Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1868

[p. 42]

IV. Brief van de opzieners der gemeente te Antwerpen aan de gemeenten in de noordelijke gewesten.
medegedeeld door H.C. Rogge.

Ik heb dezen brief gevonden in het synodaal archief van de Nederl. hervormde kerk, terwijl ik naar andere documenten zocht. Om den inhoud kwam hij mij belangrijk voor ter mededeeling. Het plan tot het opstellen van eene apologie namens de Nederlandsche hervormde kerk, tegen de beschuldigingen van Philips II in het banvonnis over Willem van Oranje uitgesproken, was mij althans onbekend. In hoe verre men in de noordelijke gewesten gevolg heeft gegeven aan het verzoek van de Antwerpsche gemeente is mij niet gebleken. Ook weet ik van den schrijver, wiens naam zeker ‘l'Hermiet’ luidde, geene bijzonderheden. Hij was ongetwijfeld ouderling van de Antwerpsche gemeente.

[p. 43]

Copie.

Genade ende vrede van Godt onsen Vader, deur onsen Heere Jesum Christum, Amen.

Eerwaerdige, wyse, godtsalige mannen, christelicke broeders, ende lieve medearbeyders in den Heere. Wy en connen U.E. nyet verbergen dat die Koninck van Spangien eene proscriptie ofte banbrieff gesonden heeft, gedateert den xv Martij 1580, aen den Prinse van Parmen, tegens den Prinsse van Oraengien, om by de malcontenten ende overal daert hem moegelick is, gepubliceert te worden, gelijck hy alrede te Rijssel ende in veel Walsche steden gepubliceert is; daerinne hy den voorscreven heere Prince met veel schelden ende lasterwoorden beschuldicht ende beboevelt, hem noemende eenen gemeynen viant menschelicke geslachte, eenen schelm, trouweloos ende meynedige verrader, een hooft van alle moorders ende oproerders ten peste van die Christenheit enz., waaromme hy hem bant ten ewigen dagen wt allen zynen landen, verbiedende alle menschen hem by te blyven ofte by te staen, directelick ofte indirectelick, op peyne van binnen een maent nae die publicatie gebannen ende aen haere persoonen ende goederen gestrafft te worden, belovende den geenen, die den heere Prince levert, levende ofte doot, xxx duysent croonen, ende is hy een misdader alles te vergeven, ende bovendien om dese daet een eelman gemaect te worden. By desen schelt hy die ministers ende die van de religie, die selve noemende meyneedige ketters, oproerders, prophanateurs van Godts sacramenten, moorders, roevers ende meer diergelycke lasteren, soo dat die nootdrufft niet alleyne heyscht, dat syne Ex^e. ende die staten hen hiervan opentlick verantwoorden moeten, maer oock die kerckendienaers, ende daeromme heeft syne Ex^e. desen banbrieff aen allen pro-

[p. 44]

vincien gesonden, om daerop haer advys ende getuychenisse synder onschult te hebben. Dwelck hy ons oock gecommuniceert heeft, ten eynde wy die heilsame leere, die christelicke religie ende die gemeynten Jesu Christi verantwoorden ende bescermen souden. Dwelck ons oock namentlicke die Duutsche ende Walsche kercke van Antwerpen, nae rype overlegginge, goet gedocht heeft, hebbende oock seecker persoonen daertoe gedeputeerd om een corte ende clare apologie ofte verantwoordinge te stellen. Ende gelyck dese lasteringe ende valsche beschuldinge nyet alleyn ons maer allen gemeynten deser Nederlanden aengaen, soe is oock van noode dat die voorscreven apologie wt den name alder kercken gestelt sy ende wtgae; daerom wy raetsaem geacht hebben, gemerckt dese saecke den tyt des synodi niet wachten en can, dat wy aen eijn kercke van elcke provincie scryven souden om haer advys ende consent hiertoe te hebben, begerende dat sy haere classen op dalder sonderlixste te samen roepen ende ons haere antwoorde overseynden binnen eyn maent ofte eer, ist moegelick, anders sullen wy het stilswygen voor haer consent houden, hebbende over sulx desen brief oock aen U.L. gesonden, biddende dat U.L. believe een antwoorde van wegen van die van Suythollant te seynden, offte ons te verwittigen wat devoir daerinne gedaen is. Welck doende, enz.

Wy achten oock dat het wel noodich syn sal eenen gemeynen vast ende biddach te houden, van verscheidene oorsaecken, maer van den tyt en is by ons noch niet seecker bestemt.

Eerw., wyse, lieve broeders, die Heer Jesus regere U.L. met synen heyligen geest ende vertrooste over al syne bedruckte kercke, amen. Wt Antwerpen desen xv^en Septembris 1580. Onder stont aldus: die al uwe l.

[p. 45]

metbroeders, die dienaers des woorts ende ouderlingen der Duytscher gemeynten Jesu Christi tot Antwerpen, by laste. Ende was onderteickent J.L. Hermet.

Die superscriptie was: Eersame, wyse ende godtsalige predicanten ende ouderlingen der gemeynten Jesu Christi tot Delfft.