Indische Letteren. Jaargang 33

[p. 321]

Bijlage: twee columns van Herman Salomonson

Openlucht-mensen

Het is een onbetwistbaar feit dat de klimatologische omstandigheden de gebruiken en het leven der mensen beheersen. Neemt u nu eens het vraagstuk van het leven in de open lucht. In de noordelijke landen is geen stad ingericht op openluchtleven. In Scandinavië is er geen huis dat geen dubbele ramen heeft als dubbele bescherming tegen de indringende koude. Iets verder naar het zuiden, ten onzent, is die dubbele afweer al niet meer zo nodig, ja, de mensen komen zo nu en dan in gunstig jaargetijde uit hun beschermingen naar buiten.

Maar reeds in Brussel heeft men veel meer caféterrassen. Men kan er in de openlucht dineren wanneer het weer het toelaat. Al weer verder zuidwaarts, te Parijs, ontwikkelt zich het openluchtleven tot in de winter. Daar heeft men kacheltjes ingericht op de terrassen voor de koffiehuizen, opdat de mensen tot in het barre seizoen hun verlangen naar de openlucht kunnen botvieren.

Marseille is al helemaal een openluchtstad geworden. Daar speelt zich evenals in Italië en in Spanje een groot deel van het leven, gelijk in het verre en nabije Oosten, buiten de huizen af. De winkels etaleren er hun goederen, de kinderen spelen er en de volwassenen doen er hun zaken.

Zij die gewend zijn in een bepaalde omgeving en onder bepaalde omstandigheden te leven geven hun gebruiken niet gaarne op. En vandaar dat het contingent der openluchtbeminnaars in Holland zich snel naar buiten spoedt, zodra daartoe de natuur een mogelijkheid laat en zodra de exploitanten der openluchtgelegenheden die natuurkans benutten of benutbaar maken.

In deze fraaie dagen kent een Indische stad als Den Haag een enorm contigent openluchtvrienden. Dat zijn voor een belangrijk pencentage de Indische mensen. Ze voelen zich per slot van rekening opgeborgen achter de vensters en deuren, en zodra dit straffeloos voor de gezondheid mogelijk is keren ze terug tot het leven van vroeger... het leven van de sociëteit onder de bomen van de gezellige onderonsjes in de vrije natuur.

[p. 322]

Jan-Willem, Netje, Hans en Mimi-Jeanne Salomonson op het strand van Scheveningen. Collectie Netje Fernhout-Salomonson.

Dergelijke natuurtaferelen levert het Buitenhof tegenwoordig dag in dag uit op. Die Indische mensen wil zien in de werkelijke vrijheid van hun bestaan, begeve zich op het terras van een der om dit plein gelegen koffiehuizen. Hij zal ze aantreffen. Hij zal ze zien stappen uit de automobielen die achter een geheimzinnige X. op de nummerplaat het geheim bewaren van de afkomst en bestemming der bezitters en reizigers. Hij zal hun begroetingen vernemen... luider en opgewekter dan de begroetingen tussen ingetogen Hollanders onderling veelal zijn.

‘Hé..’, roepen ze.. ‘zijn jullie daar...?’
‘En waar wonen jullie...??’
‘En wanneer kwamen jullie aan...?’
‘En heb je de dingessen ook al gezien...?’

[p. 323]

Uit een andere hoek klinkt een kreet... Weer nieuwe begroetingen volgen. In een oogwenk ontwikkelt zich de openluchtgezelligheid van de Oosterse stad welke Paulus te Athene de gelegenheid gaf zich aanstonds tot de op de hoeken der pleinen verzamelde burgerij te wenden.

Indische mensen voelen zich onbehaaglijk in gesloten ruimtes. Voor hen zijn de ruimten, de vrije luchten, het groen boven hun hoofd. Ze hebben de lust en de tijd om, terwijl de zon op het hoogst staat en anderen wellicht nog de schijn ophouden van dagelijkse besognes en bezigheden, hun vrijheid ten volle uit te leven onder de natuurlijke omstandigheden die zij hebben leren liefhebben.

Daartoe dienen deze dagen... En de opgewekte conversatie zou u niet doen veronderstellen dat we in een komkommertijd leven... Integendeel... voor wie het aanhoort blijkt het nieuws ruim en overvloedig en zeer belangwekkend en gevarieerd...

