Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, 1866

[p. 14]

II.

Vervolgens deed de Bibliothecaris, Dr. W. Bisschop, mededeeling van zijn

Verslag over den staat der Boek- en andere Verzamelingen, gedurende het verstreken maatschappelijke jaar 1865-1866.

Mijne Heeren,

Het verslag, dat hier volgt, is bestemd geweest voor het Eeuwfeest onzer Maatschappij, en bij die gelegenheid zou alles een ander aanzien hebben. De rede van den Voorzitter, het verslag van den Secretaris, zouden op een anderen toon gestemd zijn, dan gewoonlijk het geval is. Wellicht hebt gij ook van uwen Bibliothecaris niet eene bloote opnoeming van titels gewacht, maar hebt gij gemeend, dat hij u in korte, doch volledige trekken zou meêdeelen, hoe de inrichting, aan zijne zorgen toevertrouwd, uit een klein begin tot haren tegenwoordigen omvang is toegenomen; op welke wijze zij langzamerhand een sieraad onzer Maatschappij is geworden. Wat mij betreft, zou ik dien wensch gaarne vervuld hebben; doch onze geachte Secretaris gaf mij in bedenking, of er op die wijze niet te veel van uw geduld zou gevergd wor-

[p. 15]

den, en of de Geschiedenis onzer Boekerij niet beter op hare plaats zou zijn in het Gedenkboek, dat door het Bestuur zal uitgegeven worden. Ik was het volkomen met hem eens: daarom bewerk ik voor dat Gedenkboek de Geschiedenis onzer Bibliotheek. Heden zal ik u naar gewoonte alleen mededeelen, wat er in het afgeloopen jaar tot aan het einde der maand Mei, ten opzichte onzer Boekerij belangrijks is voorgevallen.

Zij is met een groot aantal boeken en handschriften vermeerderd. Ten deele waren het aankoopen, ten deele geschenken. Tot het eerste hadden wij gelegenheid door de verkooping der boeken, nagelaten door Prof. Tijdeman en door den heer Jacob. Het Bestuur der Maatschappij stelde eene ruime som beschikbaar. De heeren Bodel Nijenhuis, Fruin en Du Rieu hebben opnieuw aan de Bibliotheek groote diensten bewezen, door met den Bibliothecaris de catalogi zoo nauwkeurig mogelijk na te gaan. Wij hebben het geluk gehad menig boek te verkrijgen, dat niet zoo dagelijks gevonden wordt. Wij hebben ons natuurlijk tot de hoofdvakken der Maatschappij bepaald.

Er is van de Bibliotheek minder gebruik gemaakt, dan in 't vorige jaar. Toen werden er 407 Nrs. uitgeleend, in dit jaar slechts 312. Eenigsins toegenomen is het aantal niet-leden, die een boek ter leen gevraagd hebben. Daardoor sticht onze boekerij nut in uitgebreider kring.

Wij hebben vele geschenken ontvangen. Niet minder dan 63 leden en niet-leden hebben onze Bibliotheek verrijkt, of met hun eigen werken of met die van anderen. Ouder gewoonte zal ik u de namen der gevers alphabetisch opnoemen. Slechts wat twee hunner betreft, waag ik het eene uitzondering op dien regel te maken. De

[p. 16]

heer W.C. Knottenbelt namelijk, Predikant te Mijnsheerenland, schonk ons een allerbelangrijkst HS. bevattende het Journael van Doublet. De heer J. Watts de Peyster te New-York, voor een paar jaar Lid geworden, zond ons een zeer kostbaar geschenk, bestaande uit niet minder dan 27 deelen, bijna alle keurig gebonden. Van die boeken vestig ik in de eerste plaats uwe aandacht op F. Moore: The rebellion Record, A Diary of American Events, 8 dln. Het bevat alle officieele stukken, verslagen, rapporten, gedichten enz., betrekking hebbende op den jongsten oorlog, in America gevoerd. Het is opgeluisterd door eene reeks prachtig uitgevoerde portretten. Het is voor den toekomstigen geschiedschrijver onmisbaar. Verder bevinden zich bij dat geschenk: The United States Army and Navy Journal; Military Gazette enz. Ook de werken door den heer de Peyster zelven geschreven ontbreken niet. Het zijn o.a.: The history of Carausius; The battle of the Sound or Baltic, Practical strategy; Ancient, Mediaeval and Modern Netherlanders enz. enz.

Verder ontvingen wij ten geschenke:

Dr. C.A. Abbing, Letterkundig leven van Cicero in zijne kindsheid en eerste jongelingsjaren.

