 46 B.B., bladz. 17
a) 1428; gesticht (waarschijnlijk)	S.Z. Gent, 1539, blz. 22	Schotel, bladz. 240
b) 18-9-1474	Prijakaart van 1570 en 1573 (Gent, stadsarchief)	Schotel, bladz. 240
b) 1394: te Doornik		Schotel, bladz. 246 B.B., bladz. 35
b) 26-2-1470: te Oudenburg		Van der Straeten, bladz. 98 B.B., bladz. 54
a) 1516: opnieuw ingericht		Schotel, bladz. 261
b) 1493: te Nieuwpoort	Bols, bladz. 205	B.B., bladz. 115
b) 1493: te Nieuwpoort		B.B., bladz. 115
b) 1521: te Nieuwpoort		B.B.,bladz. 115
b) 1521: te Nieuwpoort		B.B., bladz. 115
b) 1516: te Nieuwpoort		B.B., bladz. 115
b) 1514: te Oostende		Schotel, bladz. 262; Van der Straeren, bladz. 70; B.B., bladz. 26
b) 1427	S.Z., Gent, 1539, blz. 290	Schotel, bladz. 265
b) 1496 te Antwerpen		Schotel, bladz. 265

[p. 16]

Plaats	Benaming	Devies	Patroonsheilige
	Het H. Kruis	Minnelijck van herten deurt cruus ons heeren	-
LEFFINGE^(18)	De Jesusten	Altoos doende	Het Kind Jesus
LOO in VEURNE AMBACHT^(19)	De Fonteynisten	Ic verrycke de Royen	H. Geest
	De Groenaerts	-	-
MANNEKENSVEER	-	Van herten royn	-
MEENEN^(20)	De Barbaristen	Wij hopen, bruers	H. Barbara
	Het H. Cruys; ook: De Cruysbroeders, De Seven Vroeden
MEESEN	-	Hoe ic labuere met pijnen duere; of: met pynen duer de werelt.	H. Barbara
NIEUWKERKE^(21)	-	Blij van Sinnen	H. Barbara
	De Heylige Gheest	Goetwillich int herte	-
NIEUWPOORT^(22)	De Doorne Croone De Roosekrans	Van vroetscepen dinne	Maria Doorne Croone des noodt Godts
OOSTDUINKERKE		Art van bestier	-
OOSTVLETEREN	De lichtbekeerde magdalenisten	-	H. Magdalena

(18) Ph. Blommaert, a.w., blz. 364.

(19) Ph. Blommaert, a.w., blz. 368.

(20) Lambin, Over de Rederykkamers van Strazeele en Meenen. In: Belgisch Museum, De Ste. Barbaragilde te Rousselaere. In: Rond den Heerd IV., blz. 327-328.

(21) J. Diegerick, Neuve Eglise... In: Annales de la société d'émulation... d. X, 2^e Reeks (1855-1856), blz. 239 -.

(22) Meynne-Van de Casteele, Over de Rederykkamer van Nieuport. In: Belgisch Museum, d. II (1838), blz. 192. Het antwoord van J.F. Willems, blz. 193.

[p. 17]

a) Stichting of erkenning b) Eerste vermelding	Blazoen	Verwijzingen
a) 9-5-1514, erkend door de magistraat; 9-8-1516 erkend door Alpha en Omega		Schotel, bladz. 265
a) dag na Tuindag 1529 Erkent door Alpha en Omega	Van der Straeten, blz. 130 S.Z., Gent, 1539, blz. 16	Schotel, bladz. 267; Van der Straeten, bladz, 130; B.B., bladz. 76
b) 1443	S.Z., Gent, 1539, blz. 272	Schotel, bladz. 271; Van der straeten, bladz. 135; B.B., bladz. 83
b) 1443		Schotel, bladz. 271; Van der Staraeten, bladz. 135; B.B., bladz. 85
a) 1518 erkend door Alpha Omega	Van der Straeten, blz. 150 B.B. bladz. 92	Van der Straeten, bladb. 150; B.B., bladz. 92
b) 1539 te Gent	S.Z., Gent, 1539, blz. 196	Schotel, bladz. 274; B.B., bladz. 94
b) 28-7-1577		B.B.blz. 95 -
b) 1518: te Nieuwpoort	S.Z. Gent, 1539, blz. 42	Schotel, blz. 274 Van der Straeten, blz. 154; B.B. blz. 98 -
a) 12-10-1520: erkend door Alpha en Omega	Van der Straeten, blz. 170	Schotel, blz. 277; Van der Straeten, blz. 269; B.B. blz. 112
b) 1539 te Gent	S.Z. Gent 1539, blz. 80 A.A.Fl., blz. 136 -	Schotel, blz. 277; Van der Straeten, blz. 269; B.B., blz. 112
a) 1492; erkend door de Fonteyne te Gent	S.Z Gent 1539, blz. 98	Schotel, blz 277; B.B., blz. 113-
b) 1520 te Veurne		Van der Straeten, blz, 178 - B.B., blz. 122
a) 6-11-1541: erkend door Alpha en Omega	Van der Straeten, blz. 181; B.B. blz. 124	Van der Straeten, blz.180; B.B., blz. 123 -

