Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1868

[p. 50]

VI. Het oudstbekende handschrift van het leven van den H. Ludger.
door Mr. L.A.J.W. Baron Sloet.

Henschen en Papebroch gaven in de Acta Sanctorum der Bollandisten, 26 Maart, III. pag. 642, het leven van den H. Ludger. Zij bezigden daartoe drie handschriften, teweten een verstrekt door Bernardus Rottendorf e codice Budecensi, een ander door Johannes Grothaus en een derde door Vossius geleend.

Omtrent dit laatste zeggen zij: in de voorrede, p. 628.

‘Aliud exemplar commodavit Isaacus Vossius et magis genuinum, in membranis exaratum antiquissima manu, nec dubium quin ipso in coenobio Werthinensi, quia adjuncta erant eodem charactere ac modo descripta diplomata et instrumenta donationis emptionisque earum, quae ipsi S. Ludgero, Hildegrino, Gerfrido, Alfrido illud coenobium administrantibus, acquisita fuerunt possessionum.

Inde igitur eam vitam hic damus, aliquanto quam in duobus aliis ecgraphis simpliciorem ac sinseriorem.’

[p. 51]

Het lijdt geen twijfel of dit Leven van Ludger is hetzelfde, als wat te lezen staat in een handschrift van Vossius afkomstig, dat in de Bibliotheek der Leidsche akademie bewaard wordt als N^o. 55 der Vossiani Latini in quarto, een perkament-handschrift der 10^de of 11^de eeuw. Vossius kende nog een ander Leven van Ludger, uitgegeven bij Surius, vit. S.S. 26 Mart. II. p. 184. Hij zegt in zijn werk de Historicis Latinis lib. II. cap. 33: ‘ex duobus de vita S. Ludgeri libris prior solum videtur genuinus, posterior autem junioris alicujus.’

Dit handschrift nu meent hij dat geschreven is te Utrecht, l.l. cap. 30, wat de Bollandisten niet toegeven.

Pertz, Mon. Script. II. p. 503, gaf het Leven uit, vergeleken met een HS. te Wolfenbuttel, uit de XVIII^de eeuw. Dit bevat slechts een gedeelte van de inhoudsopgave, die in haar geheel in het Leidsche HS. gevonden wordt.

Daarin is ook meer dan in de uitgaven van de Bollandisten en Pertz, waarin ook een epilogus, die dat HS. heeft, niet opgenomen is.

Het Cartularium Werthinense achter de Vita Liudgeri, van een andere hand maar in denzelfden band gebonden, is gebruikt door Lacomblet en Urkundenbuch I.p. XI. beschreven, waar hij evenwel bij vergissing N^o. 56 in plaats van 55 zette. Daar vermeldt hij ook dat Leven, maar deze opgaaf is niet doorgedrongen tot Potthast, die in zijne Bibliotheca, slechts één HS., dat van Wolfenbuttel, noemt.

De inhoudsopgave, die in het handschrift volgt op de inleiding, welke Pertz daarachter plaatst, bevat behalve de hoofdstukken door Pertz medegedeeld nog deze:

Versus aluchini de ecclesia sci liudgeri.

Qualiter uuidukindus fresones evertit a fide et qualiter scs liudgerus beneventinam regionem adierat vel quomodo redierat.

[p. 52]

Quomodo scs liudgerus ad fosetesland transfretaverat.

Quomodo in saxonia scs liudgerus episcopatum accepit.

Qualiter scs liudgerus eps sit ordinatus.

Qualiter per signaculum bernleuum dns inluminaverit.

Quomodo idem bernlef baptizaverit.

Qualiter sco liudgero de nordmannis revelatum sit.

De signo in bilurbeki ostenso.

De miraculo piscis.

Qualiter scs liudgerus vitam magistrorum suorum descripserat et quales mores habuit.

De obitu sci liudgeri.

De sepultura eius.

De signis que post eius obitum dns per eum ostenderat et de Irmingero sanato et paralitica.

De filia berahtrici sanata.

De hildirado sanato.

De modsuit inluminata.

De mancipio thiadulfi san.

De heliduuino sanato.

De muliere in hora evangelice lectionis inluminata.

De osberto sanato.

De paralitica san.

De gerbaldo inluminato.

De alia paralitica san.

De surdo san.

De lumine celitus emisso et de sonitu signorum.

De eiluuardo.

De ricberto inlum.

De ostensione adeluuardi mon. e muliere paralitica san.

De absolutione adam.

Qualiter mulier debudica sanata sit.

De uuarmundo sanato.

De brenfrido sanato.

[p. 53]

De tekst is dezelfde die door Pertz is uitgegeven, dat is op Cap. 21 van Liber III. volgt hetgeen hij uit de Vita Secunda Ludgeri afdrukt en wel Liber I. Cap. 24-33, waarna dit Leven besloten wordt met het volgende hoofdstuk:

Igitur de sacro sancto transitu beatissimi viri non tam nobis dolendum quam gaudendum esse videmus. Gracias enim agere debemus, quod talem nostris temporibus virum concessit, qui et prioribus sanctis aequandus et huius aetatis hominibus incomparabilis et posteris imitandus exstitit. Gracias enim agere debemus, quod eum nos ex pastore patronum habere fecit. Nam quamvis omnes sanctos nobis patronos fore confidamus, ipsum tamen speciale nos licet indignos patrocinio tueri, non absurde speramus, qui nostrum primus locum et fundavit et rexit. Quantum autem eius patrocinia apud deum valeant, testantur gaudia populorum quos interpellatus exaudit, testantur sanitates morbidorum, quibus in variis necessitatibus succurrit. Proinde non ut mortuum plangimus, sed ut vere viventem nobis suarum precum subsidio subvenire oramus. Neque enim ille nobis mortuus est, qui totiens nos et corporaliter sanat et spiritaliter vivificat. Non est absens, quem tot cotidie miracula nobis representant. Non est ociosus, qui singulos nos suorum morum probitate et sanctissime vite exemplis instruit et informat. O vere beatum et omni laude dignissimum, angelis, prophetis, apostolis, martiribus, confessoribus atque virginibus non immerito conparandum. Angelis cordis mundicia et celestium contemplatione, prophetis futurorum noticia. Apostolis et pastoralis cure successione et predicationis imitatione. Martiribus carnis castigatione et martirii desiderio. Confessoribus divini nominis coram regibus et gentibus con-

[p. 54]

fessione. Virginibus corporis simul et mentis castitate. Quis talem tantumque virum digne possit laudari? Quis eius sanctitatem non veneretur? Quis miraculorum operationem non obstupescat? Maiora sunt ista quam ut digne ea prelie lingue ariditas valeat explicare. Hec egit ille nostri sermonis preconio et nostra laudatione, qui tantum apud mortales prodigiis clarus, qui tantum inter angelos et omnium sanctorum choros in celo est glorificatus. Ubi nunc Christo coniunctus pro nobis eius servis suisque servitoribus apud ipsum intercedat, qui cum patre et spiritu sancto unus vivit et regnat deus per omnia secula seculorum. Amen.

Ten slotte moge hier nog worden afgedrukt de Genealogia van Ludger door eene veel latere hand opgemaakt uit het Leven en geschreven op het eerste halve blad perkament, dat in dezen overouden band zit.