Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2005-2006

[p. 136]

Kruyskamp-prijs 2006
Advies van de commissie van voordracht

De vijfendertig in autograaf nagelaten toneelspelen van de Brugse rederijker Cornelis Everaert (circa 1480-1556) vormen een literair en (cultuur)historisch document van de eerste orde. Niet alleen demonstreren ze de vernieuwende opvattingen over toneel onder de rederijkers, ze stellen tevens alles aan de orde wat een stadsbewoner in de Lage Landen in de eerste helft van de zestiende eeuw kon beroeren. Het gaat in deze verzameling kluchten, esbattementen, wagen-, tafel- en zinnenspelen over graanwoeker, armenzorg, huwelijks- en gezinsproblematiek, misstanden in de kerk, ketterse opvattingen, vroomheididealen, oorlog en vrede.

Deze rijkdom aan vormen en thema's veronderstelt een gretig gebruik door literaire en historische onderzoekers van allerlei slag. Maar opmerkelijk genoeg wordt deze bron maar spaarzaam benut. Everaerts taal behoort tot het moeilijkste ‘Nederlands’ dat ooit genoteerd is. Hij schrijft in een sterk Brugs en Vlaams gekleurd idioom, dat hij vervolgens op zeer persoonlijke wijze retoricaal versierd heeft in het kader van het streven onder de rederijkers naar een literaire taal. Hierdoor vallen zijn spelen moeilijk te volgen.

De integrale editie uit 1920 van J.W. Muller en L. Scharpé, met een diplomatisch karakter, schiet ernstig tekort in woordverklaring. Naar men moet vrezen laten deze editeurs zoveel onverklaard, omdat ze eenvoudig geen weg weten met Everaerts woordvormingen en zinnen. Versregels lang blijft men in het duister tasten over mogelijke betekenissen, waardoor in de regel het verstaan van hele scènes of zelfs het spel als zodanig de mist ingaat. En dat moet de voornaamste reden zijn dat deze spelen zo weinig ter sprake gebracht worden.

Dr. Hüsken heeft zich in zijn editie met eindeloze ijver en geduld ten doel gesteld dit verzuimde basiswerk alsnog te verrichten. Daarmee zijn deze teksten nu eindelijk goed beschikbaar voor welk onderzoek dan ook. Meer dan eens hebben tekstediteurs de neiging om de fase van het thuisbrengen van de taalvormen en zinsconstructies en het toelichten van hun betekenissen zo kort mogelijk te houden, om vervolgens snel het commentaar in te duiken. In feite is dat het geval in de editie van 1920. Daarentegen heeft dr. Hüsken er principieel voor gekozen om de spelen aller-

[p. 137]

eerst leesbaar en begrijpelijk te maken voor tal van moderne onderzoekers, die er nu uitvoerig mee aan de slag kunnen.

Door deze doelstelling beslaat de annotatie een aanmerkelijk deel van elke bladzijde, waarbij geen enkel probleem bij de interpretatie uit de weg wordt gegaan. Steeds stelt Hüsken zich als wetenschapper op, door ter plekke te streven naar de grootst mogelijke controleerbaarheid en voortdurend te verwijzen naar ondersteunend materiaal of tegengestelde standpunten. Daarbij heeft hij gekozen voor een wetenschappelijk verantwoorde leeseditie, waardoor de leesbaarheid dankzij de toegevoegde interpunctie aanzienlijk bevorderd is. Bovendien is elk spel voorzien van een brede inleiding met handzame synopses van de inhoud en algemeen (cultuur)historisch commentaar.

Dit werk heeft vele jaren in beslag genomen. Met het resultaat beschikken literatuurwetenschap en geschiedenis nu over een uitstekende editie van Everaerts spelen. Hüsken heeft daarmee gedaan wat een editeur idealiter moet doen: teksten zodanig aanbieden dat er door andere onderzoekers nieuwe onderzoeksterreinen aangeboord kunnen worden, omdat er een betrouwbare, leesbare editie is. Eindelijk kan het beeld van het literaire leven en het dagelijkse bestaan in Brugse en West-Vlaamse kringen uit de eerste helft van de zestiende eeuw met aanzienlijk meer kleur, detail en diepte geschetst worden.

(Dr. Wim Hüsken is neerlandicus, specialiseerde zich in rederijkerstoneel, doceerde te Nijmegen, Melbourne en Auckland, en vervult momenteel de functie van conservator van de Stedelijke Musea te Mechelen.)

Dr. F. Balk-Smit Duyzentkunst

Dr. M.Th.C. Mathijsen-Verkooijen

Dr. H. Pleij

Het bestuur van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde heeft besloten, overeenkomstig het advies van de Commissie van voordracht, de Kruyskamp-prijs 2006 toe te kennen aan dr. W.N.M. Hüsken voor zijn tweedelige editie van De spelen van Cornelis Everaert, Hilversum, Verloren, 2005.