[p. 18]

Plaats	Benaming	Devies	Patroonsheilige
OUDENBURG^(23)	De Heilige Gheest	Cranck bestier	-
POPERINGE	De Cruysbroeders of De Lichtgheladen^(24)	Mijn iock is zoet ende mijn last is licht	H. Kruis
	De Langhoirs Victorinen	Victores reddit spiritus	H. Victor
	De Michaelisten	-	-
	Cranck bestier	-	-
RAMSKAPELLE^(25)	Het H. Sacrament	Minnaers der ware spyse	-
RENINGE	De H. Gheest	Van herten reyn	-
ROESELARE	De Zeegbare herten^(26)	Sicut lilium inter spinas	H. Barbara
St. JACOBSKAPELLE	-	Van achter vroet	-
STADEN	De Onnoozele	-	H. Anna
STAVELE^(27)	De Troostverwachters	-	-
TIELT	De Rose^(28)	Ghebloyt int wilde	H. Jan-Baptist

(23) E. Feys en D. Van de Casteele, Histoire d'Oudenbourg..., D.I, Bruges, 1878, blz. 612 -.

(24) D. Van de Casteele, Notes historiques sur l'ancienne chambre de Rhétorique dite ‘Cruusbroers’ à Poperinghe. In: Annales de la société historique,archéologique et littéraire de la ville- Ypres et de l'ancienne West-Flandre, (1872), blz. 13 -.

(25) Ph. Blommaert, a.w., blz. 371.

(26) A. Angz. Angillis, Geschiedenis der Rousselaersche Rederykkamer de Zeegbare Herten, Thielt, 1854.
A. Angz. Angillis, Kronyk der Rederykkamer de Zebaer Herten. In: Rumbeeksche Avondstonden, Rousselare, 1856.
A. Angz. Angillis, Analectes pour servir à l'histoire de Roulers, Quatrième fascicule. In: Annales de la société d' émulation..., 3^e Reeks, d. IV, (1869), blz. 351 -.
Fr. De Potter, Schets eener Geschiedenis van de stad Rousselare, Rousselare, 1875, blz. 110 -.
Em. Van den Berghe-Loontjes, Schets eener Geschiedenis der Rederijkkamer Sinte Barbara, Ieperen, 1886.
De Ste. Barbaragilde te Rousselaere. (Rond den Heerd IV., blz. 327-328. L. Scharpé, R. Lawet, Geestelick Meyspel van 't Reyne Maecxele, Leuven, 1906, blz. 72-85.
E.G.A. Galama, Twee Zestiende-eeuwche spelen van den verloren Zoone door Robert Lawet, Utrecht 1941. Inleiding blz. 6-16; 70-82.
E. Deraedt, ‘De Zeegbare Herten’. In weekblad Het Nieuwe Roeselaere, als feuilleton van April 1936 tot April 1937.

(27) Ph Blommaert, a.w., blz. 372 -.

(28) A. De Vlaminck, Jaerboeken der Thieltsche Rhetorijkkaamer. In: Vaderlandsch Museum, d. V (1863), blz. 1 -; ook afzonderlijk verschenen: A.L. De Vlaminck, Jaerboeken der aloude Kamer van Rhetorika, Het Roosjen,..., Gent, 1862.

[p. 19]

a) Stichting of erkenning b) Eerste vermelding	Blazoen	Verwijzingen
b) 1445		B.B., blz. 126
a) 6-5-1530: erkend door Keizer Karel	Van de Casteele, blz. 34 - A.A.Fl., blz. 135 -
a) 10-8-1531: erkend door Alpha en Omega		Schotel, blz. 281; B.B., blz. 129 -
a) 2-6-1534: erkend door Alpha en Omega		B.B., blz. 130
a) 27-8-1559: erkend door Alpha en Omega		B.B., blz. 130
b) 1496 te Antwerpen		Schotel, bl. 282; Van der Straeten, blz. 194 - B.B., blz. 132
a) 1559: erkend door Alpha en Omega		Van der Straeten, blz. 198 B.B., blz. 134
a) 11-7-1517: erkend door de Fonteyne te Gent	A.A.Fl., blz.138 -	Schotel, blz. 283; B.B., blz. 135 -
b) 1509 te Diksmuide		Van der Straeten, blz. 208; B.B. blz. 142
a) 2-5-1549: erkend door Alpha en Omega	Van der Straeten, blz. 217; B.B. blz. 157	Van der Straeten, blz. 217; B.B., blz. 157
a) 1589: erkend door Alpha en Omega	B.B. blz. 158	Schotel, blz. 286; Van der Straeten, blz. 219; B.B., blz. 158
a) 9-4-1518: erkend door de Fonteyne te Gent		Schotel, blz. 287

[p. 20]

