Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2003-2004

[p. 185]

Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs 2004
Wipneus & Pim aan de Oude Rijn
Dankwoord door Rob van der Linden

Mijn vrouw peddelt de poort uit, op weg naar haar toneelrepetitie. Wipneus & Pim - de onvolprezen Jongens Van Koning Goedhart-hebben de kinderen al onder zeil gekregen. Buiten zomert het en Veleda wenkt mij met haar verhaal. Dan snerpt de telefoon. Te midden van duizend dagelijkse dingen die op hun einde lopen, introduceert de secretaris der Maatschappij zich langs vijfendertig kilometer glasvezelkabel. Of ik er misschien even bij wil gaan zitten want ik heb een prijs gewonnen. De Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs, die ik associeer met een aantal goden in mijn boekenkast.

‘Het is een eervolle onderscheiding’, benadrukt de secretaris, ‘wellicht wilt u bij gelegenheid ook enige woorden spreken.’

Met de zoemtoon in mijn oren besef ik dat de jongensdroom die mijn schrijverschap is, een nieuwe fase inging. Ergens heeft een jury besloten dat er uit mijn handen iets van belang is gekomen, iets dat het predikaat literatuur verdient.

Ik bel de twee vrouwen die daar zwaar medeschuldig aan zijn- Gerda, mijn echtgenote, en Annette die immer met moed de uitgeverij bestiert waar nieuw talent nog een kans krijgt-en bericht mijn redacteur dat we trots mogen zijn.

Dan slaan de zenuwen toe.

Wie zijn het, deze mysterieuze mannen en vrouwen die ik aanstonds in het Leidse Academiegebouw zal ontmoeten? Zijn ze aardig? Zijn ze grimmig? Dragen ze Meneer-Kwel-pakjes en breekt het uur der waarheid aan als ik achter het spreekgestoelte plaatsneem?

Ik besluit dat het geen zin heeft om te oefenen tot het spontaan gaat. Natuurlijk denk ik bij Leiden aan de Oude Rijn, die magische grens waar ooit Brinno de scepter zwaaide, het stamhoofd der Kaninefaten dat zich aansloot bij Julius Civilis in diens steun aan de foute tegenkeizer. Civilis, die naast talloze vechtjassen over een profetes beschikte die de goden voor hem te vriend hield: Veleda, die een hoofdrol speelt in de roman over de apostel Thomas die vooralsnog ontastbaar tussen mijn oren zweeft...

[p. 186]

Ik grijp de telefoon en vraag Vincenzo, mijn boezemvriend en gitarist, of we samen een van de stukken uit The Brendan Notes ten gehore zullen brengen - het muzikale epos dat in symbiose met mijn tweede roman ontstond. Gelukkig is hij ervoor te porren. Als Wipneus & Pim zullen we het avontuur gezamenlijk beleven.

Aan de Oude Rijn ontvangt koning Goedhart ons met alle egards en een mooie menukaart. En zoeken we aansluiting bij het gezelschap. Een erudiet gezelschap! Een wellevend bewijs dat op zijn minst een deel van ons taalkundig erfgoed in goede handen is.

Het gelambriseerde trappenhuis dat naar de gehoorzaal leidt, ademt alles wat mijn ouders mij toewensten en ik hun nooit wist te geven. Daar zitten ze al, negenenzeventig en vierentachtig jaar oud en in de winter van hun leven toch nog verwonderd.

Annette geeft me een vette knipoog en drukt het fototoestel af.

Er zijn sprekers die het hun opgegeven thema - reizen in de literatuur - fileren, en tot mijn schrik is professor Ivo Schöffer uit mijn boekenkast gestapt om pontificaal voor het spreekgestoelte plaats te nemen.

Veel te snel wordt het schavot aan mij gelaten.

‘In Knikkertje Lik, mijn favoriete kinderboek van de onovertroffen Daan Zonderland, komt een eiland voor waar driehonderd koningen en koninginnen naar het strand rennen bij de mare dat er een onderdaan is aangespoeld’, hoor ik mijzelf zeggen. ‘En in deze zaal hoort op mijn plaats een lector te staan en zitten de leerlingen in de banken. Nu heb ik het gevoel dat hier driehonderd koningen en koninginnen zijn vergaderd om naar die ene onderdaan te luisteren.’

