Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1869

[p. 30]

IV. Brief van Laurens Back aan Christiaan Huygens.

In de verzameling van handschriften, nagelaten door wijlen Jhr. J.W. van Sijpesteyn te 's Gravenhage en voor weinige maanden aldaar geveild, kwamen ook elf brieven voor, door Laurens Back, koopman te Middelburg, tusschen 1589 en 1614 geschreven aan zijn neef, den Secretaris van den Raad van State, Christiaan Huygens. Een onzer medeleden, in wiens eigendom ze overgingen, zond ze aan de Commissie voor Geschied- en Oudheidkunde om van den inhoud kennis te nemen. Daar ze bijna uitsluitend handelen over particuliere aangelegenheden, kwamen ze der Commissie minder geschikt voor om uitgegeven te worden. De laatste brief kwam haar echter ter mededeeling belangrijk genoeg voor. Ze werd uit Bantam geschreven en behelst het verhaal van Back's reis naar Oost-Indië. ‘Alsoo S^r Geeraert Reins met de schepen van Hollant de reyse naer Oost Indien aenneempt, om als Commandeur Generael ginder voor de Oost Indische Comp^e te gouverneren’ - zoo schreef hij 4 Maart 1613 aan Huygens - ‘ende hy de auctoriteyt sal hebben een jongman aldaer naer syne capaciteit te promoveren, soo wil U.E.

[p. 31]

met de U.E. lieve consoorte myne welbeminde nichte seer vriendelycken bidden, my opt hoochste aen den heer Commandeur te willen recommanderen.’ Hij wilde namelijk in den dienst van de Compagnie overgaan en beloofde zich ‘soo te comporteren datter niemant van de vrienden reproche van en sal hooren.’ Behalve aan Reynst verzocht hij ook de voorspraak van Huygens bij Steven van der Haegen, die als ‘directeur van de negocie’ naar Indië zou vertrekken. Een maand na dit schrijven was hij onder zeil gegaan.

Myn Heere,

Seer weirde ende beminden neve. Ick en t'wyffele niet off t'sal U.E. aengenaem sijn altemets van myne gesontheijt te vernemen, dewelcke (Godt loff) tot hier toe redelijck is geweest, hem biddende my geduerende onse langduerige reyse daer in te willen gespaeren, om met meerder cloeckheijt ende neirsticheijt mijnen schuldigen dienst te mogen behertigen, daer in altijts mijn uterste beste sal trachten te doen. Hier beneffens alsoo geen materie en hebbe U.E. van andere dingen als van het succes van onse voijaege te schrijven, sal daer van int corte het principaelste verhaelen, ende voor eerst seggen, hoe dat naer dat den 4^en Apr^s van voor Vlissingen sijn t'seijl gegaen, goeden spoet hebben gehadt tot op de hoochte van Canariën, hebbende den 25^en d^o de Pycq van Teneriffe gesien, is den 6^en d^o een leelyck verraet in ons schip ontdeckt, aengenomen door eenige van onse soldaeten, wel 65 a 70 int getal, die besloten hadden ons al te saemen dien nacht te vermoorden ende met t'schip naer Barbarien te loopen. Maer ten heeft Godt niet geliefft, ende sijn daer van geadverteert geworden, t'saevonts ten 7 uren soo dit s'nachts

[p. 32]

tusschen 10 ende 11 uren aengegaen soude hebben, ende dat door een Schots bootsgesel, die van een van dese schelmen versocht wert hun te willen in dit stuck assisteren, dan hij dat niet van sinne sijnde heeft het ons door onsen Constaebel doen aenseggen ende heeft de principaelste geaccuseert, die daedelyck hebben doen apprehenderen ende t'sanderdaechs gepijnicht hebben alles bekent, waer over de 5 principaele hooffden by den vollen raet gesentencieert sijn, levende over boort geworpen te worden, dat alsoo geschict is. Dese hebbender meer andere beclapt, die mede hebben doen apprehenderen ende 3 daer van gecondamneert onder den kiel van ons schip door gehaelt te worden, hun geweir voor hun voeten gebroecken ende voor schelmen aen lant gesett te worden, dat gedaen hebben op Isla de Maijo, een dor eylant daer 25 a 30 gebannen Portugiesen ende veul bocken op woonen, hebbender hier oock 10 a 12 gekielt ende voor de mast geleirst. De andere (alsoo het getal soo groot was) ende niet soo heel culpaebel bevonden en werden sijn (naer nieuwen eedt van getrouwicheyt gedaen) vrij gelaeten, Godt danckende dat hij ons voor soo evidenten ongeluck bewaert heeft. In dit verraet en is maer een bootsgesel bemoijt geweest, de reste al soldaeten.

