Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2020-2021

[p. 169]

Juryadviezen en toespraken

[p. 171]

Academische jaarprijzen 2021
Advies van de Commissie Academische Jaarprijzen

De jury van de Commissie Academische Jaarprijzen van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde afdeling taalkunde voor de periode 2019-2020 bestaande uit Hans Bennis, Marinel Gerritsen en Jaap van Marle heeft met belangstelling kennis genomen van de voordrachten die gedaan zijn vanuit de opleidingen Neerlandistiek in Nederland en Vlaanderen. De beoordelingscriteria voor de prijs waren reikwijdte, methodologie, vakmanschap, originaliteit, impact, helderheid van de verslaglegging en kansrijkheid bij een vervolgaanvraag.

De academische jaarprijs voor het beste proefschrift van 2019-2020, draagt de titel Roots in Progress. Semi-lexicality in the Dutch and Afrikaans verbal domain en is geschreven door Cora Cavirani-Pots. Het onderzoek voor dat proefschrift is uitgevoerd als onderdeel van een project getiteld Quality and quantity in linguistics onder de supervisie van Jeroen van Craenenbroeck van de Katholieke Universiteit Leuven.

In haar proefschrift presenteert Cavirani-Pots een precieze, formele analyse van semi-lexicaliteit in Nederlandse en Afrikaanse niet-finiete werkwoordsclusters. Ze laat zien dat de transitie van hoofdwerkwoord naar hulpwerkwoord opgedeeld kan worden in verschillende fases en ze koppelt die fases aan syntactisch gedrag. Haar voorstel is gebaseerd op een kritische bespreking van twee eerdere benaderingen van semi-lexicaliteit. De toetsing vind plaats aan de hand van twee case-studies: één op het Nederlands en één op het Afrikaans.

In het Nederlands onderzoekt ze hoe de verschillende mates van semilexicaliteit van hoeven en zitten een verschillende invloed hebben op de variatie en optionaliteit van de aanwezigheid en positie van de infinitiefmarkeerder te in werkwoordsclusters. In het Afrikaans onderzoekt ze de impact van de mate van semi-lexicaliteit van loop en de positiewerkwoorden op de morfosyntactische variatie en optionaliteit in constructies van pseudocoördinatie: de aan/afwezigheid van en, voltooid deelwoordmarkeerder ge- en het type verb second dat de constructie kan ondergaan.

Cavirani heeft een zeer uitvoerig proefschrift geschreven dat bewondering afdwingt omdat ze erin aantoont een veelheid van aspecten van het vakgebied te beheersen: een grote kennis van de modernste ontwik-

[p. 172]

kelingen in de generatieve taalkunde, taalvergelijking tussen Nederlands en Afrikaans, onderzoek naar taalvariatie, corpus-analyse, vragenlijstonderzoek en geavanceerde statistiek. Haar theoretische analyse is gedurfd, precies, empirisch breed en van internationaal niveau. Ze bespreekt de resultaten van drie vragenlijsten met in totaal meer dan 1000 informanten en een corpusstudie van meer dan 85 miljoen woorden. Ze onderzoekt niet alleen het Nederlands maar ook het Afrikaans. Ondanks deze rijkheid in benaderingen en data is het proefschrift echt één geheel. Een jurylid noemde het proefschrift ‘briljant’ en verzuchtte: ‘ik wilde dat ik dit proefschrift geschreven had’. De jury raadt Cavirani-Pots aan verschillende delen van dit proefschrift ook als artikelen te publiceren. Het onderzoek is het meer dan waard en de publicaties zullen haar zichtbaarheid verder vergroten. De commissie hoopt dat deze prijs zal bijdragen aan verder onderzoek van Cavirani-Pots op het raakvlak van de theoretische taalkunde en de Neerlandistiek.

De winnende scriptie is van de hand van Maarten Bogaards van de Universiteit Leiden. Zijn scriptie die werd begeleid door dr. Maaike Beliën, draagt de titel Sitting stuck and standing scribbled. Productivity, structure, and meaning of posture verbs combined with a complementive past participle in Dutch. In zijn scriptie onderzoekt Bogaards combinaties van houdingswerkwoorden en voltooid deelwoorden (bijvoorbeeld zit opgeborgen, staat geschreven, ligt begraven). Door zo'n 8000 zinnen met houdingswerkwoord en voltooid deelwoord uit een corpus te verzamelen, en ze kwantitatief te analyseren, laat Bogaards zien dat het geen vaste combinaties zijn (zoals eerder elders wel betoogd), maar juist productieve combinaties. Zijn vraagstelling is origineel, hij combineert semantische en syntactische benaderingen en zijn onderzoek levert veel vragen op voor vervolgonderzoek. De combinatie van theorie en corpusonderzoek en van syntaxis en semantiek maakt deze scriptie tot een indrukwekkend voorbeeld van een geslaagd onderzoek op het gebied van de Nederlandse taalkunde. Samen met Maaike Beliën werkt hij nu aan een update van een hoofdstuk over aspect voor de ANS. De scriptie heeft hij ook beschreven op Neerlandistiek.nl en belangrijke aspecten van de scriptie zijn in de LIN-bundel verschenen.

