Gedenkboek bij het 200-jarig bestaan van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden
(1966)– [tijdschrift] Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde [1901-2000]–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 45]
| |
Gedichten van Petrus Paludanus
| |
[pagina 46]
| |
Waarde Vader, gy viert bly
'tVierde van een Eeuwgety,
Sints G'hebt Kerkwerk waargenomen.
Hertlyk Herder, weid, met vlyt,
Lustig, rustig, langen tyd,
Kroost en kudde beide samen.
Zo verbreide uw Naam, in spyt
Van verwyt en nyd, zig wyd,
Tot de kroon uw loon worde! Amen.
Petrus Paludanus,
Erasm. Scholae Discipulus
Anno Aetatis XIV.
In de Boekzaal van maart 1757, blz. 327-330, bleef de heugenis van dit Capelse jubelfeest vastgelegd.
Petrus Paludanus is in 1759 dadelijk een werkzaam medelid geworden van het taal- en dichtkundig gezelschapje van Kreet en Van Lelyveld en hij maakte de hele tijd van Minima crescunt en van de Leidse By-dragen mee. Wat er aan dichtwerk in hun blaadjes verscheen heeft nauwelijks een eigen aard of smaak, behalve juist de enkele stukken die aan Paludanus zijn toe te schrijven. Zij hebben een zekere persoonlijkheid in stijl en geest en slaan een eigen bucolische toon aan. Het zou een onnodige herhaling zijn hier het gehele overgebleven werk na te gaan. Daarvan is verslag gegeven in mijn studie ‘Opkomst en voortgang van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde te Leiden’, die gelijktijdig met deze bundel verschijnt. Paludanus' letterkundige beschouwingen en verzen verschenen in de jaren 1759 tot 1763. Verder heeft hij zijn korte leven geheel aan zijn predikantsroeping gewijd. In 1766 werd hij proponent; en in januari '74 overleed hij in zijn tweede standplaats Wassenaar, waarvandaan hij juist een beroep naar den Briel had aangenomen. Hij schijnt een geliefd en zeer humaan zielzorger te zijn geweest. Bij deze theoloog leidden jeugd en poëzie nu juist niet tot de obligate kerkklanken, waartoe velen van zijn studie- | |
[pagina 47]
| |
vrienden zich aangetrokken bleken te voelen, zoals Kluit, Van Assendelft, Van Wijn. Hier worden enige van zijn kenmerkende verzen herdrukt. Zij tonen hoe hij in deze jaren natuurlijkheid en charme naar inhoud en vorm tot een muzikale harmonie verenigde. I Morgenstond
Pas had de blonde Auroor' heur hemelblauwe rossen
Ten Uchtend-draeiboom' door gemend,
Pas was zy 't dag-spoor opgerend:
Pas had de wakk're boer zyn welgevoederde ossen
Gekoppeld voor den scharpen ploeg:
Pas had een duizendtal van bloempjens versch ontloken,
De zuiv're lucht vervuld met duizend duizend roken:
Myn pen is niet bekwaem genoeg
Om 't zoet te malen, der bekoorlyke orgelkeelen
Van 't vrolykkwelend pluimgediert,
Terwyl het ziel en zin betoov'ren kan en streelen:
Pas was het kristallynen nat
Aan 't schitt'ren door den glans der gouden Zonnestralen;
Als Thysbuurs zwarte Poes, die in het veld liep dwalen,
Een Rot gevangen had.
(By-dragen I, 258; dec. 1759).
II De muzijk
Herderskout
Thyrsis, Damon, Tityr, Sylvaen, Dorilas,
Wouter, Moeris, Koridon.
De stuersche Winter hadt al 't Landschoon weggenomen,
De bloemtjens van het veld, de blaedjens van de bomen,
De golfjens uit den stroom, de koeyen uit de wei,
De Schaepjens van de hei;
| |
[pagina 48]
| |
Wanneer de Herdersbuert in Thyrsis hut vergaêrde,
En zig rondom een vuer van droge ryzen schaerde;
Een takkenboschjen tog, geknoopt met teerig touw,
Brandt lugtig in de kou.