Dan is het ijs gebroken en komen de woorden vanzelf. In mijn overmoed kan ik het niet laten, een van de voorgaande sprekers op de hak te nemen. Hij was uitgenodigd om in Israël een voordracht te houden, ging daar ondanks zijn gewetensbezwaren heen en liep in Jeruzalem een oud dametje tegen het lijf dat hem vroeg hoe het nu in de Beethovenstraat was. De goede man kon zich vreemd genoeg zonder enige bedenking naar Oostenrijk begeven. Jaarlijks.

‘Ik zou pas opkijken als iemand in Graz of Wenen me vroeg hoe het in de Beethovenstraat was’, scherts ik.

Dat was niet hoffelijk.

[p. 187]

Ik heb nog veel te leren.

Gelukkig slaat Vincenzo de eerste akkoorden aan en verwijlen we niet veel later in het Venetië van de Renaissance, waar de vrijdenker Bodvidus over de Brug der Zuchten is gegaan en zich opmaakt voor zijn laatste reis. Met een brandstapel als opstapje.

De dood is een overgang, de dood is een overgang. Ik herhaal Zijn woorden maar voel hoe de angst mijn keel toeknijpt. Ze hebben me zojuist de biecht afgenomen. Nergens, nergens heb ik spijt van, of het moet om de boodschap zijn, de parel die hier voor de in purper en brokaat gehulde zwijnen is gegooid.

Buiten is het geklop van hamers opgehouden. Ze hebben de staak opgericht en stapelen de takkenbossen er nu omheen. Door het getraliede venster van de kamer waar ik mijn galgenmaal heb gehad kan ik zien hoe de menigte zich begint te verzamelen, zich tegoed doet aan de kraampjes met hun kleurige dekzeilen en zich verlustigt aan het poppenspel dat mijn op handen zijnde terechtstelling verbeeldt.

De dood is een overgang. Vijfentachtig jaar oud ben ik, en bang, zo bang. Zal het pijn doen? Zal het lang duren?

Ik, Bodvidus, heb nergens spijt van en daarmee dreef ik de potentaten tot waanzin.

Welke waanzin wacht mij nu?

Welke waanzin ligt achter me?

Mijn wieg stond in een van de palazzi in Venetië, de stad van honderd-zeventien eilanden die Byzantiums luister adopteerde nadat de Turken de doodstrijd van het Oost-Romeinse rijk hadden bespoedigd. De vloot van mijn vader, telg uit een oud en fameus handelshuis, voer op de Levant en bracht de rijkdommen uit het oosten tot in het Dogenpaleis.

Mijn moeder was de droom van elke jongeman en beweerde dat ik wonderen zou gaan verrichten omdat ik driemaal had geniest voordat de priester mij in de doopvont onderdompelde. En, jazeker, wonderen heb ik verricht, maar niemand wil dat erkennen. Het gemene volk niet dat om vuur en berouw roept omdat het Zijn boodschap niet begrijpt. En de prelaten niet omdat ze de boodschap wél begrijpen maar haar een bedreiging vinden voor alles wat hun lief is.

Hoe kwam ik aan die boodschap?

[p. 188]

Waarom zal ik mijn naam aanstonds de ultieme eer aandoen?

Het is een lang verhaal.

Mijn eerste herinneringen zijn doortrokken van geuren. De bosjes tijm, salie en basilicum die te drogen hangen onder het afdak naast de keuken. De hyacinten op de binnenhof en de wingerd van seringen in hun niet-aflatende aanval op de druivenranken over de pergola.

Dan volgen de klanken. Mijn moeder die zingt, almaar zingt, terwijl ze de dingen doet die moeders doen. Het kleine pijporgel dat jubelt onder mijn zusters handen. Mijn vader die in onbegrijpelijke taal een dispuut voert met zijn vrienden. De speelmakkers die me uitjouwen terwijl we ravotten tussen de leeuwen op het Piazza San Marco.

Nog voel ik de vernedering.

‘Laat ze toch’, troost mijn moeder me dan, ‘ze zijn gewoon jaloers.’

Hoeveel aangenamer ervoer ik míjn plek op het schavot, in die statige zaal vol mensen die het beste met onze taal voorhebben.

Ik dank de leden der Maatschappij voor hun oordeel. Een grote eer, dat is het! Ik zal mijn uiterste best doen om hun vertrouwen waardig te zijn.

Wacht u voor Thomas en Veleda. Ook zij zijn reizigers: mijn eigen Wipneus & Pim in een oudheid vol pratende apen en sterrenwichelende ezels.

Ze komen eraan!