Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1950-1951

Ook het advies over de toekenning van de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs is als vertrouwelijke mededeling afgedrukt in de beschrijvingsbrief:

[XI.] De Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs

XI. De Commissie voor Schone Letteren stelt voor dit jaar de Van der Hoogtprijs toe te kennen aan Leo Vroman voor zijn ‘Gedichten vroegere en latere’, een bundel die in 1949 verscheen en die verzen bevat uit de jaren 1935-'40 ‘in Holland’, 1940-'41 ‘in Indië’, 1946-'48 ‘in Amerika’. Het vacuum 1942-'45 werd reeds in een vroegere publicatie, eveneens ‘Gedichten’ getiteld, gevuld. Daarenboven deed Vroman een zeer opmerkelijk klein prozawerk verschijnen, ‘Tineke’ (1948).

Bij haar besprekingen heeft de Commissie met leedwezen geconstateerd, dat de oogst der beide afgelopen jaren op het gebied der jongere poëzie niet bijzonder rijk is geweest. Weinig oorspronkelijke geluiden deden zich horen. Juist Leo Vroman, geboren in 1915, maakt op die algemene regel een gunstige uitzondering. Zijn werk is origineel, omdat, zich bij hem, naast een ongewoon virtuoze beheersing van de rijkdom en de schakeringen van de taal, een eigenaardige en boeiende combinatie voordoet van aandachtige waarneming van de werkelijkheid met een uiterst vrije en haast surreële verbeelding. Deze overgang tussen realiteit en fantasie speelt zich af in het dichterlijk bewustzijn, waaruit dit werk is ontstaan. De dingen krijgen er een eigen leven, soms in de demonische onlust op het grensgebied, waar de geest verschemert tot hij in een kosmische wijdheid wordt ontbonden, maar dikwijls ook in een gezond en kinderlijk associëren, omdat Vroman het vermogen bezit de natuur tegelijk in haar intiemste bewegingen en in haar meest weidse en groteske afmetingen waar te nemen.

Men onderkent in dit werk, bij alle conflict tussen de eisen van het lichaam en de dromen der ziel, bij alle tegenstrijdigheid, een sterk gevoel voor de hulpeloosheid van de mens, die voor iets beters bestemd schijnt dan zijn deel is. Een zeer geschakeerde humaniteit komt ons uit Vroman's verzen tegemoet. In uitingen als ‘Over Mensen’ en ‘Voor wie dit leest’, slaagt hij er volledig in de bezwaren te overwinnen, die men tegen zijn ietwat overdreven neiging tot originaliteit, gelijk die zowel in zijn beeldspraak als in zijn rhythme tot uitdrukking komt, zou kunnen inbrengen.

[p. 251]

Ook tot het eenvoudigste kan zijn vurige beeldingsdrift leiden, b.v. in het gedicht ‘Hilde’, waarin de werkelijke natuur, onverhevigd, een fijne achtergrond vormt van het kind, het verdwenen kind, het in de gevoelens weerkerende kind en het kind, dat door de herinnering heftig wordt gezocht.

De poëzie van Vroman in haar geheel maakt, ondanks haar speelsheid in woorden, gewaarwordingen en begrippen, sterk de indruk uit innerlijke noodzaak geschreven te zijn. Zij onderscheidt zich voorts doordat alle conventionaliteit er vreemd aan is, zodat Vroman ons voorkomt te zijn een geheel eigen verschijning in het beeld van onze hedendaagse dichtkunst.

Het is op die gronden, dat de Commissie meent de ‘Gedichten vroegere en latere’ van L. Vroman voor de toekenning van de Van der Hoogt-prijs 1950 te moeten aanbevelen. Een der leden kon zich met de keuze der overigen niet verenigen, zonder nochtans deze afwijzing te doen vergezeld gaan van een eigen voorstel.

Advies van het Bestuur

Het bestuur beveelt de Vergadering aan het door de Commissie voor Schone Letteren uitgebrachte advies te volgen en aan de dichter Leo Vroman de prijs toe te kennen voor zijn bundel ‘Gedichten vroegere en latere’.

Bij acclamatie wordt dit advies aangenomen.