Staby lag by den haerd, en sloeg de pippings gade,
(Hy was 'er op geleerd) die Herder Damon braedde,
De knapen aten vast en koutten met malkaêr
Van 't eene meisje en 't aêr.
Zy luisterden met vlijt toen Dorilas vertelde,
Hoe Roosjens buikjen zwelde,
En hoe 'er binnen kort wat jongs op 't komen stondt.
Zoo liep de zoete praet in 't rond.
Juist sloeg de Dorpsklok zes, als Tityr 't lagchen stoorde
Met zulk een diepe zucht, datze ieders hart doorboorde;
Wel Tityr, zei Sylvaen,
Dat zuchtjen zou wel haest uw minnend hart verraên!
Neen knaepjen, sprak zijn vriend, ik dagt daer om geen minnen,
Maer peinsde: mogt ik nu een winterdeun beginnen
Op 't riet, dat in de Herfst door Boschman raekte aen stuk;
Toen ging de praet al voort:
Dorilas
Hoe! van dat ongeluk
Weet Dorilas nog niets? Verhael 't eens, 'k zal u danken.
Tityr
Wel luister toe, ik heb een wijngaerd staen, wiens ranken
Op kruipen langs mijn stulp: zy brengt my druiven voort
Als pruimen.....
Dorilas
Wie heeft van uw druiven niet gehoord?
Tityr
Gy weet, wat verder staen twee hooggetopte abeelen;
Hier had ik 's morgens vroeg een deuntjen zitten speelen
| |
[pagina 49]
| |
Ter eer van Amaril mijn lief, maer was gestoord
Van buerman Veldeling, die 't blaeten hadt gehoord
Gelijk hy meende van het beste zyner schapen,
En riep: een wolf in 't veld! help, help my herdersknapen!
Ik werp de veldfluit op een heuveltjen van gras,
Dat naest de stulpdeur rijst, en loop terstond, zoo ras
Als 't moog'lijk was ter hulp, en kijk uit bei mijn' oogen,
Maer zie nog wolf nog lam, de Herder was bedrogen
Door 't schreien van een kind, dus keer ik naer mijn stulp,
Verzeld van Boschman die al meê tot buermans hulp
Vergeefs geschoten was; hy ziet mijn druiven hangen,
En wordt (wie zou ook niet?) door etenslust bevangen:
Wel Tityr, zeit hy, zijn dat trosschen, 'k werd belust
Te snoepen, zoo ik mag. Eet, zeg ik weêr, gerust!
Met eenen stapt hy op het heuveltje om te plukken,
En trapt, het smert my nog, mijn ruischpijp rits aen stukken,
Die, voelende 't gewigt der schoen, met zagt gepiep,
Al kraekende op de maet: Ti..Ti..tyr, Tityr, riep.
Dorilas
Die lossche jongen! 'k wed, dat U die tree wel deerde.
Tityr
Zou 't niet? 't was Amaril, die my de pijp vereerde.
Damon
Nu, herder, troost uw druk, 't is al een poos geleên,
Wanneer hy wierdt aen stuk getreên,
't Is waer, wy misschen nu uw aengename zangen;
Maer heeft de fluittoon juist uw ooren zoo bevangen?
Tityr
Ja, ik min de herders fluit
Om haer tooverzoet geluit;
Haer gezang kan alles kluisteren;
Bosch, en beemd, en bergen luisteren
| |
[pagina 50 ]
| |
Naer haer zagte minnetoon;
Hy die zig een echten Zoon
Van der Herd'ren God wil noemen,
Moet altijd den ruischpijp roemen;
Amarillis, Galathee,
Sylvia, en Phyllis meê
Hooren, als haer vee gaet graezen
Graeg een heldere veldfluit blazen;
Ja, ik min de herdersfluit
Om haer tooverzoet geluit.
Damon
Neen, de stem gaet haer te boven;
Als een Herderinne zingt,
Daer de rey der meisjens springt
Moet de klank der fluit verdooven;
Zielverlokkelyke keel,
Door uw ryzen, door uw daelen,
Daer geen ruischpijp by kan haelen,
Overwint gy my geheel!
