Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2006-2007

[p. 201]

5. Verslag van de vertegenwoordiger voor Zuid-Afrika over het verenigingsjaar 2006-2007

In Zuid-Afrika was 2006 voor de neerlandistiek een rijk jaar.

De academische organisaties die zich met de neerlandistiek bemoeien, bleven onveranderd actief: de ‘Suid-Afrikaanse Vereniging vir Neerlandistiek’ (savn), het ‘Noordelike Kennisnetwerk vir Neerlandistiek’ (nkn) en het ‘Kaapse Forum’ (kf).

De savn bedient de brede universitaire neerlandistiek in zuidelijk Afrika, daarbij gesteund door de Nederlandse Taalunie. Concreet betekent dit vooral: het financieren van gastdocentschappen voor universitaire departementen waar Nederlands onderwezen wordt en studiebeurzen voor studenten neerlandistiek vanaf het tweede studiejaar. Het beursbedrag loopt op van r3 000 per jaar voor tweedejaarsstudie tot eventueel twee maal r8 000 voor doctoraalstudie. In 2006 hebben 71 studenten beurzen ontvangen, waaronder één magister- en één doctoraalstudent. Voor 2007 zijn overigens al 75 beurzen uitgereikt (waaronder vier voor magister- en één voor doctoraalstudie).

Een Nederlands beraad werd van 21 tot 24 maart 2006 door H.P. van Coller in Bloemfontein georganiseerd namens en met financiële steun van het nkn. Docenten, studenten en andere belanghebbende partijen die zich met de neerlandistiek bemoeien waren er goed vertegenwoordigd. De schrijvers Maria van Daalen en Peter Ghyssaert traden op uitnodiging van het nkn op in Bloemfontein, maar ook aan alle noordelijke universiteiten. In het zuiden vond de gebruikelijke Neerlandistiekdag voor studenten in Stellenbosch plaats tijdens het ‘Woordfees’, met Dorothea van Zyl als feestdirecteur. Bij dit feest waren er, zoals gebruikelijk, optredens door Nederlandse schrijvers en muzikanten.

De nkn heeft als hoofdfunctie het stimuleren van onderzoek ten aanzien van de Nederlandse taal, letterkunde en cultuur. Financiële steun werd aan een aantal onderzoeksprojecten toegezegd. Zoals gebruikelijk waren de letterkundeprojecten hier oververtegenwoordigd. Maar ook een boeiend linguïstisch project, over het Vischboek van Coenen, door Piet Swanepoel en Jac Conradie, heeft veel vordering geboekt. Voor het eerst is er steun aan een cultuurhistorisch project toegezegd: een onderzoek naar gedenkkeramiek over het Huis van Oranje, specifiek tijdens de regering van Koningin Wilhelmina, met een extra accent op de twee wereldoorlogen.

[p. 202]

In juli 2006 werd, zoals inmiddels gebruikelijk, door Siegfried Huigen een docentenbijscholingscursus in Stellenbosch georganiseerd - deze keer over het onderwerp ‘Modernisme’, met Geert Buelens en Thomas Vaessens als gastdocenten. De (bijna) jaarlijkse ‘werkwinkel’ voor studenten heeft spijtig genoeg in 2006 niet kunnen plaatsvinden, maar staat wel weer op de agenda voor 2007.

Bij het driejaarlijkse congres van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek in Gent, in augustus 2006, waren er heel wat Zuid-Afrikaanse deelnemers en hebben een aantal Zuid-Afrikaanse leden van de Maatschappij voordrachten gehouden. Zij traden ook op als referenten aan het Roetes-colloquium in Antwerpen, in mei.

Het effect van het teruglopend aantal personeelsleden in universitaire talendepartementen liet zich ook in 2006 voelen door een verminderd aanbod aan onderzoeksprojecten en artikelen voor tijdschriften. Het onderwijs eist de overgebleven docenten steeds meer op. Dit maakt de bijstand van de Nederlandse Taalunie en de daaruit voortkomende gastdocentschappen alleen maar belangrijker. De savn heeft in 2006 besloten tot maatregelen voor het stimuleren van onderzoek, die in 2007 in werking treden. Op die manier hoopt men het aanbod aan bijdragen voor de wetenschappelijke tijdschriften in Zuid-Afrika, Nederland en België te verhogen. Het totaalbeeld van de neerlandistiek in Zuid-Afrika is echter gelukkig toch veel positiever dan zo'n vier, vijf jaar geleden, toen er een scherpe daling in het studentental Afrikaans en Nederlands optrad. En ofschoon de vergrijzing onder de docenten kommerwekkend is, en een groot verlies van ervaren krachten dreigt, zijn er inmiddels toch ook jongere neerlandici naar voren getreden die hun plaatsen zouden kunnen innemen.

Verschillende andere reguliere projecten, zoals het Jongerenproject van de Nederlands-Zuid-Afrikaanse Vereniging, werden voortgezet. Deze nzav vierde niet alleen in Nederland maar ook in Zuid-Afrika haar 125-jarig bestaan, onder meer met een fototentoonstelling in Pretoria. De Orde van den Prince handhaaft de afdelingen in Pretoria en Kaapstad; pogingen tot uitbreiding in Johannesburg, Bloemfontein en Potchefstroom zijn nog niet gelukt. Ook is de Vlaamse Vereniging actief. Eerste ambassadesecretaris Fred de Bruin speelt een actieve rol in het noorden, waarvoor we hem dankbaar zijn. De honderdste geboortedag van de illustere dichter N.P. van Wyk Louw, bijkans een decade lang professor in Amsterdam, werd herdacht. De auteurs Peter Holvoet Hanssen

[p. 203]

en Lut de Block verbleven in Zuid-Afrika voor een gezamenlijk project met de Universiteit van Johannesburg (de vroegere rau).

Vanwege het zomerreces in december-januari komt het jaar in Zuid-Afrika wat later dan in Europa op gang, maar toch valt ook over 2007 al iets te zeggen. Zo maakt Luuk Gruwez (met zijn vertaler H.P. van Coller) in maart een korte rondreis, en komt er in Johannesburg een iconisiteit-symposium (organisatoren: Jac Conradie en Marthinus Beukes) in samenwerking met de Universiteiten van Amsterdam en Zürich. Voor begin april 2007 verwacht men in Stellenbosch een bezoek van Karel Bostoen. Het grote driejaarlijkse internationale congres van de savn vindt plaats in Durban (16-18 juli 2007), over het thema ‘Vergelijking en verandering’ (zie http://www.sun.ac.za/afrndl/savn).

Dit overzicht wil laten zien dat er een toename in de vele en soms zeer uiteenlopende activiteiten op het gebied van de neerlandistiek in Zuid-Afrika is. Na een periode van kwelling over de positie van Afrikaans en Nederlands in Zuid-Afrika zijn we verheugd om te constateren dat het tij gekeerd is. Was de fysische afstand tussen Zuid-Afrika en Nederland maar wat kleiner - dan zou de ‘virtuele tegenwoordigheid’ van Nederland in de Zuid-Afrikaanse samenleving zeker nog veel groter zijn.

Renée Marais, vertegenwoordiger voor Zuid-Afrika