Plaats	Benaming	Devies	Patroonsheilige
VEURNE^(29)	De Sorgeloose	-	-
	Het H. Kruys	Arm in de borse	-
	De H. Barbara	Van Sinnen jonck	H. Barbara
VOORMEZEELE	De Ghepynde in 't herte	-	-
WAASTEN	De Aventuriers	-	-
WERVIK^(30)	De Droogaers	-	H. Sacramen ten en H. Michaël
ZEVEKOTE	Spade bedocht	-	-
OOST-VLAANDEREN
AALST^(31)	Sinte Catharina^(32)	Amor vincit omnia	H. Catharina
	Sinte Barbara	Vincit vim veritas	H. Barbara
DEINZE^(33)	De Nazareenen	Doynse om een beter	Het Kindje Jezus
DENDERMONDE^(34)	De Roos	Deught es 't motyf	H. Dorothea
	De Distelbloem^(35)	Fraternalis Amor	H. Rochus
	De Leewercke	Spero lucem	-

(29) Ph. Blommaert, a.w., blz. 357 -.
P. Borre, Jaarboeken der Maatschappij van Rhetorika ‘Arm in de Borze...’ Veurne, 1868.
Fr. De Potter en P Borre, Geschiedenis der Rederijkerskamer van Veurne, Gent, 1870.
Fr. De Potter, E. Ronse en P. Borre, Geschiedenis der stad en kasselrij van Veurne, d. I, Gent, 1873, blz, 213 -.

(30) F.J. Blieck, Geschiedenis der Wervicksche Rederijkkamer outtijds genaemd Droogaers, Rousselare, 1855.
F.J. Blieck, Mengelpoezijk III, Rousselaere, 1863, blz. 14-19.

(31) Fr. De Potter en J. Broeckaert, Geschiedenis der stad Aalst..., d. 2, Gent, 1875, blz. 150 -.

(32) V. D' Hondt, Geschiedenis van het Tooneel te Aalst, 1908.

(33) A. Van den Abeele, Geschiedenis der stand Deinze, Gent, 1865, blz. 188 -.

(34) A. De Vlaminck, De oude Rederijkkamers van Dendermonde, overdruk uit: Annalen van den Oudh. Kring van Dendermonde, 1860.
A. De Vlaminck, Les anciennes chambres de rhétorique de Termonde. In: Oudheidskundige Kring. Gedenkschriften, 2^e Reeks, d. VIII (jg. 1900), blz. 91-.

(35) C.P. Serrure, De Kamer van St. Rochus te Dendermonde. In: Vaderlandsch Museum, d. I, 1855, blz. 109-110.

[p. 21]

a) Stichting of erkenning b) Eerste vermelding	Blazoen	Verwijzingen
b) 1454 te Gistel		B.B., blz. 51
b) 1526: wedstrijd te Veurne		Schotel, blz. 289; B.B., blz. 51-
b) 1526: wedstrijd te Veurne a) 11-3-1530: met de vorige Kammer erkend door de Fonteyne te Gent en tot één enkele Kamer samengesmolten	A.A.Fl., blz.	Schotel, blz. 289; B.B., blz. 51-
b) 1565: Wedstrijd te Voormezeele		Van der Straeten, blz. 236; B.B., blz. 173
b) 1511: te Nieuwpoort		Van der Straeten, blz. 244; B.B., blz. 176
b) 1509: wedstrijd te Wervik		B.B., blz. 178 -
b) 1484: te Oostende		Van der Straeten, blz. 259; B.B., blz. 192
b) 1481: stadstrekening	De Potter en Broeckaert, blz. 150	Schotel, blz. 227
a) 1482: erkend door Aartshertog Maximilia	S.Z. Gent 1539, blz. 344	B.B., blz. 30 -
a) 1478: erkend door de gemeente; 1565: erkend door de Fonteyne te Gent		Schotel, blz. 243
a)1489: bevestigd door den bisschop van Kamerijk		Schotel, blz. 245
b) 1454: vermeld in de stadsrekening

[p. 22]

Plaats	Benaming	Devies	Patroonsheilige
GEERAARDS BERGEN^(36)	De H Geest, De Thabotisten	Spiritus ubi vult spirat	H. Petrus
GENT^(37)	De Fonteyne^(38)	Als: past bi apperite	H. Drievul degheid
	Sint Agnete^(39)	Elex begheerre es	H. Agnete
	Maria ter Eere^(40)	Maria 't eeren	H. Maagd
	Jezus met der balsem bloome	Doorziet den grondt	Jezus
Sint-Pieters bij Gent	Sint Barbara^(41)	Liefde verwinnet al	H. Barbara
KAPRIJKE^(42)	De Berckenisten	Zes al in 't herte
NIEUWKERKEN^(43)	De Vlasbloem	Cogita mori Peyst om 't sterven	Het Kind Jezus
NINOVE	De Witte Waterroos	Al vloeyende groeyende	H. Anna
OPHASSELT^(44)	-		H. Catharina

(36) Aug. De Portemont, Recherches historique sur la ville de Gramonont en Flandre, d. II, Gand, 1870, blz. 96-.