Zielverrukkelyke stem,
'k Hoorde laest van liên die 't wisten,
Dat gy de Syrenen listen
Zoetheid gaevt, en kragt, en klem!
Als een meisjen zig laet hooren,
En 'er zingt een jongman by,
Dat verrukt de ziel door de ooren;
Dat geeft even zoo'n geluit,
Als een kletterregen onder
't Brommen van een zagten donder:
Weg dan, Tityr, met uw fluit.
Thyrsis
De smaek verschilt, wel aen, de strijd is tog gerezen;
Elk prijz' zijn liefste tuig: ik zelv zal Regter wezen.
| |
[pagina 51]
| |
Dorilas
Die fluit en stem en snaer en al gepaerd wil zien,
Zal my van zelfs misschien
Den prijs vergunnen, dien de Regter uit zou wyzen,
Zoo dra ik 't Orgelspel zal pryzen:
o Heilig Orgelspel, gy staet de Goden aen,
Zoo 't brommend feestgeluid een zwak gehoor mogt schaên
Gy stuit terstond die toonen,
En streelt,
En steelt,
En wart
Het hart
Met pijpjens, die
Ik nooit ontvlie,
Maer die zelfs zieken kunnen troonen.
Ook reekent ge uw geboorte uit Vader Jubals brein,
Dus is de lengte van uw oudheid gantsch niet klein,
Men moest me, o Orgelspel, zoo 'k u naer eisch wou pryzen,
Een orgel zwaer van goud, zoo 'k meen, ten prijz' toewyzen!
Sylvaen
My heugt nog, hoe ik op mijn togt,
Wanneer ik laest de Stad bezogt
Een's meesters vingeren op 't zoet klawier zag spartelen,
En als de geitjens in de Lente vrolijk dartelen,
o Vrienden, 't gong zoo zoet,
Wat wierdt mijn graeg gehoor met schonen zang gevoed!
Wat wierdt ik uit my zelv ten Hemel ingetogen!
'k Zag, dagt my, stoet by stoet van Engeltjens die vlogen,
En speelden beurt om beurt een Hemelharpmuzijk;
Zie daer een kleine blijk,
Dat niets het schel klawier den zangloef af kan steken,
Indien ik meer tot lof wou spreken,
De tijd viel veel te kort,
Dewijl 't ons, naer ik zie, aen vuer en appelen schort:
O schoon klawier,
Uw kragt en zwier
| |
[pagina 52]
| |
Gaet alles hemelhoog te boven;
Geen mensch kan u naer waerde looven!
Wouter
Zwijg van die stukken, welker zwaerte,
En log en lomp gestel, en ongetild gevaerte
Niet passen op het veld;
Maer zijt gy ook een Held,
En Herder te gelijk, zo prijz met my den horen,
Die van God Mars gevoerd den Krijgsman klinkt in de ooren
Dat 's mannelijk getoet,
Dat helpt den moed
Aan 't klimmen,
Wanneer de blanke zwaerden glimmen;
Geef my den prijs op staende voet.
Moeris
Wie dagt in Woutermaet zoo fier een held te vinden?
Vriend, laet u door het kleed eens Krijgsmans niet verblinden,
De krijg sleept rampen na,
En 't past geen Herdersknaep voor oorlogsheld te spelen,
Hem moet het hoorngetoet, trompet en trom verveelen,
Maer 't lugtig veeltjen dat 's een speeltuig zonder gaê.