Nu voorderende onse reijse sijn den 4^en Maijo in Isla de Maijo gearriveert, daer weinich waeter ende 25 a 30 bocken cregen.

Den 8^en d^o sijn van daer t'seil gegaen, hebbende hier verloren een ancker met ontrent 1/2 caebel.

Den 18^en Junij sijn de linie Aequinoctial gepasseert, hebbende van de 9 gr. by noorden de linie tot de linie 39 daegen doorgebracht, gequelt van stilte ende contrarij winden.

Tusschen den 10^en ende 11^en Aug^ti snachts is t'schip Zee-

[p. 33]

lant van ons versteecken met harde coelte doch hantsaem weder, hebben met den daege alle onse seijlen ingenomen ende hem ingewacht tot smiddachs, alsoo presumeerden dat achter was, want wij dien nacht het vier hadden gevoert, doch hem doen nergens vernemende hebben seijl gemaeckt.

Den 21^en d^o de Caep d'aguillas gesien ende gront gehadt op 68 vaedemen, omtrent 5 mijlen van lant, de Caep de bona esperança syn niet gewaer geworden.

Den 22^en September gearriveert in de Baije van S^ta Lucia, liggende op 24 gr. 45 min. aen de Z.O. sijde vant eijlant Madagascar.

Den 23^en d^o ben ick met eenich volck ende weinich cargasoen aen lant gevaeren, alwaer seer willecom bij de inwoonders waeren, hebber ontrent een maent aen lant gelegen, ondertusschen onse chaloupe opgetimmert ende toegerust.

Dit is de beste verversch plaetse die men soude mogen vinden, alwaer veul schoone beesten hebbe gecocht, schoone ossen ende coijen a 6 ende 7 enckel reaelen t'stuck, calvers ende schaepen met steirten van 16 a 18 ll p^d tegen 2 reaelen ofte 10 stuivers t'stuck. Voorts cappoenen, hoenders, eijers, melck, wasch, honich, rijs, bannanas ende insames (?) wortelen, in abondantie voor Neurenberchse slechte teeckenen, waer van voor de weirde alsmen costij voor eenen stuiver can coopen, cregen 12 a 16 hoenders ofte duisent limoenen, de Spaensche in groote ende deucht passerende, alle andere dingen naer advenant. Dit is een gesont lant ende goet volk maer een quaede reede voor dusdaenige groote schepen.

Den 28^en October syn met onze chaloupe wel versien van waeter ende vleesch t'seijl gegaen, hebbende alhier verloren ende gebroecken 5 anckers ende 2 caebels.

[p. 34]

Den 9^en November het eijlant van Mascarennas gesien ende daer onder 5 daegen van stilte gedreven.

Den 16^en d^o hebben gesien het eijlant Mauritius, alwaer met onse chaloup ben naer toegeseilt, op welck eylant den 21^en d^o ben gearriveert. Is een heerlijck schoon eijlant, doch onbewoont, hebbe daer brieven aen de vrienden aen eenen boom gehangen, als oock de coppie van desen, om door de 1^ste Nederlantsche schepen die daer comen bestelt te worden.

Janu^o 1614 den 23^en hebben het eijlant van Sumatra gesien.

Den 24^en d^o in de straet van Sunda gearriveert ende den 5^en Febr. tot Bantam, van waer desen nacht hopen t'seil te gaen naar de Molucque. Godt verleene ons goet succes op onse reijse, ende laete mij continueren inde goede affectie ende genegentheyt die altijts gehadt hebbe ende noch hebbe, om volgens U.E. vermaeninge mijnen schuldigen dienst te beneirstigen, ende wil U.E.

Weirde beminden neve met sijne lieve consoorte ende kinderen in langduerige gesontheyt gespaeren.

In Bantam den 6^en Febr. 1614.

U.E. Dienstw^en neve Laurens Back.

(Het opschrift is:)
Aen mijn Heere
Mijn Heere Huigens
Secretaris des Raets van Staete
in s'Graevenhaege.