Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2016-2017

[p. 169]

Cornelis Antonius Jozef Thomassen
Rijswijk 13 maart 1950 - Enschede 8 december 2015

Aan een onvermoeibare werkdrift en een onuitputtelijke vakkennis paarde Kees Thomassen ook een enorme bescheidenheid. Hoewel hij met evenveel gemak als succes had kunnen mikken op een loopbaan als universitair docent en wetenschappelijk onderzoeker, koos hij vrij snel na afsluiting van zijn studie Nederlandse taal- en letterkunde aan de Leidse universiteit en een aanvullende bibliotheekopleiding in Amsterdam voor een betrekking bij de Koninklijke Bibliotheek. Gehinderd door gedeeltelijke doofheid meende hij daar beter op zijn plek te zijn.

Vierendertig jaar lang, van 1978 tot zijn pensionering in 2012, werkte hij bij de kb als conservator na-middeleeuwse handschriften. Hoewel hij een eminente rol speelde bij de uitbouw van een unieke, op dit moment meer dan zevenhonderd exemplaren omvattende collectie alba amicorum, en daarover ook tal van publicaties op zijn naam bracht, weigerde hij toe te geven aan de dikwijls op hem uitgeoefende aandrang om al dit grensverleggende werk te bekronen met een proefschrift. Naar zijn oordeel zou dat maar onnodige dikdoenerij zijn.

De mooiste aanwinst voor de kb die onder Thomassens beheer werd aangekocht was de albaverzameling van het Friese aristocratengeslacht Harinxma thoe Slooten. In 1999 dook die befaamde collectie onverwacht

[p. 170]

op bij een antiquaar. Samen met zijn collega Klaas van der Hoek vervaardigde Kees een fraaie brochure en verwierf met behulp daarvan de benodigde fondsen. Toen de aankoop een feit was, haalde hij er zelfs de kolommen van de landelijke pers mee. Omdat de Friezen toch wel een beetje teleurgesteld waren dat ‘hun collectie’ niet naar een Leeuwarder archief ging, compenseerde hij ze met een fraaie tentoonstelling in het Fries Museum. Jaren later werd hij nog regelmatig bij leden van de familie Harinxma op de thee genodigd en hield onder hun auspiciën lezingen over de door hen verzamelde alba.

De alba amicorum mogen dan bij uitstek zijn specialisme zijn geworden, ze waren zeker niet het enige onderwerp waarin Kees Thomassen thuis was. Afgestudeerd op de Nederlandse literatuur van de negentiende eeuw kenden Tollens, Perk en Kloos geen geheimen voor hem. Hij was nauw betrokken bij de ontsluiting van de archieven van de uitgeverijen Brusse, Nijhoff en Manteau. Zijn inventaris van de in de kb bewaarde Willem Pijpercollectie is een standaardwerk. En hij speelde een belangrijke rol in de verwerving en archivering van het archief van de vermaarde journalist Willem Oltmans. Ten tijde van het project legde hij persoonlijk contact met deze flamboyante persoonlijkheid. Toen Oltmans tijdens een diner voor twee wat al te opdringerig werd, vroeg Kees, altijd in voor een grap, de directeur van de kb om zijn salaris te verhogen met een incidentele gevarentoeslag.

Aan de Maatschappij van de Nederlandse Letterkunde heeft Kees Thomassen veel bijgedragen, niet alleen in de vorm van geschenken aan de bibliotheek, maar ook in zijn hoedanigheid van redactiesecretaris en frequent medewerker van het Nieuw Letterkundig Magazijn. Ook in de jaarverslagen van het Literatuurmuseum van de afgelopen drie decennia werd zijn naam steevast in dankbaarheid vermeld.