Dat heeft Apollo staeg in handen,
Arion streelde 'er meê de golven en de stranden,
(Zoo 't waer is dat mijn boekjen zegt)
Daer meê heeft zeker man een Steêmuer opgeregt,
Een ander lokte 'er mee de bomen en de dieren;
Koridon
Dat 's mis, uw boekjen spreekt van lieren:
Maer heb ik ook een beurt? Een veeltjen gaet te ligt,
Een horen is ten krijg, klawier ter Stad gerigt,
Het orgelfeestmuzijk moet door gewelven zweeven,
Een aengename stem is niet aen elk gegeven,
De zoetste Herdersfluit trapt Boschman licht te niet;
Maer vraegt gy mijn vermaek? 'k hoor allerliefst een lied
| |
[pagina 53]
| |
Van kikkers in de sloot met stijfgeblazen longen
Gelijklijk opgezongen:
Dat roept my vrolijk toe: de Winter is vergaen,
De Zomer komt nu aen:
Nu hoevt het Herderdom niet aen den haert te praeten
Van onbekend muzijk, nu mag 't de stulp verlaeten,
En hupp'len hand aen hand
Op 't groen tapeit van 't land
Met poez'le Herderinnen,
Nu komt de tijd van 't minnen,
Nu graest het vee door gras en bloemen heel den dag!
Ja makkers 'k wou nog eens dat ik dien tijd al zag
En die muzijk al hoorde,
Die my van kindsbeen af veel meer dan iets bekoorde!
Thyrsis
O Makker Koridon, ik wijz'
Aen u den welverdienden prijs;
Gy roemt naer mijn verstand uw slootmuzijk met reden;
Ik zal in 't vroegst van Mai een' heelen dag besteden;
En zoeken langs den kant den grootsten kikker uit,
Een kikker groen van huit,
En zal ze u in een doos van lis gevlogten schenken;
Zo kuntge, o knaep, altijd aen dezen avend denken:
Maer heb een korte poos geduld,
Tot dat de Lente uw wensch vervult;
Nu heeft de stuersche koude al 't landschoon weggenomen,
De bloemtjens van het veld, de blaedjens van de bomen,
De Schaepjens van de hei, de golfjens uit de beek,
De kikkers uit de kreek.
P.
(By-dragen II, 9-15; jan. 1761). | |
[pagina 54]
| |
III Cloris
Herderzang
Fiere bloemen, malsche zoden van dit ruime klaverveld,
Die my, die de dartle kudde hier verlustigt en ontstelt,
Knikt my van de prille telgen, van de geele stoelen toe;
Of verschudt het los gewapper uwer blaedjes; wenkt my, hoe
't Welig tieren dezer scheuten leve en innig werkzaem zy?
Of aen ieder ziel en geesten zijn geschonken? of gy bly,
Of gy droevig, of gy wakker zijt, dan sluim'rig? of 'er tocht
Van begeerte, van mishaging, ooit op uw gestel vermocht?
Schuilt gy ook Lemoniaden, schuilt gy Nimfen en Napeen
Hier of elders? zweeft ge onzichtbaer langs de zoete kruiden heen?
Neen viooltjes, madeliefjes, neen kamillen, geen bedrog,
Neen o zwoele lenteluchtjes! 't stil en levenwekkend zog
Uwer geurige ademtochtjes noopt my tot geen bygeloof!
Maer wat zal dat slof gekabbel? is hier elders... 'k ben niet doof,
't Is geen suizen in myne ooren, is hier elders ook een beek,
Om de geitjes te verfrisschen? wel dan waterkipje, steek,
Steek uwe armpjes, watermeisje! steek uw armpjes dan om hoog,
Zoo gy zwemt in stille plasjes, dat mijn twyfelmoedig oog
U ontdekke en u begroete; zoo zal Corydon 't kristal
Uwer blaeuwe zwindelkolkjes, met genoeglijk maetgeschal,
En eerbiedige verrukking, naed'ren.. Luister! ha.. zie daer
Weerlicht vloeibaer glas! Ik loope... 'k zie het geultje, o! hoe klaer
Spoeit gy, golfjes! o hoe helder zie'k de keitjes in de kil!
Ai, hoe floddert, kijk hoe kronkelt deze kabbling! hou u stil
Allerliefste lentebeekje! Neen! uwe uitgekalfde zoom
Mag vry klassen, mag vry plonsen; nochthans zal een zoete droom
| |
[pagina 55]
| |
Van verdichte Beeknajaden, die u herwaerds voor mijn vee
Henen brachten, zoo de Aeloudheid, zoo voor lange Melibee
Zich verbeeldde, myne herssens niet bedwelmen met bedrog!