Dr. G.A.N. Allebé, De ontwikkeling van het kind naar ligchaam en geest, 3^e druk; Onderzoek naar de waarde van kunstmatige ligchaamsoefeningen voor de vrouwelijke jeugd; over beweging en rust.

J. van der Baan, Geschiedkundige beschouwing van Zaamslag; Psychologische beschouwing van de letter G; Wolfaartsdijk geschetst als eiland en ambachtsheerlijkheid.

Mr. P. van Bemmelen, De bedenkingen van Mr. J.L. de Bruyn Kops tegen de afschaffing der doodstraf bestreden.

[p. 17]

Ds. R. Koopmans van Boekeren, Kinderpreken en Knutselwerk door Frans Tinarlo.

Dr. W.G. Brill, Voorlezingen over de Geschiedenis der Nederlanden, 4^e. stuk.

D. Buddingh, Nieuwe Wandelingen door de Betuwe ter opsporing van Germaansche, Bataafsche, vooral Romeinsche Oudheden.

Mr. J.A. van der Chijs, Verslag van het Inlandsch Onderwijs in Nederlandsch-Indië over 1863.

J.H. van Dale, Tijdtafel van de Geschiedenis der provincie Zeeland.

J.M.E. Dercksen, Elk wat wils, Gedichten; de Nachtwacht, Blijspel; Slavernij en Vrijheid, een zang des tijds; Het leven van een groot man, Tollens en zijn tijd; Gedichten.

S. van Deventer, Bijdragen tot de kennis van het landelijk stelsel op Java, 2^e deel.

Dr. J.I. Doedes, De gelijktijdige eerbiediging der theologie en der kerk; Oud en Nieuw! de leus der Christelijk-Orthodoxe theologie; Hermeneutik voor de Schriften des Nieuwen Verbonds.

Dr. J.C. Drabbe, De Leidsche Courant over 1864.

W. Eekhoff, Friesland in 1815.

Mr. R. van Boneval Faure, Oratio de iis quae academiae Lugduno-Batavae A^o. 1865-66 tristia et laeta acciderunt.

Mr. H.O. Feith, Register van het Archief van Groningen; Eerste vervolg.

Mr. J.A. Fruin, Oratio de privati juris nostri codicibus assidue corrigendis et supplendis.

Dr. J.J. de Gelder, Brieven en andere bescheiden rakende het beleg van Alkmaar in 1573.

J. Habets, Jan van Weert en Jan van der Croon, eene bijdrage tot de geschiedenis van den 30-jarigen oorlog; Kronijkje der stad Roermonde (1781-1831).

[p. 18]

D.F. van Heyst, Uit Indië terug, Blijspel in één bedrijf.

J. Honig, Historische Oudheidkundige en Letterkundige studiën, 4^e afl.

Ds. C. Hooijer, Oude kerkordeningen der Nederlandsche Hervormde Gemeenten.

Dr. W.J.A. Huberts, Geschiedenis des Vaderlands, 1^e afl.

Mr. J. de Bosch Kemper, Handleiding tot de kennis van het Nederlandsche Staatsregt en Staatsbestuur.

Mr. W.P. Sautijn Kluit, De Amsterdamsche Beurs in 1763 en 1773.

Mr. Kneppelhout van Sterkenburg, De Gedenkteekenen in de Pieterskerk te Leiden, 3^e afl.

Dr. A. Kuenen, Historisch-kritisch onderzoek naar het ontstaan van de Schriften des Ouden Verbonds, 3^e deel.

G. Kuyper, Beginselen der Nederlandsche spraakleer voor schoolgebruik.

Dr. F. Latendorf, Zur Kritik und Erklärung des Reineke Vos.

Mr. L.E. Lenting, Handboek voor de Geschiedenis des vaderlands, 1^e deel.

Ds. A.L. Lesturgeon, Bloemlezing uit de gedichten van Johannes Vollenhove.

J. Meulman, Catalogus van de Tractaten, Pamfletten enz. over de Geschiedenis van Nederland door Dr. van der Wulp.

Dr. W.J.F. Nuyens, Geschiedenis der Nederlandsche Beroerten in de 16^e eeuw, deel 1 en 2.

Dr. J.J. van Oosterzee, Een psalm der bevrijding, Leerrede op het halve-eeuwfeest van Waterloo.

[p. 19]

H. Peeters, Blij- en Kluchtspelen.

Dr. W.G. Pluygers, Glossae Lipsianae, e codice Leidensi publicatae a M. Haupt.

Mr. S.J.E. Rau, Dicht- en Zedekundige Studiën.

