Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 2001-2002

[p. 225]

C. Louis Leipoldt-prijs
Advies van de Commissie voor Zuid-Afrika

Geacht Bestuur,
Begin 2001 hebt u besloten, ter gelegenheid van het driehonderdvijftigjarig bestaan van de bijzondere betrekkingen tussen Nederland en Zuid-Afrika, een prijs van vijfendertighonderd euro uit te loven, teneinde de bestudering van de Afrikaanse literatuur te bevorderen en deze literatuur meer bekendheid te geven. Deze prijs kreeg de naam van de grote Afrikaanse dichter C. Louis Leipoldt (1880-1947). Wie in aanmerking wilde komen, moest voor 1 februari 2002 onder schuilnaam een ongepubliceerd opstel of essay of een ongepubliceerde verhandeling insturen, een beschouwing die op de meest overtuigende manier het belang van het werk van een Afrikaanse auteur of van een aspect daarvan zou beklemtonen. De volledige voorwaarden zijn bekendgemaakt via het internetadres van de Opleiding Nederlands van de Rijksuniversiteit Leiden: www.let.leidenuniv.nl/Dutch/ZuidAfrikaLeiden.html, en zijn daar nog te raadplegen. Voor de beoordeling hebt u het advies gevraagd van de Commissie voor Zuid-Afrika.

Deze Commissie bestaat uit: dr. H.L. Wesseling (voorzitter), Adriaan van Dis, dr. V. February en dr. A.A.P. Francken (secretaris). De heer Wesseling heeft niet aan de feitelijke beoordeling deelgenomen. De heer February verblijft al enige tijd in Zuid-Afrika, maar heeft dankzij moderne middelen toch volledig aan de werkzaamheden van de Commissie kunnen meedoen.

De secretaris van de Maatschappij heeft de Commissie zestien inzendingen onder schuilnaam overhandigd, te weten:

Eleanor Baker, groot duiwels dood

Poësie as die presentasie van 'n representasie (Breytenbach)

Eenders en anders: die diskursiewe netwerk in Donkermaan van André P. Brink

Tussen gloed en die diep dreun. Die uitsonderlike oeuvre van Sheila Cussons

Epiloog by 'n ‘drama’ in drie bedrywe (Eybers)

Die roec die es wel dijn compein. Aantekeningen oor Die ryk van die rawe deur Jaco Fouché

[p. 226]

Uys Krige en die Suid-Afrikaanse politiek

Die kleur van mens. Antjie Krog se Kleur kom nooit alleen nie (2000) en die rekonstruksie van identiteit in post-apartheid Suid-Afrika

Die digkuns van Johann de Lange

Die oeuvre van Karel Schoeman

Rondom de ander in Na die geliefde land van Karel Schoeman

A.H.M. Scholtz: vaandeldrager van de nieuwe Zuid-Afrikaanse roman

Schrijven tegen de geschiedenis in: het proza van A.H.M. Scholtz

Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, waarom hoort zij tot de canon van dit land? Het innovatieve karakter van Sy kom met die Sekelmaan van Hettie Smit en de Afrikaanse literatuurbeschouwing

Vernuwing deur mitisiteit in die waterslangverhale van George Weideman Skielik is daar vrouwe (Van Zyl)

Van deze zestien inzendingen moesten wij er helaas één terzijde leggen, omdat de auteur bij vergissing zelf haar ware naam in de noten onthulde. Overigens heeft het aantal inzendingen onze verwachtingen overtroffen. Daarbij komt dat het grote merendeel van de auteurs zijn taak duidelijk zeer ernstig genomen heeft. Niemand heeft de C. Louis Leipoldt-prijs beschouwd als een klusje tussendoor, integendeel.

Aan deze uiting van tevredenheid willen wij een kritische opmerking toevoegen. Lezing van een niet gering aantal inzendingen werd bemoeilijkt doordat de auteurs zich bedienen van het typische jargon van de universitaire literatuurwetenschap. Mede omdat een overtuigend pleidooi gevraagd was, konden deze stukken niet voor bekroning in aanmerking komen, ondanks inhoudelijke kwaliteit.

Onze Commissie beveelt aan voor bekroning van de C. Louis Leipoldt-prijs: ‘Uys Krige en die Suid-Afrikaanse politiek’, onder het pseudoniem Jan Pierewiet. Dit stuk is helder en goed geschreven en behandelt een onderwerp dat nog maar nauwelijks onder de loep is genomen: de positie van de Afrikaner schrijver in de hoogtijdagen van de Apartheid. Pierewiet geeft een mooi beeld van meelopers, heulers en vertegenwoordigers van het ‘loyale verset’. Dit artikel laat zien dat Krige zich als een van de weinige Afrikaner schrijvers iets aantrok van de censuurmaatregelen tegen zwarte collega's. Het is een actueel stuk, doordat het zich (niet via een schrijver van vandaag maar verrassenderwijs via de lang overleden ‘dertiger’ Krige) uitspreekt over het vraagstuk van een Afrikaner identiteit naast of tegenover een Zuid-Afrikaanse identiteit. De toon is mild en beheerst,

[p. 227]

waardoor het wint aan overtuigingskracht. Geheel in de geest van Leipoldt ademt het stuk van Pierewiet een brede visie. Krige staat naast Europese schrijvers, niet alleen naast Nederlandse, naast Zuid-Afrikaanse schrijvers, niet alleen naast Afrikaners, en naast de ongebonden kunstenaar, los van geografische beperking. De Commissie merkt wel op dat Pierewiets overtuigende pleidooi voor Krige naar verhouding weinig bevat over Krige als schrijver en dichter.

Voorts bevelen wij u een tweetal inzendingen aan voor eervolle vermelding, te weten: ‘Die oeuvre van Karel Schoeman’ (onder de naam: Liesbeth van die Kaap) en ‘Schrijven tegen de geschiedenis in: het proza van A.H.M. Scholtz’ (schuilnaam: Supergroover). Het genoemde stuk over Schoeman treft als een goed ‘vakstuk’, dat het onderwerp bespreekt met begrip en gevoel voor de bijzondere kwaliteiten van Schoemans werk. Ook het artikel over Scholtz is zeer verdienstelijk. Nederlandse lezers vinden er veel wetenswaardigs over een aantal auteurs dat hier vrijwel onbekend is, terwijl die schrijvers wel aansluiten bij de Nederlandse belangstellingssfeer. Wij suggereren u aan de auteurs van de twee laatstbesproken stukken honderd euro te willen uitkeren.

Namens de Commissie voor Zuid-Afrika,
Eep Francken, secretaris

Het Bestuur van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde heeft besloten het advies van de Commissie voor Zuid-Afrika te volgen en de C. Louis Leipoldt-prijs toe te kennen aan dr. J.C. Kannemeyer (‘Jan Pierewiet’) voor ‘Uys Krige en die Suid-Afrikaanse politiek’. Eervolle vermeldingen gaan naar dr. Helize van Vuuren (‘Liesbeth van die Kaap’) voor ‘Die oeuvre van Karel Schoeman’ en dr. Luc Renders (‘Supergroover’) voor ‘Schrijven tegen de geschiedenis in: het proza van A.H.M. Scholtz’.

De prijs is namens het Bestuur van de Maatschappij op 4 mei 2002 te Clanwilliam (Zuid-Afrika) aan dr. J.C. Kannemeyer uitgereikt door dr. V.A. February, lid van de Commissie voor Zuid-Afrika.