Neen! de zilvren wapperbaertjes slobbren door het schuimend zog.
Vloei dan effen, zuiver vlietje, 'k moet my spieg'len, 't luchtig haer
Is verwilderd: 'k moet het kemmen; anders ben ik in gevaer.
Cloris, ach de lieve Cloris ziet my gaerne fris en net:
Flusjes zou zy kunnen komen: ze is 'er bijster op gezet.
Koom toch, koom, o! lekkre Cloris: och of loddre Cloris kwam!
Haren herder, haren minnaer in de scheutige armtjes nam!
Rustig herwaerds luchte bokjes, lokt de geitjes herwaerds aen!
Slobbert, slurrept, maer voorzichtig! laet de blaeuwe spiegel staen.
Zoo gy 't helder nat bezeevert, daer ik my in wederzie,
Zal dees staf u aenstonds weeren! 'kmoet een kransje twee of drie
Samenstellen, deze biesjes, deze kroost, dit spechtig lis
Tusschen mos en klaverblaedjes schikken, en een ronde nis,
Vol kamil en leeuwebekjes, onder al dat lagchend groen
Bakeren om lieve Cloris, voor den eersten wederzoen
Mee te vleijen, en haer vlechten mee te drukken op haer brein.
Dan, dan moet zy in dit beekje: 't is toch ondiep, laeuw en rein,
Daer moet zy de blanke leden zien verschynen en 't gelag
Harer zielsaenminnigheden zelve aenschouwen met ontzag.
Deze plasjes, deze kolkjes moeten haer den juisten zin
Myner zuchtjes doen begrypen, myner overwonne min.
Cloris, ach de lieve Cloris ziet zich gaerne fraei en net:
Flusjes zou zy kunnen komen: ze is 'er bijster op gezet.
Koom toch, koom begaefde Cloris, och of schoone Cloris kwam!
Haren herder, haren minnaer in de scheutige armtjes nam!
| |
[pagina 56]
| |
Zegt me, azure waterblaesjes, wat voert u zoo schichtig heen?
Zwemt ge op stralen van fonteinen, die u dryven naer beneen?
Is 'er in het schuins gebergte, daer de moederbron ontspringt,
Ergens eene Nimf of Godheid, die u herwaerds henen dwingt?
Neen voorzeker, waterbellen, 't zy ge barst, of bollig zwelt,
Uw geruisch kan my niet noopen, om den schepper, die 't geweld
Van de heuvels, van de beemden, van de wellen dezer vliet
Altijds teugelt of onteugelt, ooit te lastren in mijn lied?
'k Schat de Godsvrucht boven alles. Drijft en zwabbert anders om:
'k Wil mijn handen, 'k wil mijn voeten in uwe aengename kom
Plonsen, baden en verfrisschen, dat geen loomheid my bevang'
Als ik kostelyke Cloris hier verwelkome en ontfang.
Cloris, ach die lieve Cloris ziet my gaerne fris en net:
Flusjes zou zy kunnen komen: ze is 'er bijster op gezet.
Koom toch, vriendelyke Cloris, och of gulle Cloris kwam!
Haren herder, haren minnaer, in de scheutige armtjes nam!
Kom! nu eens mijn herderstasse los geschommeld!... deze fluit,
(Ha dat boltGa naar voetnoot1) me!) en dezen beker maekte ik laetst op Tityr buit,
Toen ik, naer het gunstig vonnis zyner Daphne, hem verwon,
Wen ik van getrouwheid neurde, hy van losse min begon.
Maer, voorzeker, deze rollen, uit het vlies der schapevacht,
In de stad gebloot, gezuiverd, en, met eene ganzeschacht,
Van Palemon zelf beschreven, met zoo meenig veldgedicht,
Achte ik boven fluit en beker 'k Ben Palemon duer verplicht
'k Moet u lezen vloeib're verzen; gy, gy blaest mijn dichtluim aen!