(37) Ph. Blommaert, Beknopte Geschiedenis der Kamers van Rhetorica te Gent. In: Belgische Museum, d. I (1837), blz. 417 -.; ook afzonderlijk verschenen met bijlagen.
Pr. Van Duyse, Het Groot schietspel en de Rederijkersspelen te Gent in Mei tot July 1498. In: Annales de la sec. Roy. des beaux-arts et de litt. de Gand VI, Gand 1856, blz. 273-314.
Bijdragen tot de geschiedenis der Gentsche Kamer van Rhetorica. In: Oud en Nieuw Gent, 1866, blz. 83-84.

(38) Ph. Blommaert, Tooneelgenootschappen te Gent. In: Belgisch Museum, d. X (1846), blz. 364-.
Ph. Blommaert, Geschiedenis der Rhetorykkamer: De Fonteine te Gent, Gent. 18747; aan te vullen met nota's in handschrift van J J. van den Borre en Kesteloor (Archief de Fonteyne).
P.W. Bevel, Kronijk der Kon. Tooneelmaatschappij van Rhetorica De Fonteynisten van Gent, Gent, 1881; voortgezet door A. Woedstad (handschrift berustend op het archief der Fonteyne.)
Fr. De Potters, Gent van den oudsten tijd tot heden, d. III, Gent, z.j. (1885-1886), blz. 246 -.
Prof. P. De Keyser, Een onbekende bladzijde uit de geschiedenis der Fonteyne te Gent. In: Oosrvlaamsche Zanten, III, 1928, blz. 84-87.
V. Speeckaert, De Fonteyne als ‘Vry souvereyn Hooft-Gilde der Rhetoriken van Vlaanderen, In: Oostvl. Zanten, XVII, 1942, blz. 96-102.

(39) Fr. De Potter, a.w., d. V. blz. 470-.

(40) C.P. Serrure, Maria ter eere te Gent. In: Vaderl Museum, I, 1855, blz. III.
Fr. De Potter, De Rederijkkerskamer Maria ter eere te Gent. In: Bulletin de l'académie Royale..., de Belgique, 2^e Reeks, d. 33 (1872), blz. 532-.

(41) L. Willems, De zoogenaamde Gentsche Rederijkerskamer Sinte-Barbara. In: Versl. Kon. VI. Academie, 1920, blz. 569-580.

(42) Fr. De Potter en J. Broeckaert, Geschiedenis van de Gemeenten der Provincie Oost-Vlaanderen. Tweede Reeks. Arrondissement Eekloo, Kaprijke, d. 2, Gent, 1870-1871, blz. 143.

(43) Fr. De Potter en J. Broeckaert, Geschiedenis van de Gemeenten der Porvincie Oost-Vlaanderen, Nieuwkerke, Derde Reeks, de. 3, Gent, 1879, blz. 24.

(44) J.F. Willems, Oorkonden van Rederijkkamers IJ, Instellingsbrief der Rederijkkamer van Hasselt 17 Augustus 1482. In: Belgisch Museum, d. IV (1840), blz. 364-.
Dit artikel van J.F. Willems werd aangevuld door C.P. Serrure in: Vaderlandsch Museum, d. I., 1855, blz. 115 - waar betoogd wordt dat Hasselt eigen-Ophasselt (Oost-Vlaanderen) is.
Fr. De Potter en J. Broeckaert, Geschiedenis van de Gemeenten der Provincie Oost-Vlaanderen, Op-Hasselt, 5^e Reeks, d. 4, Gent, 1900, blz. 26.

[p. 23]

a) Stichting of erkenning b) Eerste vernelding	Blazoen	Verwijzinger
b) 1476	B.B., blz. 55	B.B., blz. 55
a) 9-12-1448: erkend door de magistraot van Gent	Ph. Blomtraert, blz. 18 en blz. 99	Schotel, bl. 251 -
a) 22-10-1471: erkend door de magistraat van Gent	Fr. De Potter, a.w., bladz. 476	Schotel, blz. 251
a) 14-8-1478: erkend door de magistraat van Gent	Serrure, blz. III	Schotel, blz. 251
a) 20-3-1492: erkend door Philips den Schoone		Schotel, blz. 251
b) 1458: wedstrijd te Gent		Schotel, blz. 251
b) 1451	S.Z. Gent 1539, blz. 234	Schotel, blz. 264; Van der Straeten, blz. 60; B.B. blz. 118
b) 1545: dit jaartal komt voor op het blazoen dat in de kerk van Nieuwkerken wordt bewaard	B.B. blz. 119: blazoen in de kerk van Nieuwkerken	Van der Straeten, blz. 172; B.B., blz. 118
b) 1460: te Kortrijk		Schotel, blz. 275; B.B., blz. 119
a) 17-8-1482		B.B., blz. 125

[p. 24]

Plaats	Benaming	Devies	Patroonsheilige
OUDENAARDE^(45)	De Heilige Geest	Pax vobis	-
	't Kersouken	Jonst soect const	-
RONSE	De Wijngaert	Naer arbeyt compt ruste	-
	-	Laus Deo	-
Sr. NIKLAAS^(46)	De Goutblomme	Prudens simplicitus Simpel van sinnen	Den Soeten naam Jezus
TEMSCHE	De Wyngaertrancke	Ootmoedig versaemt	-
ANTWERPEN
ANTWERPEN^(47)	De Violieren^(48)	Wt ionsten versaemt	-
	De Olijftack^(49)	Ecce gratia	-
	De Goudbloem^(50)	Groeyende in deuchden	H. Maagd
	't Lelyken van calvarien	In liefde groeyende	-

(45) Dr. D.J. Vander Meersch, Kronyk der Rederijkkamers van Audenaerde. In: Belgisch Museum d. VI (1842), blz. 373 -; d. VII (1843), blz. 15 -. (XVI^e eew), blz. 231 - (XVII^e eew); blz. 386 - (XVII^e eew).
P. De Muynck, Rederijkkamers in Vlaanderen, Audenaerde, 1939.

