Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1976

[p. 198]

3. Verslag van de staat der Maatschappij en haar belangrijkste lotgevallen en handelingen gedurende het jaar 1975-1976

Op 1 mei 1976 bedroeg het aantal leden 937, onder wie 4 ereleden en 6 begunstigers. Hiervan woonden er 712 in Nederland, 116 in België, 46 in Zuid-Afrika en 63 in andere landen van Europa en elders in de wereld.

Door overlijden ontvielen ons 18 leden, terwijl er 13 voor het lidmaatschap bedankten.

Van de 33 door de jaarvergadering op 14 juni 1975 gekozen leden hebben 25 hun benoeming aanvaard. De namen van de nieuwe leden zijn: dr. F.F. Blok, dr. G.W.B. Borrie, dr. R.L.J. Bromberg o.p., dr. H.B.G. Casimir, dr. H.L. Cox, dr. Th. H. van Doorn, mw. dr. N. van der Elst, dr. P.C. Emmer, mw. dr. A. Feitsma, dr. A. Gruijs, mv. dr. H. ten Harmsel, dr. F.A.H. van den Hombergh, Eelke de Jong, dr. J.H. Meter, A.N. Paasman, mw. dr. G.A. Piebenga, H. Reeser, dr. P. Singelenberg, dr. P.G.J. van Sterkenburg, P. Stuart, C.J.G. Swinkels, dr. P. Tuynman, dr. H.W.J. Vekeman, dr. S.A. Vosters, dr. P. van Warmelo.

Door het bestuur werden in het afgelopen jaar tot lid benoemd: dr. Georges Adé (ps. Laurens Veydt), T. Anbeek, Harry Brander, mr. F. Bulhof, dr. E.K. Grootes, Jan Kal, Jan Kuyper, J.W. van der Molen, dr. M.N.J. Poulssen, Wilma Schumacher, C.W. van de Watering.

Het bestuur vergaderde zeven maal. De secretaris van de Noordelijke afdeling, dr. P.E.L. Verkuyl, nam bij zaken deze afdeling regarderend eveneens deel aan het bestuursberaad.

Daar het Hilda van Assche niet mogelijk bleek het secretariaat op zich te nemen van de Vaste Contactscommissie voor België, werd, als voordien deze functie waargenomen door dr. M. Galle. Zijn aandeel aan het bestuursberaad verstrekte hij door middel van schriftelijke bijdragen. Het schriftelijk contact met de ledenkring in Zuid-Afrika werd als immer op zorgvuldige wijze onderhouden door dr. Jan Ploeger te Pretoria.

Voor de toestand van de financiën mag worden verwezen naar het verslag van de penningmeester, dr. G. Borgers.

De Maatschappij werd vertegenwoordigd bij de receptie op 6 januari 1976 te Arnhem ter gelegenheid van de zeventigste verjaardag van het lid der Maatschappij, Johan van der Woude, bij welke gelegenheid hij werd benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau.

De Maatschappij werd eveneens vertegenwoordigd bij de uitreiking van

[p. 199]

de Staatsprijs voor Letterkunde (P.C. Hooft-prijs) aan Hendrik de Vries, lid van de Maatschappij.

Op de 14 juni gehouden jaarvergadering plaatste dr. J.W. Schulte Nordholt met zijn voordracht: Het woord als wapen in het Verzet, de recente historie op beklemmende wijze in de actualiteit. Nadien was er een optreden van de groep Poëzie Hardop met het programma: Onverbiddelijke dageraad, teksten over Latijns-Amerika van Julio Cortazar, Gabriel Garcia Márguez en Pablo Neruda.

Op 21 oktober 1975 hield mevrouw A.E.C. Simoni, assistant-keeper van de British Library, in het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Leiden, voor de leden van de Maatschappij een lezing met lichtbeelden over het onderwerp: Nederlandse klandestiene uitgaven uit de tweede wereldoorlog. Op die dag was in de Universiteitsbibliotheek een kleine expositie te bezichtigen van illegale uitgaven uit het bezit van de Maatschappij.

De jaarlijkse Huizinga-voordracht, een eerbetoon aan de historicus en cultuurfilosoof Johan Huizinga, georganiseerd door de Faculteit der Letteren aan de Rijksuniversiteit te Leiden, het nrc/Handelsblad en de Maatschappij, werd gehouden op vrijdag 12 december 1975 in de Pieterskerk te Leiden. De Franse essayist en filosoof Jean-François Revel hield een voordracht over het onderwerp: La tentation totalitaire.

Het bestuur van de Maatschappij had de verwachting, gezien een aantal mogelijkheden die daarvoor aanwezig leken te zijn, dat het er in zou slagen om rond de uitreiking van de Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs 1975 aan de dichteres en prozaïste F. ten Harmsen van der Beek een bijeenkomst te organiseren en wel in samenwerking met haar uitgever en het literaire tijdschrift waarvan zij regelmatig medewerkster is, terwijl er ook de reële kans was, dat een omroep voor de televisie aandacht aan die bijeenkomst zou wijden.

Door omstandigheden waarop het bestuur geen invloed kon uitoefenen, is dit gebeuren niet van de grond gekomen en heeft derhalve deze bijeenkomst helaas niet plaats kunnen vinden.

Het bestuur betreurt dit des te meer, daar door de tijd die hiermee is verloren gegaan de ‘Algemene bijeenkomst’, die het dit verenigingsjaar had willen houden, moest komen te vervallen.