Ds. D. Chantepie de la Saussaye, Brief aan Mr. Groen van Prinsterer ter geleide van eene tweede uitgave van ‘de Nood der Kerk.’

Dr. W. Scheffer, Tiental Leerredenen.

Ds. C. Sepp, Woorden aan de nagedachtenis van Daniel Tieboel Siegenbeek gewijd; Dezelfde, Johannes Stinstra en zijn tijd, 2^e deel.

Mr. B.W.A.E. Sloet van Oldhuis, Antigonus de Makkabeër, Treurspel.

F.A. Snellaert, Schets eener Geschiedenis der Nederlandsche Letterkunde, 4^e druk.

Dr. W.H.D. Suringar, Glossarium van de Oud-Hollandsche en Middeneeuwsch-Latijnsche woorden- voorkomende in de Proverbia Communia.

C.A. van Sypesteyn, Afschaffing der slavernij in de Nederlandsche West-Indische Koloniën.

Mr. I. Telting, De Statuten en Privilegiën van het Schuttersgild te Franeker.

Dr. E. Verwijs, Huygens' Costelick Mal en Voorhout met aanteekeningen.

Mr. C. Vosmaer, Eenige schetsen.

Dr. C.M. Vos, De leer der vier Uitersten.

Mr. G.W. Vreede, Inleiding tot eene Geschiedenis der Nederlandsche Diplomatie, II^e deel, 2^e stuk.

Dr. M. de Vries en Dr. L.A. te Winkel, Woordenlijst.

Ds. D.H. Wildschut, Proeve van Herziening der Evangelische Gezangen.

Dr. T.C. Winkler, Musée Teyler, 4^e livr.

Overdrukken van kleinere stukjes, door hen in tijd-

[p. 20]

schriften, almanakken enz. geplaatst, werden ons toegezonden door de H.H.:

Dr. G.A.N. Allebé 5. Mr. J.F.B. Baert 2. Mr. J.T. Bodel Nijenhuis 2. Mr. W.W. Buma 2. Mr. J.A. van der Chijs 1. J.M.E. Dercksen 1. Mr. J. Dirks 2. Dr. R.J. Fruin 1. Dr. J.J. de Gelder 1. P.A. Leupe 2. Ds. H.C. Rogge 1. Dr. W. Scheffer 1. Ds. H.W.T. Tijdeman 1. Dr. E. Verwijs 3. Mr. C. Vosmaer 6. B.W. Wttewaall 1.

Eindelijk, hebben nog eenige heeren onze bibliotheek verrijkt, door het ten geschenke geven van boekwerken van andere schrijvers. Het zijn de H.H.:

Mr. J.T. Bodel Nijenhuis die 10, Dr. J.J. de Gelder die 1, Mart. Nijhoff die 1, Ds. H.M.C. van Oosterzee die 5, Ds. H.C. Rogge die 1, en Mr. J. de Wal die 5 boekwerken afstond.

Het zij mij vergund aan al deze Heeren den dank onzer Maatschappij te betuigen en de bibliotheek bij voortduring aan hunne en anderer welwillendheid aan te bevelen.

Uit Duitschland ontvingen wij:

van het Gesch.- u. Alterth. forsch. Gesellschaft des Osterlandes Mitth. VI. 2; van het Verein für Gesch. und Alterth. v. Oberfranken, Arch. IX. 3; van het Bergische Geschichtsverein, Zeitsch. II. 1, 2; van het Verein von Alterthumsfreunden in Rheinl. Jahrbuch N^o. 37, 38, 39; van het Verein für Geschichte der Mark Brandenburg, Forsch. IX; van het Schlesische Ges. für Vaterländische Cultur het 42 Jahresber. en Abhandl. 1864, N^o. 2; van het Verein für Gesch. u. Alterth. zu Francf. a/M. Archif III, Gesch. Francf. III en A. Cornill, J.D. Passavant, ein Lebensbild; van het Oberlaus. Ges. der

[p. 21]