(46) F.A. Snellaert, De Goudbloem van Sint-Nikolaas, Hoofdkamer van 't land van Waes. In: Belgisch Museum, d. X (1846), blz. 300-.
L. Billiet, Over de rhetorica ‘De Goudbloem’, van Sint-Niklaas. In: An- nalen van den Oudheidskundigen Kring van het land van Waas, D.V., (jg. 1872-1875), blz. 325 -.
Fr. De Potter en J. Broeckaert, Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, 7^e Reeks, Geschiedenis der Stad St.-Nicolaas, d. 2, Gent, 1882, blz. 142 -.

(47) P. Visschers, Een woord over de oude Rhetorykkamers in het algemeen en over die van Antwerpen in het byzonder. In: Belgisch Museum, d. l. (1837). blz. 137 -.
J.F. Willems, Chronologische lijst van oorkonden, de Kamers van Rhetorica te Antwerpen betreffende. In: Belgisch Museum, d. I. (1837) blz. 417 -.
J. Van Ertborn, Geschiedkundige aenteekening aangaende de Ste. Lucas-Gilde, en de Rederyk-Kamers, gezegt van den Olyftak, de Violieren en de Goudbloem, Antwerpen, z.j. (1806), 2^e uitg., 1822.
J.B. Van der Straelen, Geschiedenis der Antwerpsche Rederykerakamers. Antwerpen, 1863. Het behelst:

1:

Jaerboek der... Gilde van Sint Lucas, Antwerpen, 1855.

2:

Geschiedenis der... Violieren (overdruk uit het Taelverbond, 1853 bl. 213-322.)

3:

Geschiedenis det... Goudbloem (overdruk uit het Taelverbond 1854, blz. 209-224, herdrukt en aangevuld in: Vlaemsche School VI, 1860, blz. 131-133; 145-148; 160-163.)

4:

Geschiedenis... van den Olyftak (overdruk uit; Valemsche Schoo, IXI 1863, blz. 13-26.)
E. Van Even, Het Landjuweel van Antwerpen in 1561, Leuven, 1861.
E. Van Even, Roowklagten der drie Rederijkkamers. a^o 1577. In: Mengelingen voor de Geschiedenis van Brabant, 1871, blz. 33-36.
E. Van Even, Een vertooning gegeven in 1455 door de Rederijkers van Antwerpen (ibid. blz. 159-162).

(48) J.F. Willems, Ordonnantie van het Antwerpsch Rederijkersgild de Violieren. In: Belgisch Museum, X, blz. 63-71.
C.P. Serrure, De Violieren te Antwerpen. In: Vaderlandsch Museum, d. I. 1855, blz. 103-108.
F. Donnet, Het Jonstich Versaem der Violieren, Antwerpen, 1907. In: Uitgaven der Antwerpsche Bibliophilen, nr. 23.
M. Sabbe, Een liedeken van de Violieren op den vrede van Cateau-Cambresis. In: De Gulden Passer, d. i. 1923, blz. 124-125.
Ph. Rombauts en T.L. Van Lerius, De liggeren... der Antwerpsche St. Lucasgilde, Antwerpen 1872.

(49) E. Dilis, De Rekeningen der Rederijkkamer De Olijftak over de jaren 1615 tot 1629, Antwerpen 1920. (Antwerpsche bibliophielen nr 24).
W. Van Eeghem, Joris de la Formantel, prichter van den Olijftak. In: Bibliographica, Versl. K. VI. Acad. 1941, blz. 347-354.

(50) F. Donnet, Un manuscrit de la chambre de Rhétorique Anversoise ‘De Goudbloem’. In: De Gulden Passer, 2^e jg. (1924) blz. 1-.