'k Wil Palemons schreden volgen, over deze heijerbaen.
Cloris, ach de lieve Cloris eischt dat ik op 't zingen let:
Flusjes zou zy kunnen komen: ze is 'er bijster op gezet.
| |
[pagina 57]
| |
Koom toch, koom beroemde Cloris! och of sneêge Cloris kwam!
Haren herder, haren minnaer in de scheutige armtjes nam!
In dat treflijk kunstgewrochteGa naar voetnoot1) van Palemons hoog verstand,
Zult gy echter, Faunen, Goden van de stroomen, van het land,
Hoe men ook uwe eer verkondigt, en uwe oneer, mijn gedicht
Nooit bezwalken, nooit bezielen! 't onwaerdeerlijk redenlicht,
Uit den hemel my geschonken, doet my afzien van dat schoon,
Daer Palemon zijn gedichten meê te sieren is gewoon:
Weg Dryaden, weg Najaden! geene godelyke kracht
Schryve ik toe aen aerde of hemel, dan aen de eeuwige Oppermacht;
Dezer wye ik myne toonen: zy geeft bloemen, loof en gras:
Zy geeft vruchbre teelte en jaddersGa naar voetnoot2): zy geeft vachten, zy geeft vlas.
Voor 't genoeglijk herdersleven, voor de zuivre Poëzy
Is dat eeuwig Alvermogen overvloedig in waerdy.
Cloris wraekt het laf verdichten: en haer vroomheid heeft een schrik
Van 't vergoden, zelfs Palemon gaf zy meenig norsen blik.
Cloris, ach de lieve Cloris, wil dat ik op Godsvrucht lett':
Flusjes zou zy kunnen komen: ze is 'er bijster op gezet.
Koom toch, koom, o! vrome Cloris: och of zuivre Cloris kwam!
Haren herder, haren minnaer in de scheutige armtjes nam!
Doch waer hale ik dan de zwieren van 't verrukkend maetgejuig?
Waer het Leven myner rymen? waer het dichterlijk getuig?
Groene kruiden, fraeie bloemen, zilvren beekjes, tierig vee,
Geven tooisel, maer geen luister aen de Dichtmaet: een van twee,
| |
[pagina 58]
| |
Of men moet de Faunen roepen en de Nimfen van het land,
Of men moet een rymer heten zonder smaek en goed verstand:
Neen, o! knapen, die ter eere van de Herderinnen zingt:
Niets is fraeier dan de waerheid, niets dat meer op 't herte dringt:
Niets is hooger dan de hemel, daer de God der Goden zweeft,
Die aen struiken, boomen, bloemen, die aen alles 't leven geeft:
Zou die dan aen onze zangen niet dat leven, niet die kracht
Schaffen, die men van een boksvoet, van een veldspook hadt verwacht?
Ja geduchte Starrenzaeier! ja gevreesde Dondergod!
Ja verheven Windgebieder! voortaen zal begin en slot
Myner dichten u vermelden, u verheffen, uwen lof,
Met verrukte ziel doen galmen tot aen 't hooge Hemelhof.
Godsvrucht leent my sterken adem, zet my geest en iever by,
Hupsche Cloris schreit van vreugde, wen ik my in God verbly.
Cloris, ach de lieve Cloris eischt dat ik op Godsvrucht let':
Flusjes zou zy kunnen komen: ze is 'er bijster op gezet.
Koom toch, koom verheve Cloris, och of eedle Cloris kwam,
Haren herder, haren minnaer in de scheutige armtjes nam!
Maer verheerlijkt Opperwezen! is 't vernuftig staetsbeleid
Uwer wetenschap t'ontdekken, uwer algenoegzaemheid,
In zoo veele kunstgewrochten, op dit onwaerdeerlijk veld,
Slechts ter vlucht, aen eenen herder en zijn kudde bloot gesteld?
Kan u dat voldoening geven, dat zoo meenig schoon gewas
Door mijn geitjes wordt verknabbeld? dat het prille en lagchend gras,
Daer zich uwe macht en goedheid in doen gelden, zonder eer,
Wordt vertreden? moet verslensen, zonder dankbaerheid? o Heer!