Wissensch. het Neues Laus. Mag. XLII. 1, 2; van het Hist. Verein für Steiermark Mitth. 13 en Beitr. I; van het Hist. Verein für Hambürgische Gesch. Zeitschr. N.F. II. 3; van het Hist. Verein für Niedersachsen Zeitschr. 1864 en 28^er Nachr.; van het Verein für Hessische Gesch. Landes- und Alterthumsk. Zeitschr. X. 3, 4. 9^es, 10^es Sup.; van het Schleswig-Holst.-Lauenb. Gesellschaft Jahrb. VIII. 1, 2; van het Verein von und für Oberbayern Arch. XXIII, XXV, XXVI, 1 Jahresb. 24, 25, 26; van het Germanische Museum Anz. 1865, N^o. 2-10; van het Hist. Verein der Oberpfalz Verhand. 23 B.; van het Vaterl. Mus. Carolino-Augusteum Jahrb. 1864; van het Verein für Gesch. u. Alterthumsk. von Mecklenburg, Jahrb. 30; van het Ges. für Pommersche Gesch. Balt. Stud. XX. 2; Ueber einige Gedichte der Sibylla Schwarz; K.F. Pyl, Kunstwerke alter und neuer Zeit, Das Rubenowbild der Nikolaikirche zu Greifswald en Die Rubenow-Bibliothek; van de K.K. Akademie der Wissensch. in Wien Sitzber. XLVIII. 1, 2. XLIX. 1, 2, 3. L. 1, 2; van het K.K. Geogr. Gesellschaft in Wien Mittheil. VIII. 1; van het Hist. Verein von Unterfranken Arch. XVII. 2, 3. XVIII.

Uit Zwitserland kregen wij:

van de Société d'Histoire de la Suisse Romande, Mém. et Doc. T. XX.

Uit Frankrijk ontvingen wij:

van het Comité Flamand de France, Bull. III. 15, 16; van de Société de l'Histoire du Protestantisme Français, Bullet. N.S. N^o. 1-6.

Uit België zond ons:

De Académie Royale Belgique, Bullet. XVIII, XIX en Ann. 1865; de Société libre d'Emulation à Liège, Ann. 1865; de Société Archéologique de Namur, Ann. IX. 1;

[p. 22]

de Société pour la recherche des Monuments histor. du Luxembourg, Public. XVIII, XIX.

Uit America kregen wij:

Report of the commissioner of patents for the year 1862 en van de Smithsonian Institution haar Annual Report over 1863.

Van de Zustervereenigingen in ons vaderland en in de koloniën zond:

de Koninklijke Academie van Wetenschappen de verslagen der afdeeling Letterkunde en der afdeeling Natuurkunde en haar Jaarboek over 1865; het Noord-Brabandsch Genootschap Handel. 1865; het Friesch Genootschap den Vrijen Fries; het Zeeuwsch Genootschap Archief VI; het Provinciaal Utrechtsch Genootschap het verslag over 1865; het Historisch Utrechtsch Genootschap hare Werken, Nieuwe Serie N^o. 3 en 4; het Bataviaasch Genootschap Verh. XXX, XXXI en Tijdschr. voor Indische Taal-Land- en Volkenkunde, D. XIII. 1-6, XIV. 1-4, Notulen van de Alg. Verg. I. 1-4.

Nog kregen wij van hooge collegiën en van wetenschappelijke vereenigingen in ons land ten geschenke:

van het Ministerie van Binnenlandsche Zaken: Journael van Anthonis Duyck, uitgegeven door L. Mulder, 3^e deel; Publications de la Société d'Archéologie dans le duché de Limbourg, I en II; C. Woldemar, Zur Geschichte und Statistik der Gelehrten und Schulanstalten des Kais. Russischen Ministeriums der Volksaufklärung; van het Gemeentebestuur van Haarlem: A.J. Enschedé, Inventaris van het Archief der stad Haarlem, eerste afdeeling van de vroegste tijden tot 1581; van het Gemeentebestuur van Leiden: het Jaarlijksch verslag aan den Gemeenteraad over 1865; van de Historische Commissie dezer

[p. 23]

Maatschappij: Register van Academische Dissertatiën en Oratiën, betreffende de Geschiedenis des Vaderlands.

Aangekocht hebben wij uit het vak der Taal- en Letterkunde:

Bergmännisches Wörterbuch; K.C.L. Schmidt, Westerwäldisches Idioticon; K.F.W. Wander, der Sprichwörtergarten; Lycosthenes, Apophthegmata; H.G. Bohn, A handbook of Proverbs.

Le Roman des Quatre fils Aymon; Les Oeuvres de Blondel de Néele; Le Roman de Foulque de Candie; J. Corblet, Glossaire du patois Picard; J. de Jardin, Dictionnaire des Spots ou proverbes Wallons.