[p. 25]

a) Stichting of erkenning b) Eerste vermelding	Blazoen	Verwijzingen
b) 1478	S.Z. Gent 1539, blz. 254	Schotel, blz. 280
b) 1482		Schotel, blz. 280
b) 1564		Schotel, blz. 283; B.B., blz. 133 -
b) 1564		Schotel, blz. 283; B.B. blz. 133 -
a) 10-2-1536: erkend door de Fonteyne te Gent		Schotel, blz. 276; B.B. blz. 145
b) 1517: te Repelmonde	B.B. biz. 162	Van der Straeten, blz. 228; B.B., blz. 162
	S.Z. Gent 1539, blz. 190	Schotel, blz. 231
a) 1510: opgericht	S.S. Antwerpen, 1562 fol. 31^v	Schotel, blz. 231
	S.S. Antwerpen, 1562 fol. 49^v	Schotel, blz. 233
b) 1556: wedstrijd		Schotel, blz. 233

[p. 26]

Plaats	Benaming	Devies	Patroonsheilige
BERCHEM	De Bloyende Wyngaertranck	Niet sonder Godt	-
HERENTHALS^(51)	't Cauwoerdeken	Schuwt qua woerden	-
HOOGSTRATEN^(52)	Het Eglantierken	Caritas	Het H. Kruis
LIER^(53)	De Jenettebloem	Dongeleerde	H. Anna
	De Groeyende Boom	't Dor wordt groeyende	H. Gummarus
MECHELEN^(54)	De Peoene^(55)	In principio erst verbum	H. Johanens
	De Lischbloem	Minne verwint	-
	De Boonbloem	-	-
TURNHOUT^(56)	Het Heybloemken	Wy Heybloemkens bieen vrucht met bliscappen	H. Apollonia
BRABANT
AARSCHOT	Het Airschot of Terwenbloetsel	Door jonst en minne	-

(51) J. Van Gerhese (Ps. van De Ridder K.B.). Iets over de Rederijkkamers in het algemeen en die der Kempen in het bijzonder, Turnhout, 1858.

(52) J. Stroobant, Statuten der Rederijkkamer, Het Eglantierken, te Hoogstraten. In: Belgisch Museum, d. VII (183), blz. 378 -.
J. Lauwerijs, De Koninklijke Rederijkerskamer ‘Het Eglantierken’ van Hoogstraten 1533-1933; Brecht, 1934.

(53) J.F. Willems, Kronyk der Kamers van Rhetorica te Lier. In: Belgisch Museum, d. VIII, (1844), blz. 288 -.
G.J.J. Van Melckebeke, De Rederijkkamer ‘Den Groeyenden Boom’ te Lier. In: Vl. School, d. VII, 1861, blz. 175.
L. Van Boeckel, Letterkundig leven te Lier in de XV^e en XVI^e eeuw. In: Lier vroeger en nu, d. III, 1829, blz. 1-23; 173-224.

(54) H.M.F. de Vivario, Réponse à un ami qui demandait des éclaircissements sur une célèbre académie qu'il y aurait eu à Malines au XII^e siècle, 1787.
V. Hermans, Ancienne Maison échevinale. In: Bull. cercle archéol. Malines, d. XII, 1902, blz. 54-57.
Catalogus van de retrospectieve Tentoonstelling van het tooneelleven te Mechelen, Mechelen 1927.

(55) C.J.J. Van Melckebeke, Geschiedkundige Aanteekeningen rakende de St. Jansgilde bijgenaemd De Peoene, Mechelen, 1862.
M. Sabbe, De Pioene op den Rederijkersprijskamp te Brugge in 1700. In: Nieuw Leven, Mechelen, 1904, nr. 2.
Prof. R. Foncke, Drie Mannen van de Oude Peoene. In: Mechlinia, d. I. 1922, blz. 19-21, herdrukt in Losse Blaadjes, Mechelen, 1929, blz. 5-6.
Prof. R. Foncke, De Mechelsche Peoene-Kamér tegen Jan Coleman anno 1560. In: Tooneelgids, d. VI, 1920, blz. 10-12.
Prof. R. Foncke, Tooneelopvoeringen met Driekoningendag. (Losse blaadjes, blz. 21-22).
Prof. R. Foncke, Een inventaris van de Peoene 1789 (ibid. blz. 55-57).

(56) E.T., Het Turnhoutsche Heybloemken op het feest der Violieren te Antwerpen, 1561. In: Kempisch Museum, Turnhout, 1890, blz. 37-46.
J.E. Jansen, De Rederijkkamer St. Apollonia bijgenaamd Het Heybloemke. In: Taxandria, 1937, blz. 188-205; 1938, blz. 17-49.

[p. 27]

a) Stichting of erkenning b) Eerste vermelding	Blazoen	Verwijzingen
b) 1441	S.S. Antwerpen, Haagspel 1562, fol. 21 A.A.Fl., blz. 147 -	Schotel, blz. 286; B.B., blz. 13
b) 1478: wedstrijd te Lier	S.S. Antwerpen, 1562, fol. 250	Schotel, blz. 258 -; B.B., blz. 64
a) 17-1-1534: erkend door den graaf van Lalaing		Schotel, blz. 260; B.B., blz. 68
b) 1481	S.S. Antwerpen Haagspel 1562, fol. 7 A.A.Fl., blz. 143 -	Schotel, blz. 270
b) 1479	S.S. Antwerpen, 1562, fol. 230	Schotel, blz. 269
b) 1471	S.S. Antwerpen, 1562, fol. 208	Schotel, blz. 272 -
b) 1510	S.S. Antwerpen, Haagspel 1562, fol 96^v	Schotel, blz. 273 -
b) 22-6-1534		Schotel, blz. 274 -
b) 1561: Haagspel te Antwerpen	S.S. Antwerpen Haagspel 1562, fol. 37	Schotel, blz. 288; B.B., blz. 168 -
	A.A.Fl., blz. 146 -
b) 28-9-1556		Schotel, blz. 228; B.B., blz. 2