Kees Thomassen was niet alleen een toegewijd bibliothecaris en een gedreven literatuurvorser, hij ontwikkelde op latere leeftijd ook een ware passie voor de drukpers. Daar liep hij overigens pas warm voor dankzij een andere uit de hand gelopen hobby. In 1988 richtte hij, min of meer bij wijze van practical joke, de Ab Visser Sociëteit op, een genootschap dat de nagedachtenis van deze al snel na zijn dood vergeten criticus en schrijver hoog wilde houden. In 1989 begon hij met de uitgave van de Ab Visser Cahiers. Nadat hij met het oog op het daarvoor benodigde drukwerk in de leer was gegaan bij Jan Keijser, eigenaar van de in Woubrugge gevestigde Avalon Pers, zette hij al spoedig een eigen drukkerij op. Naar het

[p. 171]

bekende personage van Nescio noemde hij die De Uitvreter. In de kwart eeuw dat Kees eigenhandig zette en drukte, zagen vele honderden boekjes en pamfletjes bij De Uitvreter het licht, plaquettes met gedichten van beroemdheden als Gerrit Achterberg, Remco Campert, Gerrit Komrij en Rutger Kopland, maar ook bibliofiele uitgaafjes ten behoeve of ter ere van vrienden, en last but not least allerlei grappige door hem verstuurde nieuwjaarswensen waarvoor hij de archieven indook met een of ander curiosum als vangst. Toen antiquariaat Fokas Holthuis in 2011 een speciale nieuwsbrief wijdde aan het fonds van De Uitvreter was men niet zuinig met complimenten: ‘Kees Thomassen maakt sinds 1989 als De Uitvreter de meest uitzinnige, inventieve, kleurrijke, malle boekjes. De lol van het zetten en drukken spat ervan af. Niet minder plezierig is het om deze uitgaven langs de meetlat te leggen en te beschrijven. Er zijn bovendien maar weinig margedrukkers met zo'n grote en gevarieerde voorraad clichés (automobielen, klokken, paarden) en vergeten corpsen (Festival, Schneidler, Studio, Volta).’

Kees Thomassen sloot zich aan bij de Stichting Drukwerk in de Marge en kreeg in dat milieu, dat hem als een handschoen paste, al snel een prominente plek. Van 1995 tot 2003 was hij secretaris van het bestuur. Het was bij lange na niet de enige functie die hij bekleedde. Binnen de kb opereerde hij jarenlang als voorzitter van de personeelsvereniging en lid van de ondernemingsraad. Hij was buitengewoon actief in allerlei vormen van landelijk overleg aangaande bibliotheekzaken. Waar initiatieven in het slop dreigden te raken, trok hij ze weer vlot.

Zijn onbaatzuchtige inzet reikte tot ver buiten zijn professionele domein. Toen hij als partner van zijn levensgezellin Hetty Kammeraat betrokken raakte bij haar liefde voor windhonden, nam hij het voorzitterschap van de Haagse windhondenvereniging op zich en superviseerde in die hoedanigheid bij de bouw van een nieuw clubhuis.

Kees was ook de man van de uitstapjes met vrienden, meestal naar iets museaals in Nederland, België of Frankrijk, of naar een concert van Bob Dylan, David Bowie of Philip Glass. Hij hield van lange avondsessies met jenever of wijn, een stevige joint, en vooral muziek, bijvoorbeeld van The Soft Machine. Van die legendarische band klonk het dertien minuten lange nummer ‘Slightly all the time’ toen hij op zaterdag 12 december 2015 door zijn Achterhoekse buren en temidden van vele tientallen vrienden en collega's werd weggebracht. Meteen na zijn overlijden had Anton Korteweg, wiens gedichten Kees regelmatig had gedrukt, bij Sha-

[p. 172]

kespeare de woorden gevonden om hem te eren: ‘Now cracks a noble heart.’

jaap goedegebuure

Voornaamste geschriften

K. Thomassen (red.), Alba amicorum: vijf eeuwen vriendschap op papier gezet: het album amicorum en het poëziealbum in de Nederlanden. Maarsen 1990.

Inventaris van de collectie Willem Pijper (1894-1947). Den Haag 1994.

Kees Thomassen (red.), Uit de kast: tien jaar marginaal drukwerk uit de Koninklijke Bibliotheek. Den Haag 1995.

Kees Thomassen and J.A. Gruys (ed.), The album amicorum of Jacob Heyblocq: introduction, transcriptions, paraphrases & notes to the facsimile. Zwolle 1998.

De collectie alba amicorum van Van Harinxma thoe Slooten in de Koninklijke Bibliotheek. 's-Gravenhage 1999.

Kees Thomassen (red.), Lood en oud ijzer: 25 jaar Stichting Drukwerk in de Marge 1975-2000. Amsterdam 2000.

Aan vrienden gewijd: alba amicorum in de Koninklijke Bibliotheek. Amersfoort 2012.