G. Benthem Reddingius, Spec. de vita etc. Giseberti Jacobi F.; G.D.J. Schotel, Tollens en zijn tijd.

Bern. Bosch, Gedichten, 3 dln.; J. Burghoorn, Kluchthoofdige Snorrepijpen, Quacken en Quinck-slagen; D. Donckers, Klippel Veerskens; B. Klijn, Gedichten, 3 dl.; J. Lagendaal, Hiob of de Geestelijke Palmboom; E. Meyster, Des Weerelds Dool-Omberg ontdoold; pers, Lucretia ofte het beeld der Eerbaerheydt; starter, Lyk-klaght over Wilhelm Ludwich, Grave tot Nassau; W. van Swaanenburg, De vervrolijkende Momus.

A. ab Elten, Davids Harpe; 't Kleyn Hoorns Liet-boeck met Aenhangsel; K. Verlove, Uytbreyding over de heylige lofzangen; Boeckholts uitbreiding over het Hooge Liedt van Zalomon; M. Cramer, d'Indiaense Tyfferboom uyttijfferende verscheyden heylsame en ziel bedenckende Rymen; H. Isendorp, Geestelyke Zielen-lust van het Evangelisch Zion; J. Dusart, Worstelende Zielsgezangen; A. van Loo, Geestelijke Gezangen; Deurhoff, Stichtelijke Gezangen.

Uit het vak der Geschiedenis:

J. van Someren, Herstelde Oudtheyt ofte beschrijving

[p. 24]

van Batavia; Sir Thomas Overbury, His observations in his travailes upon the state of the XVII provinces as they stood anno dom. 1609; Naeuw-keurig Reysboek voor Kooplieden en Reysende persoonen; von Strombeck, Darstellungen aus einer Reise durch Deutschland und Holland im Jahre 1837; C.G. Horstig, Reise nach Frankreich, England und Holland zu anfange des Jahrs 1803; Histoire d'un voyage littéraire fait en 1733 en France, en Angleterre et en Hollande.

G. Geldenhaurius, Historia Batavica; W. Estius, Waerachtighe Historie van de Martelaers van Gorcom; Appendix andersins genoemt een byvoechsel, waerin verhaelt worden van de gedencweerdichste Geschiedenissen van 1591-97; Costerus, sica tragica Comiti Mauritio a Jesuitis ut aiunt Calvinistae Leydae intentata; W. Haestens, La nouvelle Troye ou mémorable histoire du siège d'Ostende; E.G.H., Huidendaegsche Krygs-Roman, vervattende een korte, doch naeuwkeurige beschrijving des oorlogs van 1672-1680; P. Winsemii, Vita, Res Gestae et Mors princ. Mauritii; Schotel, De Winterkoning en zijn Gezin; D'estrades, Lettres, Mémoires et Negociations; Histoire du Congrès et de la paix d'Utrecht.

Rapporten en Memoriën over de Finantiën van Holland, uitgebragt in de jaren 1678, 1721 en 1728; Rapport der Commissie tot het onderzoek naar den Staat der Financiën van Holland op den 14 Dec. 1797 uitgebragt; Staat van het profijt voor Holland op de Staaten van Oorlog; G.K. van Hogendorp, Gedagten over 's Lands Finantiën.

Ten slotte vermeld ik de voornaamste Handschriften door ons op de auctie van Prof. Tijdeman aangekocht. Ik noem daarbij het Nummer dat zij op dien catalogus hadden. N^o. 56. Inauguratio s. pactae jurataeque condiciones se-

[p. 25]

cundum quas Hispaniarum rex Philippus a populo Brabantico dux est receptus. Latine facta et comment illustrata ab Henr. Agylaeo.

N^o. 82. Ant. de Jonge, Staets-beschrijvinge van Zeeland. (1648).

N^o. 348. M. Tijdeman, Leven en Karakter van Johannes Hop.

N^o. 435. Maladie et mort de Philippe II. Extrait du Passe-temps de Johan l'Hermite.

N^o. 707. Correspondentie van Meinard Tijdeman, bevattende ongeveer 800 brieven.

N^o. 709-11. Correspondentie van H.W. Tijdeman, met Fransche, Duitsche en Nederlandsche geleerden, ruim 260 brieven.

N^o. 886. 28 Brieven van Jacob Grimm aan Prof. H.W. Tijdeman.

Ook van de Handschriften van Bilderdijk hebben wij eenige nummers aangekocht. Als:

N^o. 90. Request aan Lodewijk Napoleon, over een werk, rakende eene algemeene taal.

N^o. 99. Taalkundige aanmerkingen op de Romancen, Balladen en Legenden van Tollens.

N^o. 104. Uitgebreide verzameling van taalkundige aanteekeningen.

N^o. 109. Fransch-Hollandsche Woordenlijst van termen der Heraldiek.

W. Bisschop,

Bibliothecaris.