Neen, voorwaer! verlaten beemden, stille vlieten, eenzaem woud!
'k Wil wel wedden dat 'er by u goed gezelschap zich onthoudt:
| |
[pagina 59]
| |
Dat 'er boden uit den hemel reien op dit groen tapijt,
Dat 'er Englen zweven, dryven, ja nieuwsgierig elk om strijd,
Op de kelkjes aller bloemen, op de haertjes elker plant
Loeren, en den grooten Maker telkens pryzen met verstand,
Juist gelijk die vlinders wippen, deze hommels, gindsche by,
Uit de naeste bloem in de andre, om vernieuwde lekkerny.
Hoogverlichte luchtbezielers, die hier Corydon verzelt,
U zal ik ter eere zingen. Gy bevolkt het eenzaem veld.
Helpt my, zoo u ooit vermogen van de Godheid is verleend,
Om den vromen hulp te bieden, helpt my zingen, ai vereent,
Paert uw dichtluim, uwen invloed op den geest der Poëzy
Met mijn klanken en verrukking; 't is nu 't fraeiste jaergety.
Cloris, ach de lieve Cloris eischt dat ik op Godsvrucht lett':
Flusjes zou zy kunnen komen: ze is 'er bijster op gezet.
Koom toch, koom volmaekte Cloris! och of myne Cloris kwam!
Haren herder, haren minnaer in de scheutige armtjes nam!
Voortaen zult gy, reine geesten, die alom 't onmeetbaer zwerk
Vrolijk doorkruist, my verlusten, my verkwikken in mijn werk.
Gy zijt aller hulde waerdig; want de onzichtbare eigenschap
Uwer wijsheid, uwer deugden, steigert tot den hoogsten trap.
De albekorelyke liefde, die gy ons met drift betoont,
Schoon wy naeuwlijks die bemerken, moest met eerbied zijn geloond,
Nergens langs de welige akkers, nergens langs de groene wei,
Nergens op de koele stroomen, nergens in den luchten rei
Van de maegden, van de knapen, nergens is 'er, buiten God
Iets dat uwe hemelzeden, iets dat uw gelukkig lot
By kan komen, kan bezitten. Gy, gy zult van nu voortaen
In mijn dicht de plaets der Nimfen, en der Herdergoon beslaen!
'k Zal u... Dan daer koomt mijn liefste, myne Cloris! hebt gy haer,
Zegt my, schoone Serafyntjes! ooit bezielt? of heeft een schaer
| |
[pagina 60]
| |
Uwer makkers saemgespannen, om haer met aenloklijkheid,
En met deugden te overladen, de allerfraeiste en beste meid?
'k Snel met vleugels aen de voeten... Hoe zal ik op haren mond
Van getrouwe liefde hygen! hoe haer grypen, hoe uit grond
Myner gulle ziele omarmen! haren boezem op mijn borst
Drukken!... welkoom, beste Cloris, 'k heb my heden niet bemorst.
Ziet, zy koomt ook aengevlogen! Cloris is my meerder waerd,
Dan de gantsche stoet der Englen, die van hier ten hemel vaert.
D.v.L.
(N. Bydr. I, 251-256; 1763) IV De kracht der min
In 't voorbeeld van Piëria
Wie tegens Paphos Koningin,
En hare zachte wetten
Zich roek'loos wil verzetten,
Dringt tegens 't palstaend noodlot in:
De Min kan stalen zeden
Tot willig wasch verkneden.
Cupido kan met eenen schicht
Den Krijgsgod en zijn knechten
Aen zijn triumfkoets hechten;
Waer schuilt hy die voor hem niet zwicht?
De Min, die steen kan buigen,
Werpt alle macht in duigen.
