Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2006-2007

4. Verslag van de Zuidelijke Afdeling over het verenigingsjaar 2006-2007

Het programma van de Zuidelijke Afdeling stond in het verslagjaar 2006-2007 in het teken van slecht weer. Het jaar opende met een lezing op 11 februari in Den Bosch, die eerder wegens weeralarm was uitgesteld. Terwijl bij de eerste programmering op 26 november 2005 slechts één lid en de voorzitter de sneeuw en ijzel hadden durven trotseren, waren er in februari twintig leden en genodigden opgekomen. Het verslagjaar eindigde op 8 februari 2007 met opnieuw een weeralarm: toch waren er nog tien leden en genodigden aanwezig bij de niet afgelaste lezing in Nijmegen. Dit illustreert niet alleen de trouw en onverschrokkenheid van de leden, maar ook het afnemend effect van een weeralarm zelf. Verschillende leden hebben hier echter voor moeten boeten en zijn in de sneeuw blijven steken.

Het is duidelijk dat de Zuidelijke Afdeling, die de leden verbindt in zo ver van elkaar gelegen delen van het taalgebied als West- en Oost-Vlaanderen, Vlaams Brabant en Wallonië, Noord-Brabant, Zuid-Limburg en de regio Nijmegen, kwetsbaar is bij slechte weersomstandigheden. Een kort overzicht van het jaarprogramma.

Op 11 februari sprak Gilles Borrie, oud-burgemeester van Eindhoven en auteur van een aantal biografieën van linkse voormannen in Neder-

[p. 199]

land, zoals F.M. Wibaut, P.L. Tak, M. de Miranda en G.W. Melchers, over: M.A. Reinalda (1888-1965): een geboren bestuurder. Hij gaf een boeiend portret van deze uitgever en politicus uit Haarlem die een van de voormannen van de sdap werd en een belangrijke rol speelde in de politiek en cultuur van Nederland. De discussie spitste zich toe op de interessante vraag of er zoiets is als een ‘collectieve biografie’ (bijvoorbeeld die van linkse politici) en hoe deze eventueel kan worden behandeld en beschreven. Daarnaast was er een levendig debat naar aanleiding van de keus van de auteur om feiten uit de persoonlijke levenssfeer niet te boek te stellen, omdat ze hem minder gepast of minder relevant leken (bijvoorbeeld een langdurige buitenechtelijke relatie).

Op 10 juni sprak de boekhistoricus Berry Dongelmans in Maastricht over: De sex-appeal van Verzamelde Werken. Hoe uitgevers, auteurs, lezers en verzamelaars omgaan met het fenomeen ‘verzamelde’ werken. De aanwezigen werd een confronterende blik gegund in de gemiddelde Nederlandse boekenkast waarin zo dikwijls ‘volledige werken’ staan: schitterend uitgegeven maar grotendeels ongelezen. Het genre van de verzamelde werken nam in Nederland serieuze vormen aan in de tijd van Vondel, een auteur van wie in een korte tijdsspanne diverse ‘volledige werken’ verschenen. Sindsdien gingen auteurs, uitgevers en lezers er belang in zien om literaire werken ‘verzameld’ uit te geven, aan te kopen en in de kast te zetten. Het ‘genre’ onderging in de loop van de eeuwen echter aanzienlijke veranderingen: er kwam een andere vormgeving, er werden andere keuzes gemaakt en andere criteria gehanteerd, de lezer en de markt gingen andere eisen stellen. Berry Dongelmans gaf een erudiete schets van de ontwikkelingen in het ‘genre’, waarna een discussie volgde over thema's als ‘canonisatie’, ‘nationale letterkunde’ en ‘auteurscreatie’. De lezing vond plaats in de sfeervolle ambiance van de vijfde Europese Antiquarenbeurs te Maastricht.

Op 14 oktober hield oud-voorzitter en oprichter van de Zuidelijke Afdeling Wiel Kusters in Maastricht een lezing uit en over eigen werk, mede naar aanleiding van het recente verschijnen van de dubbelbundel van Huub Beurskens & Wiel Kusters, In duizend kamers (Meulenhoff, 2006). Het was een memorabele middag, omdat voor het eerst in de geschiedenis van de Zuidelijke Afdeling een lezing geheel fluisterend werd afgestoken. Dat bleek overigens geen beletsel te zijn om te genieten van de subtiliteit van Kusters poëzie. De discussie ging onder meer over vasthoudendheid en kwetsbaarheid van de dichter, zeker als zijn stem van kou en

[p. 200]

vocht te lijden heeft. Voorafgaand aan de lezing werd een door Elisabeth Leijnse opgesteld in memoriam gewijd aan de onlangs overleden, bij de Zuidelijke Afdeling zeer betrokken literatuurhistoricus Harry Prick. Elders in het Jaarboek zal aan zijn verscheiden apart aandacht worden besteed.

Op 8 februari 2007 ten slotte vond in Nijmegen de lezing plaats van de aantredend secretaris en taalkundige Ad Welschen over Woordvorming als spiegel van de samenleving. Hij besprak het oprukken in het hedendaagse taalgebruik van verzwaarde woordvormen als regelgeving, verwachtingspatroon en vraagtekens in plaats van hun respectievelijke grondwoorden, zoals in: ‘We zitten met een opeenstapeling van regelgeving’, ‘Jongens, jullie verwachtingspatroon is veel te hoog’ en ‘Voorzitter, ik wil hier toch wel graag enige vraagtekens bij stellen.’ Een zeer geanimeerde discussieronde volgde op de uiteenzetting. De op dezelfde datum geplande jaarvergadering kon evenwel, wegens het al genoemde weeralarm, geen doorgang vinden. Zo werd de discussie over het al dan niet handhaven van de voor de Zuidelijke Afdeling van de Maatschappij typische maar aan inflatie onderhevige begrippen als werkvergadering, jaarvergadering en weeralarm tot nader datum uitgesteld.

De lezingen van de Zuidelijke Afdeling werden door gemiddeld 15-20 leden en genodigden bezocht. Dat was niet minder dan in eerdere jaren, maar volgens het bestuur wel minder dan het programma zelf verdiende. De door het bestuur voorgestelde vernieuwingen in communicatie en programmering (zie het verslag over 2005) hebben wel geleid tot enkele kwalitatief zeer interessante bijeenkomsten, maar (nog) niet tot een grotere opkomst van de leden. Het bestuur bestond aan het begin van het verslagjaar uit J. Baartmans, voorzitter, Charles van Leeuwen, secretaris, Lizet Duyvendak, penningmeester en Nel Rogier, lid. De penningmeester en secretaris zijn respectievelijk aan het begin en het eind van het jaar afgetreden. Ad Welschen is bereid gevonden om de functie van secretaris over te nemen, de functie van penningmeester is na een jaar echter nog vacant en wordt door de voorzitter waargenomen.

Charles van Leeuwen, secretaris