Met grote bezorgdheid heeft het bestuur van de Maatschappij vernomen van de gevangenneming in Zuid-Afrika van de schrijver Breyten Breytenbach. Om drie redenen voelt het bestuur zich nauw betrokken bij deze zaak:

[p. 200]

1. Breyten Breytenbach is lid van onze Maatschappij;

2. hij is in ons midden op 17 juni 1972 onderscheiden met de Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs;

3. binnen onze Maatschappij fungeert een afdeling in Zuid-Afrika.

Daarom heeft het bestuur, met verwijzing naar deze redenen, zich zowel gewend tot de minister-president, drs. J. den Uyl, met het verzoek alles te doen wat het lot van Breytenbach kan verlichten, als tot de ambassadeur der Republiek van Zuid-Afrika met het verzoek onze verontrusting over te brengen aan zijn regering en aan te dringen op al wat het lot van Breyten Breytenbach kan verlichten.

Aan de leden van de Maatschappij in Zuid-Afrika werden te hunner informatie afschriften gezonden van beide bovengenoemde brieven.

Zoals bekend, vond tijdens de op 14 juni 1975 gehouden jaarvergadering een gedachtenwisseling plaats inzake functie en activiteiten van de Maatschappij.

Het bestuur heeft in een van zijn vergaderingen zich nader op deze gedachtenwisseling bezonnen en is daarbij opnieuw gestuit op een aantal problemen die functie en activiteiten betreffen, waarvan verscheidene in het verleden ook al zorgen hebben gebaard.

Voor een groot deel houden ze verband met de geïsoleerde situatie waarin zich de werkzaamheden van bestuur en commissies voltrekken. Er leek het bestuur aanleiding te zijn om deze vraagstukken grondiger en meer gecoördineerd onder het oog te zien dan mogelijk is tijdens de normale vergaderingen waar voor meer principiële discussies te weinig ruimte blijft naast de lopende zaken. Bovendien voelde het bestuur er behoefte aan deze kwesties niet uitsluitend in eigen kring te bespreken, maar daarnaast het gevoelen te leren kennen van de verschillende commissies, en de Noordelijke afdeling, welke een groot deel van de bedoelde zaken evenzeer - en in sommige gevallen zelfs op de eerste plaats - regardeert. Daarom werd besloten tot het beleggen van een conferentie op zaterdag 8 en zondag 9 november 1975 in Den Treek te Leusden. Uitgenodigd werden - en aanwezig waren zowel leden van het bestuur als vertegenwoordigers van de verschillende commissies en van de Noordelijke afdeling. De voorzitter van de Maatschappij, dr. K. Reijnders, opende de bijeenkomst met het geven van een overzicht van de te behandelen problematiek. Als punten die aan de orde zouden moeten komen, waren onder meer genoemd:

- werkterrein, benoemingen commissies;

- oprichting interdisciplinaire werkgroepen 19e en 20e eeuw;

[p. 201]

- creatieve letterkundigen meer bij de Maatschappij betrekken;

- regionale activiteiten;

- de prijzen der Maatschappij;

- publikaties (naast Jaarboek en Tijdschrift);

- bibliotheek-kwesties;

- bureau tekstedities.

Besloten werd de vergadering in drie werkgroepen te verdelen; elk van hen behandelde een deel van de problemen. Op 8 november 's avonds en 9 november 's middags werd plenair vergaderd.

Elke werkgroep wees een rapporteur aan die samen met de rapporteur van de conferentie de concept-aanbevelingen opstelde. Deze Aanbevelingen werden op 9 november in plenaire zitting vastgesteld. Aan dr. E. Braches werd verzocht de definitieve redactie te verzorgen.

Het Verslag van de op Den Treek gehouden conferentie, de Aanbevelingen van deze conferentie, zo ook de Rapporten van de werkgroepen, werden toegezonden aan de Vaste Commissies van de Maatschappij, alsmede aan het bestuur van de Noordelijke afdeling, met het verzoek om commentaar. De reacties op de toegezonden Aanbevelingen waren veelal positief. Ter informatie van de leden gaan de genoemde Aanbevelingen hierbij aangehecht.

Het bestuur heeft het initiatief genomen om, onder patronaat van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde een Werkgroep 19e eeuw op te richten en een Werkgroep 20e eeuw. De mogelijkheid wordt opengehouden deze werkgroep(en) in subgroepen onder te verdelen. Ook het denkbeeld van over het land verspreide, eventueel aan eenzelfde project werkende (en dus samenwerkende) kleine groepen verdient overweging. Voor aanmelding is het lidmaatschap van de Maatschappij geen voorwaarde. Wel wordt alleen een reactie verwacht van diegenen die aktieve deelname beogen. Om de mogelijkheden te overzien, heeft het bestuur aan de leden en aan een kleine groep vermoedelijk geïnteresseerden een vragenlijst gezonden voor het eventuele lidmaatschap van de Werkgroep 19e en/of 20e eeuw, dit voorlopig zonder enige verplichting.

Het ligt in de bedoeling van het bestuur om, na het ordenen van de binnengekomen gegevens - en zij zijn ruim binnen gekomen - op korte termijn een oprichtingsvergadering te beleggen, waarop specifieke plannen besproken en afspraken zullen worden gemaakt. De voorbereidingen voor deze oprichtingsvergadering worden reeds getroffen door een kleine (voorlopige) werkgroep.