De prijs voor het winnende artikel gaat dit jaar naar Alex Reuneker van de Universiteit Leiden voor zijn stuk getiteld: Clause order and syntactic in-

[p. 173]

tegration patterns in Dutch conditionals verschenen in de LIN-bundel van 2020. Reuneker heeft onderzoek gedaan naar de volgorde van hoofd- en bijzin in voorwaardelijke zinnen (als...dan) en laat zien dat de syntactische integratie samenhangt met tekstmodus (schrijf- versus spreektaal) en register (formeel versus informeel). Dat er een dergelijk verschil was, werd eerder wel aangenomen, maar de auteur ondersteunt dit met een corpusonderzoek. Hij vult daarmee een leemte in de Neerlandistiek omdat deze constructies eerder vrijwel alleen in formele schrijftaal zijn onderzocht. Zijn onderzoek is goed opgezet en biedt ruimte voor vervolgonderzoek: hoe kunnen we het verschil tussen het informele en het formele register begrijpen? Waar komt het verschil eerste en laatste positie vandaan? Op dit moment is hij bezig met de afronding van zijn dissertatie over voorwaardelijke zinnen in het Nederlands. Sinds kort is hij tevens docent Taal en Communicatie aan de Universiteit Leiden. De auteur is actief op verschillende gebieden van de Neerlandistiek waaronder het taalgebruik van hiphopartiesten en spelling. Met onderzoek naar grammatica, taalgebruik en spelling is hij dus een allround taalkundige. Wij hopen dat deze prijs een aanmoediging voor hem zal zijn om zich verder langs deze lijnen te ontwikkelen.

Als laatste wordt er dit jaar een extra prijs toegekend aan Marc de Mik voor zijn scriptie met de titel Samen lezen, beter lezen? Een quasi-experimenteel onderzoek naar de meerwaarde van samenwerkend leren voor het leesvaardigheidsonderwijs in de brugklas, onder begeleiding van Jacqueline Evers-Vermeul van de Universiteit Utrecht. De Mik heeft een zeer goed leesbare scriptie geschreven over een quasi-experimenteel onderzoek naar de meerwaarde van samenwerkend leren voor het leesvaardigheidsonderwijs. Het is een mooi afgerond, maatschappelijk relevant onderzoek dat volgens de regels der kunst is uitgevoerd. De conclusie dat samenwerkend lezen geen voordeel oplevert, maar interventie wel nuttig is, zou een rol moeten spelen in de discussie rond het leesvaardigheidsonderwijs. De jury waardeert het voorbeeldig uitgevoerde onderzoek en vindt het belangrijk dat de scriptie een bijdrage levert aan het maatschappelijke vraagstuk van de ontlezing. Zijn begeleider van de educatieve master Erwin Mantingh schrijft over hem: ‘Marc de Mik straalt als docent heel veel plezier uit in zijn leerlingen en zijn vak, als student en onderzoeker is hij eveneens zichtbaar in zijn element bij het bedrijven van wetenschap. Het is dan ook illustratief dat hij zowel de bachelor

[p. 174]

Nederlands (2017) als de educatieve master Nederlands (2019) cum laude heeft afgerond. Hij is zelfkritisch en enthousiast. Hij werkt momenteel als eerstegraads docent aan het Lyceum Oudenhoven in Gorinchem. Marc zou bij uitstek geschikt zijn voor een promotieplaats als docentonderzoeker, bij Dudoc Alfa of NWO, want op beide terreinen bulkt hij van het talent. Sterker nog, het zou een gemiste kans zijn als iemand met zijn buitengewone kwaliteiten op het vlak van de neerlandistiek en educatie niet docent-onderzoeker zou worden.’ De jury sluit zich graag aan bij deze woorden.

Namens de jury van de Academische Jaarprijzen,

Hans Bennis

Marinel Gerritsen

Jaap van Marle

Het bestuur van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde heeft besloten, overeenkomstig het advies van de jury, de Academische jaarprijzen 2021 toe te kennen aan:

Cora Cavirani-Pots voor haar proefschrift Roots in Progress. Semi-lexicality in the Dutch and Afrikaans verbal domain, en aan

Alex Reuneker voor zijn artikel ‘Clause order and syntactic integration patterns in Dutch conditionals’ in Linguistics in the Netherlands, en aan Maarten Bogaards voor zijn masterscriptie Sitting stuck and standing scribbled. Productivity, structure, and meaning of posture verbs combined with a complementive past participle in Dutch, en aan

Marc de Mik voor zijn masterscriptie Samen lezen, beter lezen? Een quasiexperimenteel onderzoek naar de meerwaarde van samenwerkend leren voor het leesvaardigheidsonderwijs in de brugklas.

De Academische jaarprijzen 2021 werden op 30 oktober 2021 uitgereikt te Leiden.