Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2006-2007

[p. 176]

Henriëtte de Beaufort-prijs 2007
Dankwoord door Christine D'haen

Voor de tweede keer de Henriëtte de Beaufort-prijs, een vriendelijke en juist begrijpende lectuur van mijn boek, een wonderlijk en fraai juryverslag, dat zijn prettige en troostende cadeaus van het lot aan bedrukte mensenkinderen. Daarom dank, niet aan het lot, maar aan de schenkers van deze vreugden. En aan Henriëtte zelf - ik zou zo graag weten hoe zij er uitziet, wat ze schreef. De goede dr. van Maris heeft voor mij gezocht, maar wat ik wilde hebben schijnt níet in uw bibliotheek aanwezig te zijn.

U hebt, aandachtige juryleden, een ‘soort autobiografie’ bekroond, geschreven vanaf Zwarte Sneeuw (1989) en nu nog continuerend. Ik lees uw zo meelevend rapport, en mijmer verder. Mag ik u en de belangstellende aanwezigen meedelen wat mij daarbij gegeven wordt? De auteur schijnt een recipiënt, waarin al die indrukken, weerspiegelingen van mensen, dingen, gebeurtenissen, woorden, terechtgekomen zijn. Een kern moet er zijn, maar die is van tevoren opgegeven als onvindbaar en onkenbaar. Wat wordt er gezocht? Want het is een queeste. Een dichterschap, een tekst, een zielsverwant, een stijl.

Aan mijn keukenborden - zwarte verf op hout - stonden in wit krijt uitspraken. Elke uitspraak had ik gehoord van iemand, elk citaat was een persoon en een verhaal. Toen zei een bezoeker: je moest dat eens schrijven. Maar ik kon niet schrijven. Dichten is voor een groot deel geschreven worden, in mijn postromantische optie. Voor een Vlaming, zelfs voor een in het Nederlands getrainde, is de taal altijd een probleem. Voor iemand die historisch veel gelezen heeft, ook. Ik wou mijn best doen om te leren.

Ik schreef - eerst hortend en brokkelig, fragmentjes van ondoordringbare feitelijkheid die alleen nog in mijn werkelijkheid spiegelend bestond.

Na die oefening kon ik langere eenheden proberen, zinnen, passussen. Lichamelijke en schriftelijke personen: vrouwen, poëzie (een vrouw), proza (een man), en mannen, zo vaak ontroerend en weerloos.

Na langere coherente zinnen, misschien dan één globale tekst over één ding? Ja, daar staan nu pagina's, als bij wonder vol tekst, de tekst verloopt tot hij één geheel vormt. Nu kan ik hoofdstukken bedenken, elk

[p. 177]

afgerond, elk hoofdstuk bestudeert iets sociaal-objectiefs, een bijzonder in tijd en plaats geïncarneerd leven, einmalig en vergelijkbaar met andere. Het ís er echt geweest op deze wereld en toch is het, zoals alles, een droom geweest en geworden.

Tijd en plaats waren uitbreidbaar; reisnotities (niet het geleerde, dat staat in de reisgidsen, maar het zelfgeziene en -gehoorde, dat staat nergens) - vormen een genre dat het beoefenen waard is: die echo's en snapshots moeten verrassend en pakkend zijn, kort en juist-getroffen.

Briefstijlen variëren in tijd en plaats en naargelang de auteur van de brief, een vreemd mengsel van tijdsstijl en persoonlijke stijl. De verzameling van 68-jaar-lange aan één persoon gerichte correspondentie is een veelvormig en veelkleurig speurdersverhaal, spannend en intrigerend: wie is de ontvanger?

Stadsmens: er zijn zoveel steden als er bewoners zijn. Ik vermoed, dat elke stad een stijl is, de stijl van de architectuur, de geschiedenis, en de mensen.

Het partiële levensverhaal van de auteur: de queeste naar de levensroeping en de partner: Amsterdam. Edinburgh één volgehouden en problematische beschrijving (het geliefde en onmogelijke genre). En waarom staat het Begin het laatst? Ik weet het niet. Daar, in die eerste stad, probeer ik prozastijlen uit: de parabel, het portret, literaire kritiek, pastiche, melodrama... dingen die ik niet zal doen en achter mij laat.

Het volwassen leven moet begonnen worden: de strijd van de persoon met personen, vlees en bloed in strijd met zichzelf. Bij de uitgever gaat de kopij in een uitgeverijrevolutie verloren. Tot een heilig-geïnspireerde vrouw ze onderin een vergeten lade terugvindt en... uitgeeft. Zo is er dan een huwelijksroman gekomen.

Voor deze auteur is de plastische kunst een levenslange zoektocht. Velerlei gedachtelijnen kruisen elkaar in deze tekst, lopen verder en knopen aan bij andere lijnen: een labyrint met menig betoog, samen een belijdenis van een niet-professionele dus lekenbeleving. Het deel waarover ik mij het meeste schaam: een sprekende leek heeft nooit mijn sympathie gehad: table-talk, Tischreden.

Gesprokkelde citaten (in alle toonaarden), met enig commentaar en vaak vertaald (Erasmus' Adagia) zijn begeleiders (helpers). Het leven als gedachtedagboek is vooralsnog het laatstverschenen deel.

Waar zie je de dichter in zijn laboratorium? Er zijn nog veel meer facetten, aspecten, te schetsen. En zal het boek ooit af zijn? Neen toch, het

[p. 178]

moet nog beginnen. Alles wat ik schreef zijn pogingen, om alle ballast te verwijderen, tot het beeld zelf verschijnt in het marmerblok, eeuwig, stralend. Effaçons tout, et recommençons. (Kent u die anekdote?)

Ik ben te vroeg geboren: de Dood is nog lang niet overwonnen.

U hebt zo lang zo geduldig - of ongeduldig - geluisterd naar mijn onbescheiden droomrapport. Vergeef die ijdelheid, het is van oude lieden, dingen die voorbijgaan.