Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1999

[p. 167]

Frans Kellendonk-prijs 1999
Advies van de Commissie van voordracht

In december 1998 publiceerde Dirk van Weelden in NRC Handelsblad een beschouwing over portretschilderkunst. Daarin merkte hij op dat onze gemoedsgesteldheid zoals bekend onze houding en mimiek sterk kan beïnvloeden, maar dat zich eveneens het omgekeerde kan voordoen: ‘lichaamshoudingen en gezichtsuitdrukkingen wekken ook emoties en denkbeelden op’. In de kunst van het portretschilderen herkent hij de mogelijkheid om met alleen maar uiterlijkheid een innerlijk te scheppen. Dat zegt impliciet veel over Van Weeldens eigen kunstenaarspraktijk, waarin hij niet alleen emoties de vorm laat dicteren maar zeker ook omgekeerd probeert door middel van vormen emoties en denkbeelden te genereren en te veranderen.

In de roman Oase (1994) van Dirk van Weelden (geboren in 1957) omschrijft de verteller zichzelf als een ‘partizaan die vanuit zijn schuilplaats een guerrilla voert tegen ongeluk en chagrijn’. In Van Weeldens roman Orville (1997) heeft de gelijknamige hoofdpersoon vrienden en verwanten uitgenodigd voor een gezamenlijke vakantie, in de veronderstelling dat het samenzijn en het elkaar vertellen van verhalen de onderlinge band zal versterken. Zoals min of meer valt te verwachten, loopt zijn project uit op een mislukking. Desondanks slaagt Orville erin om, zoals blijkt uit zijn recapitulerende brief aan het einde van het boek, de ontwikkelingen positief te duiden.

Dirk van Weelden doet in al zijn boeken die de afgelopen jaren verschenen, van Tegenwoordigheid van geest (1989) tot en met Orville (1997), pogingen om de tragiek van het leven te pareren, datzelfde leven een minder misnoegd gezicht op te zetten om het zodoende een nieuwe vitaliteit te verlenen. Alleen al in dat opzicht is zijn werk opvallend.

Zo'n verzet tegen ongeluk en chagrijn zou echter weinig betekenen als het was gebaseerd op louter euforische sentimentaliteit en indien het zich bediende van halfzachte middelen of gemeenplaatsen. Maar de literaire kwaliteiten van zijn publicaties zijn evident. En Dirk van Weelden blijft in al zijn bewegingen kritisch, ook tegenover zichzelf. Zijn werk wordt gekenmerkt door een militante sensibiliteit. Van Weelden voert zijn exploraties en andere acties, zoals het een guerrillero betaamt, uit op zeer uiteenlopende, altijd weer verrassende plekken en terreinen, bij wijze van spre-

[p. 168]

ken van de fantastische geschiedschrijving van Herodotus tot de nieuwste maatschappelijke en technologische ontwikkelingen en de stand van zaken in de natuurwetenschappen. Op een sympathieke wijze blijven daardoor zijn boeken moeilijk te klasseren. Niet voor niets geeft hij, net als de hedendaagse fysici en astronomen, zijn ogen en oren liever de kost in de periferie en ‘ruis’ van het leven dan in het overbelichte centrum ervan.

Dit alles wordt ondernomen met onmiskenbare gedrevenheid en groot vertelplezier.

Aangezien de toekenning van de Frans Kellendonk-prijs de erkenning inhoudt van zowel het literaire niveau van het werk van een schrijver (die dit werk vóór zijn veertigste schreef) als van de intellectuele onafhankelijkheid en oorspronkelijke visie op een maatschappelijke of existentiële problematiek die eruit spreekt, vormt het hierboven gekenschetste werk in zijn onderling verband voor ons de aanleiding om in Dirk van Weelden de kandidaat bij uitstek te zien voor de toekenning van de Kellendonk-prijs in 1999.

De Commissie van voordracht,
Huub Beurskens
R.L.K. Fokkema
E. Groenenboom-Draai

Het bestuur van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde heeft besloten de voordracht van de Commissie te volgen en de Frans Kellendonkprijs 1999 toe te kennen aan Dirk van Weelden voor zijn gehele oeuvre van Tegenwoordigheid van geest (1989) tot en met Orville (1997).