‘Hebt ge al gehoord van de Hm'essen...?’
‘... Och nee...’
‘... Ja werkelijk...’

Indië en de Indische maatschappij herleven onder de Hollandse zomerhemels...

Gepubliceerd in De Indische Verlofganger van 13 augustus 1937.

[p. 324]

De dorstige

Het leven in de tropen geeft dorst. Een dorst die ter plaatse kan worden gelaafd aan bier, doch onmiskenbaar, en zelfs na grote hoeveelheden daarvan, een kwellende nadorst met zich sleept. Dat is de dorst naar Europa ... naar westerse steden ... naar westerse genoegens en westerse gebruiken.

Misschien hebben ze, in het derven van dat alles, die dingen wel aanzienlijk overschat. Nergens wordt met meer weemoedig verlangen gesproken over een motregenavond in een Hollandse binnenstad als in de tropen ... en nergens wordt meer op de stemming van zulk een avond gefoeterd als in zulk een binnenstad zelf ... Maar hoe het ook zij, de stoet der tijdelijk of voorgoed thuiskerenden bevat een geweldig groot percentage van dorstigen, of van zich dorstig voelenden. Ze hebben nauwelijks tijd om te wachten totdat de boot aan de kade gemeerd is.

Ze hebben de reis besteed aan het smeden van plannen, aan het consulteren van reisgidsen. Ze hebben vaak telegrafisch spoorbiljetten besteld en hotelkamers gereserveerd. Dikwijls hebben ze geen geduld gehad en bestelden reeds dadelijk een auto aan de boot om, hals over kop, met koffers en al, de oorden tegemoet te snellen waar ze verwachtten al datgene te zullen vinden wat ze zolang hebben gemist. Hun vrouwen hebben papiertjes in haar zak met adressen van naaisters. Zijzelf hebben zakboekjes vol met adressen van hotels en bars en oorden van genoegen.

Zoals de dorstige zich laaft aan grote teugen, en vele teugen achtereen, zo werpt de dorstende naar het westerse leven zich ook met hartstocht in alle mogelijkheden. En het duurt lang, zeer lang, dikwijls zolang als een Europese verloftijd minus enkele weken, alvorens ze tot de erkenning geraken dat dit alles nu wel heel mooi en heel aardig geweest is, maar dat er een grens aan alles is en dat het nu dan ook welletjes kan worden beschouwd.

De dorstigen ondervinden namelijk de eeuwenoude waarheid dat de mens zich tamelijk snel aan de omstandigheden aanpast. Dingen die vanuit de verte een toppunt van genot, een maximum van spanning, schenen te zijn, blijken in een wat

[p. 325]

nauwere en voortgezette kennismaking op den duur ‘gewoon’ te zijn of ‘allemaal hetzelfde...’

Verlofgangers aan een terras op de Scheveningse boulevard. Collectie Haagse Beeldbank.

De dorstigen ontdekken allengs iets merkwaardigs ... Ze ontdekken in Europa de voordelen van het leven in Indië ... Wat ze eigenlijk doen, bij hun reizen naar de wintersport, hun feesten in Parijs en Boedapest, is het verzamelen van materiaal tot het houden van het schoonste pleidooi dat ooit voor de arbeid en het werkelijke arbeidsveld is afgestoken.

Van de dorstige straalt, voor zijn omgeving, voor de moederlandse familie en vrienden, iets weldadigs af. Z'n eigen vreugde deelt zich aan derden mee: in de vorm van geschenken en uitnodigingen. En als de geschenken gegeven zijn, en de uitnodigingen herhaald en gereciproceerd, dan zoekt de dorstige een nieuw terrein, het buitenland, waar hij andere zwelgenden aan de bronnen des levens ontmoet.

Zijn tochten over dit werelddeel zijn triomftochten. Als hij zich een ogenblik verveelt, requireert hij hen die hier werken en verbijsterd zijn over al deze uitbundigheid en royaliteit, tot medewerking aan het feest.

[p. 326]

De dorstigen gaan vrolijk weg ... want ze hebben geen dorst meer. Ze verlangen naar Indië terug, en zo ze niet meer naar Indië teruggaan, hebben ze geleerd te drinken zoals de mensen hier ... voorzichtiger, met kleine, matige teugen ... waar men oud bij kan worden...

Gepubliceerd in De Indische Verlofganger van 12 november 1937.