[p. 28]

Plaats	Benaming	Devies	Patroonsheilige
BRUSSEL^(57)	Het Boeck^(58)	Om beters wille	-
	De Violette^(59)	-	-
	De Leliebloem^(59)	Liefde groeit	-
	't Mariacransken	Minnelyck accoort	H. Maagd
	De Corenbloem^(60)	Ivecht sticht vrvecht	-
DIEST^(61)	De Lelybloem^(62)	Reyn Bloeme	H. Maagd
	De Christusoogen^(63)	Christus oogen doorsient al	H. Jan-Baptist
HAL^(64)	De Ongeachten	-	-
LEUVEN^(65)	Het Kersouwken^(66)	Suyver	H. Margareta
	De Roose	Minne	-
	De Peterseliewortel	-	-
	De Lelybloem	-	-
	De Pensee	-	-

(57) Henne en A. Wauters, Histoire de la ville de Bruxelles, 3 d., Bruxelles, 1845, d. I, blz. 179 en d. II, blz. 643 -.
M. Rudelsheim, Sprokkelingen over de Brusselsche Rederijkerskamers. In: Mélanges Paul Fredericq, Bruxelles, 1904, blz. 137 -.
J. Duverger, Leekenbijdragen tot de Geschiedenis van de Brusselsche Kamers van Rhetorica en van de Brusselsche Rederijkers uit de 15^e eeuw. In: Bouwstoffen tot de Nederl. Kunstgeschiedenis, d. III, Antwerpen 1935, blz. 72-95.
Prof. P. De Keyser, Het Vlaamsch tooneel te Brussel in de XVII^e eeuw. (Paginae II, 1927, blz. 515-518.
W. Van Eeghem, Rhetores Bruxellenses. In: Revue Belge de Phil. et d'Histoire, d. XIV, 1935, blz. 427-448; XV, 1936, blz. 47-78.
W. Van Eeghem, Brusselsche Rederijkers op bezoek te Brugge 1515? In: Biobibliographica. - Versl. K. VI. Acad. 1941, blz. 548-553.

(58) K. Ruelens, Iets over de Rederijkkamer het Boeck of de Tytelooskens te Brussel. In: Edw. Van Even: Mengelingen voor geschiedenis van Braband, z.p., 1871.

(59) Ch. Pergameni, Les archives historiques de la ville de Bruxelles, Bruxelles, z.j. (1943), blz. 207.

(59) Ch. Pergameni, Les archives historiques de la ville de Bruxelles, Bruxelles, z.j. (1943), blz. 207.

(60) W. Van Eeghem, Biobibliographica, V, Die Seven Bliscappen en het Corenbloemken. In: V.M.A., 1941, blz. 529.

(61) F.J. Raymaekers, Historische oogslag op de Rederijkkamers van Diest. In: Vaderlandsch Museum, d. III (1859-1860), blz. 93.

(62) R. Van Weddingen, De Lelie-kamer van Diest. In: De Brabantsche Folklore, 9^e jg., (1930), blz. 213 -; ook verschenen in het Jaarboek van den Diesterschen Kunstkting, d. II, 1929-1930.

(63) E. Van Even, Over den oorsprong der Rederijkerskamer de Christus-oogen te Diest. In: De Eendragt, d. III, 1848, blz. 57.
R. Van Weddingen, De ‘Christusoogen’ van Diest. In: De Brabantsche. Folklore, 6^e jg. (1927), blz. 375 -.

(64) L. Everaert en J. Bouchery, Histoire de la ville de Hal, Louvain, 1879, blz. 423.

(65) C.P. Serrure, Over de beoefening der Moedertaal te Leuven en de Kamers van Rhetorica dier Stad. In: Nederduitsche Letteroefeningen, Kersouw, Gent, 1834, blz. 231-267.

(66) A.J.L. Jacobs, Oorkondige verzamelingen der Lovensche Rederijkkamer De Kersouw, Loven, 1870.
V. De Vos, De Rederijkkamer Het Kersouwken te Leuven, 2 d., Leuven 1908-1910.
J. Wils, Bijdragen tot de Geschiedenis der Rederijkkamer Het Kersouwken te Leuven, Leuven, 1912.

