Indische Letteren. Jaargang 30

[p. 57]

[Nummer 2]

Redactioneel

Afgelopen november werd op Bronbeek ons jaarlijkse symposium gehouden. Mogelijk heeft u het gemist, want het symposium was al snel uitverkocht, maar het goede nieuws is: de teksten van alle lezingen vindt u in dit themanummer over Reizen in Indië.

Hoofdgasten op het symposium waren schrijvers Adriaan van Dis en Gustaaf Peek. Adriaan van Dis vertelde aan Peter van Zonneveld over zijn roman Ik kom terug en Gustaaf Peek las voor uit zijn Negen brieven aan Maria M., geschreven in Semarang. Zowel Van Dis als Peek waren genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs 2015. Van Dis won de prijs op 11 mei j.l.

Hans Straver opent deze bundel met de reis van Maurits Ver Huell als marinecommandant door Indië tweehonderd jaar geleden (‘...thans opende zich aan ons oog een vreemd en ontzagverwekkend gezigt...’). Bekend zijn zijn prachtige schetsen en aquarellen. Wist u overigens dat Ver Huell op Groot-Banda een affaire heeft gehad met een ‘jonge knappe weduwe’?

‘Men kan mij niet in het hoofd praten, dat ooit enige regering een land in bezit heeft genomen met het menschlievend oogmerk het volk gelukkig te maken’, concludeerde de Oostenrijkse Ida Pfeiffer tijdens haar reis door Indië halverwege de negentiende eeuw. ‘De eenige vraag’, ging zij voort, ‘was altijd welk voordeel kan ik van het land en zijn bewoners trekken.’ Tussen 1846 en 1848 maakte Pfeiffer als eerste vrouw zelfstandig een reis om de wereld en tijdens haar tweede reis, enkele jaren later, deed zij ook Borneo, Java, Sumatra, de Molukken en Celebes aan. Darja de Wever over Pfeiffers avonturen op Borneo.

In diezelfde periode maakte baron Van Hoëvell zijn Reis over Java, Madura en Bali. In zijn tweedelige boek over die reis maakt Van Hoëvell een ontwikkeling door, stelt Wilma Scheffers vast in haar bijdrage. Hij kwam als dominee en vertrok als politicus, want een rechtvaardig bestuur bleek voor hem belangrijker dan het christendom. Van Hoëvells tweede loopbaan in Nederland begon dus al in Indië.

[p. 58]

De tienjarige Anna Abrahamsz, een nicht van Multatuli, reisde in 1847 met haar ouders en twee zussen naar Batavia, en hield een dagboek bij. Anna's Journaal eener Oostindiesche Reis is een bijzonder egodocument, niet alleen als bron van informatie over reizen in het midden van de negentiende eeuw, maar ook vanwege haar beeld van Indië dat wellicht meer zegt over het westerse denken dan over het oosten zelf, aldus Rick Honings.

Eind negentiende eeuw keerde Augusta de Wit terug naar haar geboorteland Nederlands-Indië. Haar indrukken beschreef ze in Java, feiten en fantasiën, uit 1905. Arnoud Arps betoogt dat de esthetische natuur- en landschapsbeschrijvingen van De Wit een bepaalde visie creëren. Dat het gebruik van adjectieven en verwijzingen naar Holland bijdragen aan de esthetisering van het land terwijl ze voor de lezer tegelijkertijd van het vreemde Indië iets vertrouwds maken. En dat er sprake is van een ‘autoritaire relatie’ tussen degene die beschrijft en het beschrevene.

De Indische Beb Vuyk groeide in Nederland op voordat zij op haar vijfentwintigste terugkeerde naar ‘het land van haar dromen’. Na de onafhankelijkheid van Indonesië koos zij aanvankelijk voor het Indonesische staatsburgerschap en zette zij zich af tegen andere Indische auteurs die in haar ogen besmet waren door het koloniale verleden. Toch was zij niet minder koloniaal, stelt Olf Praamstra in zijn afsluitende bijdrage aan dit nummer.

De theorieën van Edward Said en Mary Louise Pratt lopen als een rode draad door de laatste drie artikelen. Wij schrijven allemaal vanuit onze eigen beperkte visie, daar kunnen we weinig aan doen, en ook Anna Abrahamsz, Augusta de Wit en Beb Vuyk schreven onvermijdelijk vanuit een ‘koloniaal discours’: een westerse visie in dit geval op de koloniale werkelijkheid. De benaderingen van Said en Pratt zijn natuurlijk niet nieuw, hebben aanzet gegeven tot een bloeiende praktijk van postkoloniale studies en zijn meer dan eens aan de orde geweest in Indische Letteren. Toch vormden ze na afloop van het symposium zowel binnen als buiten de redactie onderwerp van discussie. In hoeverre zijn ze toepasbaar of zelfs gewenst binnen de bestudering van de Indisch-Nederlandse letterkunde? Als u zelfwilt reageren, kunt u dat wellicht doen via onze snelgroeiende Facebookpagina, maar ook schriftelijk zien wij reacties graag tegemoet.

Ten slotte wijzen we u graag op drie mededelingen aan het eind van dit nummer. Ten eerste de Indische Letteren Scriptieprijs, die bedoeld is om het onderzoek naar de Indische literatuur te stimuleren, die eens in de drie jaar wordt uitgereikt en waaraan een bedrag van 500 euro verbonden is. In aanmerking komen alle masterscrip-

[p. 59]

ties die op Indische literatuur betrekking hebben en die voltooid (zullen) zijn tussen 1 september 2012 en 1 september 2015. Ten tweede wordt onze eerstvolgende lezingenmiddag, geheel gewijd aan de Indië-film, na de zomer gehouden op 25 september in Leiden. En helemaal tot slot de datum van ons komende symposium: zondag 15 november. Met als dankbaar thema: Eten en drinken. Yvonne Keuls zal één van onze gasten zijn, heeft zij ons laten weten. Geeft u zich snel op, omdat het aantal plaatsen beperkt is. Dit kan ook via www.indischeletteren.nl onder ‘Agenda’. Meer informatie over de scriptieprijs, over de lezingenmiddag en over het symposium vindt u als gezegd achter in dit nummer. Een fijne zomer en tot 25 september!