Al stondt gy met gevelden speer,
In volle wapenkrachten,
Uw' vyand aftewachten,
Gy wierpt uw schild en harnas neêr,
Als 't kind, beneên gevlogen,
Zich stelde voor uwe oogen.
| |
[pagina 61]
| |
Wien 't luste schouwe een voorbeeld aen
In Myus en Mileten,
Daer Mars, ten troon gezeten,
Zijn vlaggen lang te prijk liet staen,
En 't warme bloed der helden
Deedt stromen op de velden:
De burger, voor 't geweer bevreesd,
Zocht heul in hoge muren,
Zoo lang de krijg zou duren;
En, was er geen Diaen geweest,
't Waer al wat Mars liet leven
Van honger dood gebleven.
Maer de oudste tweeling van Latoon
Wierdt, binnen een der steden,
Mileten, aangebeden,
Daer liet men voor haer' gouden troon,
Eens 's jaers bevrijd van schromen,
De beide volken komen.
Dan barstte men de poorten uit,
Dan ging men, dan bezocht men,
Dan kocht men, dan verkocht men,
Maer naeuw wierdt Mavors klok geluid,
Of vriendschap, liefde en vrede
Was nydigheid en vede.
In 't eind wierdt Venus hart ontroerd,
Ze ontboodt haer wicht met vleugelen,
'k Wil, sprakze, Mavors teugelen,
Hy heeft hier heil genoeg ontvoerd,
Kom, laet ons samenspannen
En 't woedend oorlog bannen.
Een aerdig Meisjen, als de zon,
Piëria geheten,
In Myus vest gezeten,
Die met hare oogen toov'ren kon,
| |
[pagina 62]
| |
Was 't werktuig van Dione
En haren schrandren zone.
Zy kwam, om ook der Jachtgodes,
Met Myus andre jofferen,
Haer wierookgeuren te offeren;
Maer Cypris wyze Rijksprinces,
Van eene wolk omvangen,
Bestierde hare gangen.
Miletes Kroonvorst, straks vermand
En van de Min geschoten,
Ontdekt zijn hart den Groten,
En geeft Piëria de hand,
En smeekt aen hare voeten,
Zijn' kuischen lust te boeten.
Mijn schone! zegt hy tot de Maegd,
Gy, gy zult niets ontbeeren,
Van 't geen ge zult begeeren,
Ontdek my wat uw ziel behaegt,
Mijn hand zal op uw wenken
De wereld aen u schenken.
Daer stondt ge, o schoonste menschenbeeld'
Dat immer oogen zagen,
Verwonderd en verslagen;
Dan ziet ge op hem, wiens hart gy steelt,
Dan zoekt uw oog op aerde
Wat schat gy woudt aenvaerden:
Dan draeit ge uw' gouden gordelband,
Dan plooit ge uw zyden zomen,
Dan schijnt gy noch te schromen,
Dan schrijft ge met uw' voet in 't zand,
Tot ge uit uw purpren lippen
Heel zacht uw' wensch liet glippen.
| |
[pagina 63]
| |
Maer, wyze Vrouw! het was geen goud,
Geen zilv'ren brazeletten,
Geen pracht die in haer netten
De Juffers veel gekluisterd houdt,
Geen pereltooy in de oren,
Het geen U kon bekoren.
Geen Lydisch kleed begeerde gy
Noch gloênde diamanten,
Maer dat uw bloedverwanten,
Wanneer 't hun lustte, vry en bly,
Met Myus Burgervaderen,
Mileten mochten naderen:
Toen zag de Vorst uw wijs beleid,
En trouwe vaderliefde,
Die hem noch meerder griefde
Dan al uw schoone aenloklijkheid,
En gaf, van minne aen 't branden,
Zijn slagzwaerd U in handen.
Fluks wierdt de woedende Oorlogsgod,
Met al zijn rotgenoten,
In Janus kerk gesloten,
Den twistboom wierdt de kroon geknot,
En de Olytak der vrede
Gegriffeld in zijn stede.
Zoo toonde Gy, Piëria!
Dat Venus met haer vlammen
De Tygers brandt tot lammen;
Men houd' zich uit haer ongena!
De Min kan stalen zeden
Tot willig wasch verkneden!
B.
(N. Bydr. I, 419-423; 1763)
F. Kossmann |