[p. 29]

a) Stichting of erkenning b) Eerste vermelding	Blazoen	Verwijzingen
a) gesticht in 1401	S.Z. Gent 1539, blz. 214	Schotel, blz. 241
b) 1496 te Antwerpen
b) 1496 te Antwerpen
	S.S. Antwerpen 1562, fol. 190	Schotel, blz. 241
a) 1477: de statuten erkend door de magistraat van Brussel		Schotel, blz. 241
a) 1470: wettig erkend	S.S. Antwerpen 1562, fol. 106; A.A.Fl., blz. 142 -	Schotel, blz. 245; B.B., blz. 32 -
a) 1502: wettig erkend	S.S. Antwerpen 1562, fol. 165v. Blazoen bewaard in de O.L. Vrouwkerk te Diest A.A.Fl.,blz. 142 -	Schotel, blz. 245; B.B., blz. 33 -
b) 1562: wedstrijd te Edingen		Schotel, blz. 257; B.B., blz. 60 -
a) 19-6-1545: erkend door de magistraat van Leuven	De Vos, blz. 14	Schotel, blz. 269
	S.S. Antwerpen 1562, fol. 82	Schotel, blz. 269
b) 1562
b) 1483
b) 1488: te Lier

[p. 30]

Plaats	Benaming	Devies	Patroonsheilige
TIENEN	De Fonteyne	Filivs mevs dilectus fons gratiae vitae et misericordiae	-
VILVOORDE^(67)	De Goudbloem	Nyet sonder Godt in liefde groeyende	-
ZOUTLEEUW	De Lelikens uuten dale	Jonst voer const	-
LIMBURG^(68)
HASSELT^(69)	De Roode Roos	Hitte vercuelt	H. Maagd
LOON^(70)	De Goutbloeme	Loon versoet arbeydt, arbeydt versoeckt loon	O.L. van Compassie of van weeën
SINT-TRUIDEN^(71)	Die Okeleyen	-	-
	Die Rosencrans	-	-
	Die Olyftack	Gods Geest verlicht	-
TONGEREN^(72)	De Witte Lelie	Reyn Lelie onbesmet	H. Maagd
HENEGOUWEN
EDINGEN^(73)	Ste Anna	Penser y fault	H. Anna

(67) J. Nauwelaers, De 4 Gilden van Vilvoorde, B, De Rederijkerskamers. In: De Brabantsche Folklore, 17^e jg., (1937), blz. 83 -.

(68) F.R. Driessen, Les chambres de rhétoriques dans le Limbourg. In: Bulletin de la Société Scientifique du Limbourg, d. I, 1852, blz. 77 -.
A. Remans, De Limburgsche Rederijkkamers. In: Limburg, jg. XIX, (overdruk), blz. 81 -; 101 -; 121 -.
J. Lyna, Het ontstaan der Limburgsche Rederijkerskamers. In: Limburg, jg. 1939-40, blz. 209 -.

(69) H. Van Neuss, Quelques recherches sur l'ancienne chambre de rhétorique De Roode Roos de Hasselt. In: Bulletin de la Section litt... des Melophiles, III, 1866, blz. 85-117.
C. De Baere en J. Gessler, Geschiedenis der Hasseltsche Rederijkerskamer De Roode Roos, 1912. In: Limburgsche Bijdragen (1911), blz. 21 -.
C. De Baere, Het edel en wijt vermaert Marcxhof op de Kamer van Rhetorica te Hasselt. In: Bulletin... des Melophiles; XII, 1913.
J. Lyna, De Ster van de Rederijkerskamer. (Verz. Opstellen, Geschied- en Oudh. Kring, Hasselt, d. XI, 1935, blz. 284 -.

(70) Henrotay, De Rederijkerskamer te Loon. In: l'Ancien Pays de Looz, jg. 15, 1911, blz. 8 -; 21 -; 29 -; 39, 45; jg. 16, blz. 1.

(71) A. Kempeneers, Bijdrage tot de Geschiedenis van de St. Truidensche Rederijkerskamers. In: l'Ancien Pays de Looz, d. XVII, 1913, blz. 11-13; 28-29.

(72) K.M.T. Thys, Historische en letterkundige Mengelingen over Tongeren, Tongeren, 1892, blz. 43-48; 113-127.
J.B. Paquay, De Rederijkerskamer De Witte Lelie van Tongeren, 1906, overdruk uit Limburgsche bijdragen 1904-1905, blz. 105 -.

(73) E. Matthieu, Histoire de la ville d'Enghien, 2 d., Mons, 1876-1877, blz. 678 -.

[p. 31]

a) Stichting of erkenning b) Eerste vermelding	Blazoen	Verwijzingen
b) 8-4-1531: verzoekschrift gericht tot de Roose te Leuven	S.Z. Gent 1539, blz. 178	Schotel, blz. 287; B.B., blz. 163 -
a) 24-8-1524: erkend door de magistraat van Vilvoorde	S.S. Antwerpen 1562, fol. 14	Schotel, blz. 289; B.B., blz. 172
b) 1531: dit jaartal komt voor op het blazoen bewaard op het stadhuis te Zoutleeuw	S.S. Antwerpen 1562, fol. 127. Het blazoen wordt bewaard op het stadhuis te Zoutleeuw	Schotel, blz. 294; B.B., blz. 73 -
b) Maart 1515		Schotel, blz. 257; B.B., blz. 63
b) 1561		B.B., blz. 19
b) 30-3-1522
b) 30-3-1522
a) Versmeiting van de twee vorige Kamers in 1570		Schotel, blz. 288 B.B., blz. 150
b) 1531: penning van den hulpbisschop van Luik		B.B., blz. 166 -
a) 1501: statuten hernieuwd	S.Z. Gent 1539, blz.	B.B., blz. 44 -